Mektep jasyna deıingi balalardyń tanymdyq qabiletterin damytý joldary
Mektep jasyna deıingi balalardyń tanymdyq qabiletterin damytý joldary
Mektep jasyna deıingi shaqta damý óte qarqyndy, jedel ótedi, jeke qalyptasý, balalardyń is - áreketi keńeıedi. Bul shaqta tanymdyq damý qarqyndy damýymen erekshelenedi. Ana tilin meńgerýi, tústerdi qabyldaýy qalyptasady, kólem, forma, keńistikti baǵdarlaý, ýaqytty baǵdarlaý, zeıin, es, qıal túrleri, oılaý operasıalary: toptaý, jınaqtaý, salystyrýy qalyptasady.
Psıhologtyń mindeti balalardyń psıhıkalyq damý erekshelikterin anyqtaý, psıhıkalyq jańarýlardyń qalyptasýyn, jas erekshelikterin, bilim, daǵdy, ádet, jeke qasıet deńgeıiniń jas ereksheligine sáıkestigin anyqtaý jatady.
Dıagnostıka barlyq toptarda qyrkúıek aıynda júrgiziledi. Kishkentaılar tobynda dıagnostıka Bıne – Sımonnyń aqyl - oı shkalasy ádistemesi qoldanylady.
Ár jastaǵy bala tómendegi kórsetkishterdi bilýi tıisti:
óziniń dene múshelerin kórsete alý;
6 sózden qurylǵan sóılemdi qaıtalap aıtý;
Men anamdy óte jaqsy kóremin.
eki sandy este saqtap qaıta aıtý;
sýrettegi zattardyń atyn ataý;
óz aty jónin ataý.
Zertteý qorytyndysy shartty belgilermen jýrnalǵa túsiriledi.
Tapsyrma oryndaldy +
Tapsyrma tolyq oryndalǵan joq +?
Tapsyrma oryndalmady –
Tanym prosesterin: zeıin, qabyldaý, es, oılaý dıagnostıkalaý júrgiziledi. Psıholog zeıin men sóıleý deńgeıin balalardy baqylaý, is áreketin, bergen suraqtarǵa jaýap berýine qarap baǵalaýyna bolady. Zeıindi zertteý. Ne ózgerdi oıyn jattyǵýymen uıymdastyrylady. Balalardyń aldyna úsh tústi plasık stakan qoıylady. Balalarǵa olardyń ornalasý retin este saqtaý eskertiledi. Stakandardyń oryndary almastyrylady, balalardan ne ózgergeni suralady. Zertteý qorytyndysy tablısaǵa shartty belgilermen engiziledi.
Tústerdi qabyldaýdy anyqtaý Dóńgelekterdi túsine sáıkes qoraptarǵa sal
oıyn jattyǵýymen uıymdastyrylady. Dıametri 3 sm bolatyn dóńgelekter jıyny, ár negizgi tústen 2 dóńgelek, tústerge sáıkes qorapshalar. Balalarǵa dóńgelekterdi tústerine sáıkes qorapshalarǵa salý usynylady. Psıholog dóńgelekterdiń tústerin atamaıdy.
Kórip este saqtaý deńgeıin dıagnostıkalaý zattyq sýretter kómegimen anyqtalady. Balalardyń aldyna ózine tanys 7 zattyq sýret qoıylady. Balalarǵa myna nusqaý beriledi Sýretterge zeıin qoıyp qarańdar, attaryn esterińe saqtańdar. Sýretter alynady, balalardan esterinde qalǵan sýretterdiń atyn atap berý suralady.
Oılaý deńgeıin dıagnostıkalaý. Tórtinshi artyq oıyn jattyǵýymen uıymdastyrylady. Balalarǵa úsh tablısa kezekpen kórsetiledi, onda 4 geometrıalyq fıgýra salynǵan. Birinshi tablısadaǵy fıgýralar kólemine qaraı erekshelenedi., ekinshi tablısa tústerine, úshinshi tablısa fıgýra túri men kólemine qaraı erekshelenedi.
Ekinshi nusqasy: balalarǵa zattyq sýret salynǵan tablısa usynylady: qýyrshaq, munara, dop, etik. Balalarǵa nusqaý beriledi Zeıin qoıyp qara, myna kartochkada tórt zattyń sýreti salynǵan. Úsheýi bir - birimen baılanysty, al tórtinshisi artyq. Qaı zat artyq ekenin tap.
