InfoHub Logo

Búkil álemdi jaılaǵan pandemıa bilim berý salasyna da aıtarlyqtaı áser etti. Búgingi tańda bilim berý mekemeleri, mektep oqýshylary, stýdentter men muǵalimder qashyqtyqta oqytýdyń jańa tájirıbesine kóshýge májbúr boldy. Osyǵan baılanysty ózimniń kóńilime túıgen keıbir oılarymdy ortaǵa salǵym keledi.

Ras, 2020 jyldyń mamyry alǵash ret oqýshylardy jyl saıyn ótetin dástúrli «sońǵy qońyraýsyz» qaldyrdy. Alaıda, bir jyl ishinde bolǵan fors-majorlyq jaǵdaı bárimizge tyń úrdistiń jańashyldyǵyn túsinýge, soǵan qaraı jyldam beıimdelip, áreket etýge úıretti. Eń bastysy onlaın oqytý dástúrli oqýdyń logıkalyq jalǵasy bolyp sanalatynyna kózimiz jetti.

Onlaın sabaqtyń artyqshylyǵy: "osynda jáne qazir" rejıminde júredi. Stýdentter dáristerdi beınejazbada nemese tikeleı efırde kóredi, sonymen birge oqytýshylarmen faıl almasady, semınarlarǵa qatysady, synyptastarymen sóılesedi. Bul ádettegi dástúrli formattaǵy sabaq sıaqty. Sarapshylardyń pikirinshe, mundaı oqytý bilim berý ortasyn keńeıtýge jáne shákirtterdi óz betinshe jan-jaqty izdenispen oqýǵa jeteleıdi.

Taǵy bir ereksheligi: onlaın oqytý geografıalyq, fızıkalyq, qarjylyq jaǵynan kóp nárseni tıimdi paıdalanýǵa múmkindik beredi. Stýdentter ary-beri sabylyp júrmeı-aq ózderine yńǵaıly jerde: úıde, jolda, sportzalda nemese taza aýada júrip-aq oqýyn jalǵastyra beredi. Olar ózderi úshin qolaıly oryndy taýyp, oqýdy mazmundy jáne uǵynyqty ótkizý múmkindigin tańdaı alady. Bul rette onlaın oqytý bilim berýdiń dástúrli túsinigindegi alǵysharttaryna aınalyp keledi dep aıtýǵa bolady. Alaıda, jańasha úrdis bolǵan soń, qashyqtyqtan oqytýdyń ózine tán problemalary bar ekenin de baıqadyq. Onyń bastysy – onlaın oqýdy uıymdastyrýǵa baılanysty jaǵdaılar. Bul ýnıversıtet oqytýshylaryna ǵana emes, mektep muǵalimderine de úlken synaq boldy. Úıde ózimen ózi jeke qalǵan barlyq shákirtti túgel qadaǵalap, olardyń sabaqqa degen nazaryn aýdarý qıynyraq soǵady. Sondaı-aq, oqytýshy birinshi kezekte shákirtterge qandaı kórneki quraldardan bastaý kerek ekenin bilmeı ýaqyttan utylatyn sátteri de bolady. Óıtkeni buryn oqýshynyń aldynda tek muǵalim men taqta bolsa, qazir ekranda kóptegen qosymsha quraldar paıda boldy – siltemeler, chat, qujattar, jazbalar, beıne kórsetilimder jáne t.b. Bul onlaın oqýtydyń qıynshylyqtarynyń tek bastamasy sıaqty. Oǵan ınternettik baılanys sapasynyń nasharlyǵy, syrtqy dybystardyń qosylýy nemese dybystyń joǵalýy, beıne sýretterdiń kómeski kórinýi sıaqty tehnıkalyq aqaýlardyń áseri de mol bolmaq.

Úıde kompúterdiń nemese kez-kelgen basqa gadjettiń bolýy árqashan onlaın bilimge qol jetkizý máselesin tolyq sheshe bermeıdi. Mysaly, bir otbasynda kóp bala bolsa jáne barlyǵynda bir ǵana noýtbýk bar desek, onda sabaqtyń sapasy týraly ne aıtýǵa bolady? Dárister bir ýaqytta ótedi jáne bul jaǵdaıda balalar ne isteı alady? Eshteńe de. Bul psıhologıalyq aýyrtpalyq qana týǵyzady. Mine, sol úshin qoǵam bolyp jappaı sıfrlandyrýǵa tezdetip kóshýdi oılastyrǵanymyz jón.