Psıhologtyń mindetine psıhologıalyq dıagnostıka júrgizý kiredi. Balalardyń psıhıkalyq damý erekshelikterin anyqtaýǵa baǵyttalǵan jáne naqty jeke damý deńgeıiniń qalyptasýyn anyqtaýǵa baǵyttalǵan.
Psıhodıagnostıkanyń negizgi maqsaty zerttelýshiniń psıhologıalyq portretin, minez qulqynyń sıpattamasyn, tanym prosesteriniń erekshelikteriniń sıpattamasy jáne balanyń jeke damýyn anyqtaý. Zertteý qorytyndysy mektep jasyna deıingi balalardyń damýyna júıeli túzetý damytý jumystaryn uıymdastyrýǵa kómektesedi.
Psıhodıagnostıkalyq zertteý qorytyndylaryna súıene otyryp psıholog qaýipti topqa arnalǵan jeke túzetý - damytý jumystaryn qurady. Bul jumystar balalardyń psıhıkalyq prosesterin damytýdy kózdeıdi.
Mektep jasyna deıingi balalardyń psıhodıagnostıkasy qyrkúıek aıynda júrgiziledi. Negizgi jumys balanyń emosıalyq – tulǵalyq kúıine kóńil bólinedi. Psıholog balalardyń úreılený deńgeıin, úreıdiń paıda bolýyn, qarym qatynastaǵy shıelenis jáne shıelenistiń paıda bolý erekshelikterin baǵalaıdy.
Oıyn bólmesi ádistemesi. Balalarǵa sıqyrly bólmege kirgeni týraly elestetý usynylady. Bul bólmede qalaǵan oıynshyqtary bar jáne túrli oıyndar oınaýǵa bolatyndyǵy aıtylady. Sıqyrly bólmege ózine tanys eki balany ertip kirýge bolatyny, dostarmen birlesip oıynshyqtarmen oıyn oılap tabý qajet ekendigi túsindiriledi. Balaǵa mynadaı jetekshi suraqtar qoıylady Qandaı oıyn usynasyń?, Eger dostaryń sen usynǵan oıyndy oınaǵysy kelmese sen ne ister ediń?. Balanyń áńgimesi men jaýaptarynan qundylyq týraly, qurbylarymen qarym qatynasy, shıelenisten shyǵý joldaryn tabýyn anyqtaýǵa bolady.
Mektep jasyna deıingi balalardyń aqyl oı damýyn anyqtaý Bıne – Sımonnyń shkalasy ádisimen júrgiziledi. Balalarǵa tómendegi tapsyrma usynylady:
kúnniń bólikterin anyqtaý;
kúndelikti ómirde qoldanatyn zattardy ne úshin paıdalanatynyn áńgimeletý;
úlgi boıynsha romb sýretin salý;
30 zatty sanap shyǵý;
Eresek adam men balany ásemdik jáne adamgershilik turǵysynda salystarý; (Topta eń uqypty kim? Nelikten solaı oılaısyń? Topta eń meıirimdi kim? Sebebi?).
Barlyq qorytyndy dıagnostıka jýrnalyna shartty belgimen engiziledi.
Tapsyrma oryndaldy +
Tapsyrma oryndaldy, biraq qate, naqtylyq jetispeıdi +?
Tapsyrma oryndalǵan joq –
Zeıindi dıagnostıkalaý ádisteri.
1. Sýretterdi salystyr.
Balalardyń aldyna bir birinen sál ereksheligi bar eki sýret qoıylady.
Sýretterge zeıin qoıyp qara, salystyryp erekshelikterin tap nusqaýy beriledi.
2. Bolmaıtyn jaǵdaı.
Balaǵa ótirik óleń oqylady, óleńnen ómirde bolýy múmkin emes jaǵdaıdy tabý
suralady.
3. Sáıkessizdikti tap.
Balaǵa maǵynasy baılanyspaıtyn sýretti kórsetý. Sýretke zeıin qoıyp qara,
durys salynbaǵan zattardy ata. Ár durys salynbaǵan zatty syz, shyndyǵynda qalaı bolýy kerek ekenin túsindir.
Qabyldaý ereksheligin zertteý tústerdi qabyldaýdy anyqtaýdan bastalady.
Dóńgelekterdi qoraptarǵa sal oıyn ádisi qoldanylady. Balalardyń aldyna negizgi jáne qosymsha túske boıalǵan qorap qoıylady.( qyzyl, kók, sary, jasyl, qońyr, qara, aq, sur, alqyzyl, kógildir, qyzǵylt sary, fıoletovyı, ashyq jasyl, bejevyı) qoraptyń túsine sáıkes túrli tústi dóńgelekter qoıylady. Balaǵa dóńgelekterdi tústeri sáıkes keletin qorapqa salý aıtylady.
Formany qabyldaýdy anyqtaý Geometrıalyq fıgýralarly ornalastyr ádisimen uıymdastyrylady. Balaǵa birdeı tústi ártúrli geometrıalyq fıgýralardyń karta tablısasy beriledi. ( dóńgelek, sharshy, tórtburysh, úshburysh, sopaqsha, romb). Balaǵa karta tablısanyń ústine sáıkes keletin fıgýrany qoıý usynylady.
Kólemdi qabyldaýyn dıagnostıkalaý. Jolaqtardy ornalastyr ádisimen uıymdastyrylady. Balaǵa 5 - 7 tústeri birdeı uzyndyqtary 2 sm aıyrmashylyqta bolatyn jolaqtar beriledi. Bala jolaqtardy soldan ońǵa qarata kemýi boıynsha, sodan keıin ósýi boıynsha ornalastyryp qoıýy kerek.
Balalardyń saýsaq bulshyqetteriniń damýyn baqylaý qajet.
Estý qabiletterin anyqtaý. Mátindi túsinýi ádisi boıynsha uıymdastyrylady.
Balaǵa birneshe sóılemnen qurylǵan shaǵyn mátindi tyńdaý usynylady.
Symbat tańerteń uıqysynan turyp jýyndy, tisin jýdy, jattyǵý jasady, kıindi, tamaǵyn ishti, álbom, boıaýlaryn alyp balabaqshaǵa bardy. Kúndiz balabaqshada Symbat oınady, sýret saldy, serýenge shyqty, túski as ishti. Keshke Symbatty úıge áketýge anasy keldi, olar úılerine qaıtty. Úıine kelgesin Symbat keshki tamaq iship, uıyqtady..
Psıholog zerttelýshi baladan mátin boıynsha Symbattyń kúnniń ár bóliginde ne istegendigin suraqtar qoıý arqyly suraıdy. Balalardyń tildik damý deńgeıi, dybystardy anyq aıtýy, sózdik qorlary, sóılemniń gramatıkalyq qurylysy baqylanady.
Estip este saqtaýyn anyqtaý. On sóz ádisimen ótedi. Balaǵa Men birneshe sózderdi aıtamyn, al sen zeıin qoıyp tyńda, estigen sózderdi esińe saqta. Sońynan este saqtaǵan sózderdi kez kelgen retpen aıtasyń. Tyńda saǵat, ótek, pil, mysyq, alma, shóp, kún, jel, dop, mashına. Ekinshi qaıtalanýda myna nusqaý beriledi: Qazir men sózderdi qaıtalap aıtamyn, sen aldynda estigen sózderge jańadan estigen sózderdi qosyp aıtasyń.
Úshinshi, tórtinshi qaıtalaýda Taǵy da tyńda nusqaýy beriledi.
Besinshi nusqaý: Men sózderdi sońǵy ret aıtamyn, al sen sózderdi esińe saqta, kóbirek sózderdi este saqtaýǵa tyrys.. Zerttelýge 5 - 7 mın.
Birinshi nusqaýda 5 - 6 sóz, besinshi nusqaýda 8 - 10 sózdi jatqa aıtqan jaqsy kórsetkish.
Kórip este saqtaýdy anyqtaý zattyq sýretter arqyly ótedi. Balanyń aldyna ózine tanys zattyq sýret nemese geometrıalyq fıgýra qoıylady. Sýretke zeıin salyp qara nusqaýynan keıin sýret alynady. Baladan qandaı sýretti kórgendigi suralady.
Balaǵa este saqtaýǵa 5 sóz jáne 16 kartochka beriledi. Sózder órt, jańbyr, eńbek, qate, jaqsy. Kartochkalar: asqana quraly, taqta, dúken, taraq, kún, jer shary, qumyra, taýyq, qaqpa, shorty, at, kóshe shamy, aıaq kıim, saǵat, zavod munarasy, karandash.
Zertteý aldynda daıyndyq jumysy júrgiziledi, balaǵa túsiniksiz dep tabylatyn sýretterdiń mazmuny tanystyrylady.
Balaǵa este saqtaýǵa usynylatyn sózderdi qaıta aıtý úshin kómekshi sýretti tańdap alý kerektigin, bul sýretter sózdi eske túsirip aıtýǵa kómekshi bolatynyn túsindiriledi.
Este saqtaýǵa usynylatyn sózderdiń sýreti kartochkaǵa salynbaǵan, biraq ár sózge sáıkes sýretti tańdaýǵa bolady. Úıretý jumystary uıymdastyrylmaıdy. Birinshi órt sózin usynarda kómektesýine bolady. Eger bala óz betimen kómekshi sýretti tabýǵa qınalsa, pedagog qajetti kartochkany kórsetip, sózben túsindiredi: Kartochkaǵa qara onda zavod munarasynan shyǵyp tútin beınelengen. Órt bolǵan kezde tútin shyǵady. Bul kartochka órt degen sózdi eske túsirýge kómektesedi. Kómekshi sýretterdi tańdaýǵa 30 sekýnd beriledi. Osy ýaqyt ishinde kartochka tańdap alynbasa, kelesi sóz usynylady. Pedagog ár tańdaýdy negizdep aıtýyn suraıdy, balalardyń tańdaý sebebi men ýaqytyn jýrnalǵa engizedi.
Balanyń aty jóni ————————– jasy ——— toby ——————– —
Zerttelgen kúni ——————————-
Este saqtaýǵa usynylatyn sózder
Kartochka tańdalǵan ýaqyt (sek.)
Kartochka tańdaý sebebi
Qorytyndy
Qorytyndy baǵalanǵan kezde kelesi suraqtar eskeriledi:
nusqaýdy durys túsingendigi;
sheshim tabýy;
túsindirýdiń mazmundylyǵy;
túsindirýdiń este saqtaýǵa qolaılylyǵy;
kómek kórsetýdiń qajettiligi men sany;
Sondaı – aq pıktogram ádisi qoldanylady. Balaǵa 11 - 12 sózdi este saqtaý usynylady. Balaǵa bul sózderdi ózi sáıkes dep oılaıtyn sýretti salý arqyly este saqtaý kerektigi eskertiledi. Bul ádis arqyly oılaý áreketiniń ereksheligin anyqtaýǵa bolady. Aqyl - oı belsendiligin zertteýge fıgýraly tablısasy ádisi qoldanylady. Tap ta, syzyp tasta ádisi boıynsha 2, 5 mın jumystanady. Ár 30 sekýnd saıyn pedagog Toqta nusqaýyn beredi. Bala qaı fıgýranyń tusyna toqtalsa, sol fıgýranyń tusyna tik syzyq júrgizedi. Jumys qorytyndysy joǵary, orta, tómen deńgeı boıynsha anyqtalady.
Oılaý jáne sóıleý damýyn anyqtaý ádisteri.
1. Sóılemdi aıaqta. Balaǵa aıaqtalmaǵan sóılem aıtyp, ári qaraı jalǵastyrý suralady. Mysaly: Qyz qolyna qar aldy da …, Bala tez júgire jóneldi, óıtkeni…..
2. Toptaý. ( Goldshteın - Vygodskıı - Zeıgarnık).
3. Erkin toptaý. Balaǵa sýretti belgilerine qarap jınaqtaý usynylady.
4. Sýretterdi mazmunyna qaraı ornalastyr.
Pedagog balaǵa qarapaıym bir mazmundy birneshe sýretterdi áńgimelep berýin suraıdy. Barlyq sýret bir mezgilde usynylady. Pedagog balaǵa sýretterde belgili bir jaǵdaı beınelengenin, olardy júıeli túrde ornalastyrý kerektigin túsindiredi. Qurylǵan sújet boıynsha áńgime aıtý suralady.
Tablısaǵa balanyń sýretti ornalastyrý reti, ornalastyrý sebebi, túsindirý mazmuny engiziledi.
Týrganbaeva Nýrsaýle Týrakbaevna
Pedagog - psıholog, MKQK «Aıgólek» balabaqshasy
Quryq aýyly, Mańǵystaý oblysy
Mektep jasyna deıingi shaqta damý óte qarqyndy, jedel ótedi, jeke qalyptasý, balalardyń is - áreketi keńeıedi. Bul shaqta tanymdyq damý qarqyndy damýymen erekshelenedi. Ana tilin meńgerýi, tústerdi qabyldaýy qalyptasady, kólem, forma, keńistikti baǵdarlaý, ýaqytty baǵdarlaý, zeıin, es, qıal túrleri, oılaý operasıalary: toptaý, jınaqtaý, salystyrýy qalyptasady.
Psıhologtyń mindeti balalardyń psıhıkalyq damý erekshelikterin anyqtaý, psıhıkalyq jańarýlardyń qalyptasýyn, jas erekshelikterin, bilim, daǵdy, ádet, jeke qasıet deńgeıiniń jas ereksheligine sáıkestigin anyqtaý jatady.
Dıagnostıka barlyq toptarda qyrkúıek aıynda júrgiziledi. Kishkentaılar tobynda dıagnostıka Bıne – Sımonnyń aqyl - oı shkalasy ádistemesi qoldanylady.
Ár jastaǵy bala tómendegi kórsetkishterdi bilýi tıisti:
óziniń dene múshelerin kórsete alý;
6 sózden qurylǵan sóılemdi qaıtalap aıtý;
Men anamdy óte jaqsy kóremin.
eki sandy este saqtap qaıta aıtý;
sýrettegi zattardyń atyn ataý;
óz aty jónin ataý.
Zertteý qorytyndysy shartty belgilermen jýrnalǵa túsiriledi.
Tapsyrma oryndaldy +
Tapsyrma tolyq oryndalǵan joq +?
Tapsyrma oryndalmady –
Tanym prosesterin: zeıin, qabyldaý, es, oılaý dıagnostıkalaý júrgiziledi. Psıholog zeıin men sóıleý deńgeıin balalardy baqylaý, is áreketin, bergen suraqtarǵa jaýap berýine qarap baǵalaýyna bolady. Zeıindi zertteý. Ne ózgerdi oıyn jattyǵýymen uıymdastyrylady. Balalardyń aldyna úsh tústi plasık stakan qoıylady. Balalarǵa olardyń ornalasý retin este saqtaý eskertiledi. Stakandardyń oryndary almastyrylady, balalardan ne ózgergeni suralady. Zertteý qorytyndysy tablısaǵa shartty belgilermen engiziledi.
Tústerdi qabyldaýdy anyqtaý Dóńgelekterdi túsine sáıkes qoraptarǵa sal
oıyn jattyǵýymen uıymdastyrylady. Dıametri 3 sm bolatyn dóńgelekter jıyny, ár negizgi tústen 2 dóńgelek, tústerge sáıkes qorapshalar. Balalarǵa dóńgelekterdi tústerine sáıkes qorapshalarǵa salý usynylady. Psıholog dóńgelekterdiń tústerin atamaıdy.
Kórip este saqtaý deńgeıin dıagnostıkalaý zattyq sýretter kómegimen anyqtalady. Balalardyń aldyna ózine tanys 7 zattyq sýret qoıylady. Balalarǵa myna nusqaý beriledi Sýretterge zeıin qoıyp qarańdar, attaryn esterińe saqtańdar. Sýretter alynady, balalardan esterinde qalǵan sýretterdiń atyn atap berý suralady.
Oılaý deńgeıin dıagnostıkalaý. Tórtinshi artyq oıyn jattyǵýymen uıymdastyrylady. Balalarǵa úsh tablısa kezekpen kórsetiledi, onda 4 geometrıalyq fıgýra salynǵan. Birinshi tablısadaǵy fıgýralar kólemine qaraı erekshelenedi., ekinshi tablısa tústerine, úshinshi tablısa fıgýra túri men kólemine qaraı erekshelenedi.
Ekinshi nusqasy: balalarǵa zattyq sýret salynǵan tablısa usynylady: qýyrshaq, munara, dop, etik. Balalarǵa nusqaý beriledi Zeıin qoıyp qara, myna kartochkada tórt zattyń sýreti salynǵan. Úsheýi bir - birimen baılanysty, al tórtinshisi artyq. Qaı zat artyq ekenin tap.
Psıhologtyń mindetine psıhologıalyq dıagnostıka júrgizý kiredi. Balalardyń psıhıkalyq damý erekshelikterin anyqtaýǵa baǵyttalǵan jáne naqty jeke damý deńgeıiniń qalyptasýyn anyqtaýǵa baǵyttalǵan.
Psıhodıagnostıkanyń negizgi maqsaty zerttelýshiniń psıhologıalyq portretin, minez qulqynyń sıpattamasyn, tanym prosesteriniń erekshelikteriniń sıpattamasy jáne balanyń jeke damýyn anyqtaý. Zertteý qorytyndysy mektep jasyna deıingi balalardyń damýyna júıeli túzetý damytý jumystaryn uıymdastyrýǵa kómektesedi.
Psıhodıagnostıkalyq zertteý qorytyndylaryna súıene otyryp psıholog qaýipti topqa arnalǵan jeke túzetý - damytý jumystaryn qurady. Bul jumystar balalardyń psıhıkalyq prosesterin damytýdy kózdeıdi.
Mektep jasyna deıingi balalardyń psıhodıagnostıkasy qyrkúıek aıynda júrgiziledi. Negizgi jumys balanyń emosıalyq – tulǵalyq kúıine kóńil bólinedi. Psıholog balalardyń úreılený deńgeıin, úreıdiń paıda bolýyn, qarym qatynastaǵy shıelenis jáne shıelenistiń paıda bolý erekshelikterin baǵalaıdy.
Oıyn bólmesi ádistemesi. Balalarǵa sıqyrly bólmege kirgeni týraly elestetý usynylady. Bul bólmede qalaǵan oıynshyqtary bar jáne túrli oıyndar oınaýǵa bolatyndyǵy aıtylady. Sıqyrly bólmege ózine tanys eki balany ertip kirýge bolatyny, dostarmen birlesip oıynshyqtarmen oıyn oılap tabý qajet ekendigi túsindiriledi. Balaǵa mynadaı jetekshi suraqtar qoıylady Qandaı oıyn usynasyń?, Eger dostaryń sen usynǵan oıyndy oınaǵysy kelmese sen ne ister ediń?. Balanyń áńgimesi men jaýaptarynan qundylyq týraly, qurbylarymen qarym qatynasy, shıelenisten shyǵý joldaryn tabýyn anyqtaýǵa bolady.
Mektep jasyna deıingi balalardyń aqyl oı damýyn anyqtaý Bıne – Sımonnyń shkalasy ádisimen júrgiziledi. Balalarǵa tómendegi tapsyrma usynylady:
kúnniń bólikterin anyqtaý;
kúndelikti ómirde qoldanatyn zattardy ne úshin paıdalanatynyn áńgimeletý;
úlgi boıynsha romb sýretin salý;
30 zatty sanap shyǵý;
Eresek adam men balany ásemdik jáne adamgershilik turǵysynda salystarý; (Topta eń uqypty kim? Nelikten solaı oılaısyń? Topta eń meıirimdi kim? Sebebi?).
Barlyq qorytyndy dıagnostıka jýrnalyna shartty belgimen engiziledi.
Tapsyrma oryndaldy +
Tapsyrma oryndaldy, biraq qate, naqtylyq jetispeıdi +?
Tapsyrma oryndalǵan joq –
Zeıindi dıagnostıkalaý ádisteri.
1. Sýretterdi salystyr.
Balalardyń aldyna bir birinen sál ereksheligi bar eki sýret qoıylady.
Sýretterge zeıin qoıyp qara, salystyryp erekshelikterin tap nusqaýy beriledi.
2. Bolmaıtyn jaǵdaı.
Balaǵa ótirik óleń oqylady, óleńnen ómirde bolýy múmkin emes jaǵdaıdy tabý
suralady.
3. Sáıkessizdikti tap.
Balaǵa maǵynasy baılanyspaıtyn sýretti kórsetý. Sýretke zeıin qoıyp qara,
durys salynbaǵan zattardy ata. Ár durys salynbaǵan zatty syz, shyndyǵynda qalaı bolýy kerek ekenin túsindir.
Qabyldaý ereksheligin zertteý tústerdi qabyldaýdy anyqtaýdan bastalady.
Dóńgelekterdi qoraptarǵa sal oıyn ádisi qoldanylady. Balalardyń aldyna negizgi jáne qosymsha túske boıalǵan qorap qoıylady.( qyzyl, kók, sary, jasyl, qońyr, qara, aq, sur, alqyzyl, kógildir, qyzǵylt sary, fıoletovyı, ashyq jasyl, bejevyı) qoraptyń túsine sáıkes túrli tústi dóńgelekter qoıylady. Balaǵa dóńgelekterdi tústeri sáıkes keletin qorapqa salý aıtylady.
Formany qabyldaýdy anyqtaý Geometrıalyq fıgýralarly ornalastyr ádisimen uıymdastyrylady. Balaǵa birdeı tústi ártúrli geometrıalyq fıgýralardyń karta tablısasy beriledi. ( dóńgelek, sharshy, tórtburysh, úshburysh, sopaqsha, romb). Balaǵa karta tablısanyń ústine sáıkes keletin fıgýrany qoıý usynylady.
Kólemdi qabyldaýyn dıagnostıkalaý. Jolaqtardy ornalastyr ádisimen uıymdastyrylady. Balaǵa 5 - 7 tústeri birdeı uzyndyqtary 2 sm aıyrmashylyqta bolatyn jolaqtar beriledi. Bala jolaqtardy soldan ońǵa qarata kemýi boıynsha, sodan keıin ósýi boıynsha ornalastyryp qoıýy kerek.
Balalardyń saýsaq bulshyqetteriniń damýyn baqylaý qajet.
Estý qabiletterin anyqtaý. Mátindi túsinýi ádisi boıynsha uıymdastyrylady.
Balaǵa birneshe sóılemnen qurylǵan shaǵyn mátindi tyńdaý usynylady.
Symbat tańerteń uıqysynan turyp jýyndy, tisin jýdy, jattyǵý jasady, kıindi, tamaǵyn ishti, álbom, boıaýlaryn alyp balabaqshaǵa bardy. Kúndiz balabaqshada Symbat oınady, sýret saldy, serýenge shyqty, túski as ishti. Keshke Symbatty úıge áketýge anasy keldi, olar úılerine qaıtty. Úıine kelgesin Symbat keshki tamaq iship, uıyqtady..
Psıholog zerttelýshi baladan mátin boıynsha Symbattyń kúnniń ár bóliginde ne istegendigin suraqtar qoıý arqyly suraıdy. Balalardyń tildik damý deńgeıi, dybystardy anyq aıtýy, sózdik qorlary, sóılemniń gramatıkalyq qurylysy baqylanady.
Estip este saqtaýyn anyqtaý. On sóz ádisimen ótedi. Balaǵa Men birneshe sózderdi aıtamyn, al sen zeıin qoıyp tyńda, estigen sózderdi esińe saqta. Sońynan este saqtaǵan sózderdi kez kelgen retpen aıtasyń. Tyńda saǵat, ótek, pil, mysyq, alma, shóp, kún, jel, dop, mashına. Ekinshi qaıtalanýda myna nusqaý beriledi: Qazir men sózderdi qaıtalap aıtamyn, sen aldynda estigen sózderge jańadan estigen sózderdi qosyp aıtasyń.
Úshinshi, tórtinshi qaıtalaýda Taǵy da tyńda nusqaýy beriledi.
Besinshi nusqaý: Men sózderdi sońǵy ret aıtamyn, al sen sózderdi esińe saqta, kóbirek sózderdi este saqtaýǵa tyrys.. Zerttelýge 5 - 7 mın.
Birinshi nusqaýda 5 - 6 sóz, besinshi nusqaýda 8 - 10 sózdi jatqa aıtqan jaqsy kórsetkish.
Kórip este saqtaýdy anyqtaý zattyq sýretter arqyly ótedi. Balanyń aldyna ózine tanys zattyq sýret nemese geometrıalyq fıgýra qoıylady. Sýretke zeıin salyp qara nusqaýynan keıin sýret alynady. Baladan qandaı sýretti kórgendigi suralady.
Balaǵa este saqtaýǵa 5 sóz jáne 16 kartochka beriledi. Sózder órt, jańbyr, eńbek, qate, jaqsy. Kartochkalar: asqana quraly, taqta, dúken, taraq, kún, jer shary, qumyra, taýyq, qaqpa, shorty, at, kóshe shamy, aıaq kıim, saǵat, zavod munarasy, karandash.
Zertteý aldynda daıyndyq jumysy júrgiziledi, balaǵa túsiniksiz dep tabylatyn sýretterdiń mazmuny tanystyrylady.
Balaǵa este saqtaýǵa usynylatyn sózderdi qaıta aıtý úshin kómekshi sýretti tańdap alý kerektigin, bul sýretter sózdi eske túsirip aıtýǵa kómekshi bolatynyn túsindiriledi.
Este saqtaýǵa usynylatyn sózderdiń sýreti kartochkaǵa salynbaǵan, biraq ár sózge sáıkes sýretti tańdaýǵa bolady. Úıretý jumystary uıymdastyrylmaıdy. Birinshi órt sózin usynarda kómektesýine bolady. Eger bala óz betimen kómekshi sýretti tabýǵa qınalsa, pedagog qajetti kartochkany kórsetip, sózben túsindiredi: Kartochkaǵa qara onda zavod munarasynan shyǵyp tútin beınelengen. Órt bolǵan kezde tútin shyǵady. Bul kartochka órt degen sózdi eske túsirýge kómektesedi. Kómekshi sýretterdi tańdaýǵa 30 sekýnd beriledi. Osy ýaqyt ishinde kartochka tańdap alynbasa, kelesi sóz usynylady. Pedagog ár tańdaýdy negizdep aıtýyn suraıdy, balalardyń tańdaý sebebi men ýaqytyn jýrnalǵa engizedi.
Balanyń aty jóni ————————– jasy ——— toby ——————– —
Zerttelgen kúni ——————————-
Este saqtaýǵa usynylatyn sózder
Kartochka tańdalǵan ýaqyt (sek.)
Kartochka tańdaý sebebi
Qorytyndy
Qorytyndy baǵalanǵan kezde kelesi suraqtar eskeriledi:
nusqaýdy durys túsingendigi;
sheshim tabýy;
túsindirýdiń mazmundylyǵy;
túsindirýdiń este saqtaýǵa qolaılylyǵy;
kómek kórsetýdiń qajettiligi men sany;
Sondaı – aq pıktogram ádisi qoldanylady. Balaǵa 11 - 12 sózdi este saqtaý usynylady. Balaǵa bul sózderdi ózi sáıkes dep oılaıtyn sýretti salý arqyly este saqtaý kerektigi eskertiledi. Bul ádis arqyly oılaý áreketiniń ereksheligin anyqtaýǵa bolady. Aqyl - oı belsendiligin zertteýge fıgýraly tablısasy ádisi qoldanylady. Tap ta, syzyp tasta ádisi boıynsha 2, 5 mın jumystanady. Ár 30 sekýnd saıyn pedagog Toqta nusqaýyn beredi. Bala qaı fıgýranyń tusyna toqtalsa, sol fıgýranyń tusyna tik syzyq júrgizedi. Jumys qorytyndysy joǵary, orta, tómen deńgeı boıynsha anyqtalady.
Oılaý jáne sóıleý damýyn anyqtaý ádisteri.
1. Sóılemdi aıaqta. Balaǵa aıaqtalmaǵan sóılem aıtyp, ári qaraı jalǵastyrý suralady. Mysaly: Qyz qolyna qar aldy da …, Bala tez júgire jóneldi, óıtkeni…..
2. Toptaý. ( Goldshteın - Vygodskıı - Zeıgarnık).
3. Erkin toptaý. Balaǵa sýretti belgilerine qarap jınaqtaý usynylady.
4. Sýretterdi mazmunyna qaraı ornalastyr.
Pedagog balaǵa qarapaıym bir mazmundy birneshe sýretterdi áńgimelep berýin suraıdy. Barlyq sýret bir mezgilde usynylady. Pedagog balaǵa sýretterde belgili bir jaǵdaı beınelengenin, olardy júıeli túrde ornalastyrý kerektigin túsindiredi. Qurylǵan sújet boıynsha áńgime aıtý suralady.
Tablısaǵa balanyń sýretti ornalastyrý reti, ornalastyrý sebebi, túsindirý mazmuny engiziledi.
Týrganbaeva Nýrsaýle Týrakbaevna
Pedagog - psıholog, MKQK «Aıgólek» balabaqshasy
Quryq aýyly, Mańǵystaý oblysy
You Might Also Like
-
Mektepke deıingi jastaǵy balanyń mektepke daıyndyq
-
Ejelgi grekterdiń baǵa jetpes ónerdegi úlesi