Sonymen qatar, oqý úrdisi kórsetkendeı, bastaýysh klastaǵy órenderdi qashyqtan oqytý búldirshinder úshin óte qolaısyz jaǵdaı týyndatyp otyr. Birinshiden, bastaýyshtaǵy balaqaılar smartfonmen (kompútermen) óz betimen oqı almaıtyny anyq. Programmany ashyp, qosý óz aldyna, dáris ótip jatqan kezde baılanys úzilip qalsa, ne bolmaq? Nemese olardyń sabaq oqý ornyna, áleýmettik jelilerde oıyn oınap ketpeýine kim kepildik beredi? Ekinshiden, oqytýshynyń ne aıtyp, ne qoıǵanyn, qandaı tapsyrma bergenin túsindirý úshin balanyń qasynda mindetti túrde estıar jan bolýy qajet. Ondaı jaǵdaıda ata-ananyń bireýi jumystan qalýyna týra keledi. Al, mynandaı ótpeli aýyr kezeńde kim óz kásibinen aıyrylǵysy keledi? Osy másele de ata-analardy tolǵandyryp otyrǵany anyq.

Onlaın oqýdyń taǵy bir kemshin tusy – kez-kelgen kásibı praktıkany qashyqtyqtan ótýge bolmaıtyndyǵy. Mysaly, medısınalyq, qurylys, óndiris mamandaryn qashyqtan ıgerý esh múmkin emes. Stýdentterge mindetti túrde tájirıbelik orta kerek. Bul jalǵyz oqý orynynyń qolynan kelmeıtin nárse. Bizdiń memleketimiz JOO-larmen birlesip, bul másele boıynsha áli de kóp jumystar atqarýyna týra keledi.

Ia, búginde álem jyldam ózgerýde. Soǵan baılanysty qashyqtyqtan oqytý máselesi dástúrli formattan múldem ózgeshe ekenine, ári belgili bir qıyndyqtar týǵyzatynyna kóz jetkizdik. Sondyqtan, ınovasıalyq jańa nárseniń ómirde tez ornyǵýy, ony qoǵamnyń qabyldaýy belgili bir qarsylyqqa ushyraıtynyn da kórdik. Degenmen, jastar jaǵy onlaın-formatqa degen kózqarastaryn ózgertip, qosymsha tehnıkalyq daǵdylardy ıgerý manyzdy ekenin túsine bastady. Elektrondy oqytý bilim men ǵylym kókjıegine jol ashatyny anyq: gadjetter ózara sóılesý men oıyn-saýyq úshin emes, ınttelektýaldyq bilimińdi damytý úshin, jańa standarttardy ıgerý úshin tıimdi.

Osy oraıda, ózimniń kúndelikti tájirıbemnen bir-eki mysal aıta keteıin. Eger, sabaq ótip jatqan kezde onlaın-platformada tehnıkalyq problemalar týyndaı qalsa, dereý oqytýshymen baılanysyp eskertińiz. Ekranda qate habarlamalar paıda bolǵan kezde de dereý skrınshottaryn alyp, ony da dáris berýshige joldańyz. Sebebi, oqytýshy óziniń sabaǵyn tezdetip ótkizýdi oılaıtyn bolǵandyqtan, qarsy jaqtyń ınternetinde jelilik aqaýlardyń oryn alǵanyn bilmeýi múmkin. Jáne bir este ustaıtyn nárse, úı tapsyrmasyn oryndap qoısańyz, ony jiberýdi sońǵy mınýtqa deıin kútpeńiz. Tehnıkalyq máselelerge baılanysty merzimdi ótkizip almaý úshin júmysyńdy aldyn-ala joldap, ustazǵa da durys baǵalaý úshin jetkilikti ýaqyt berińiz. Bul eki jaqqa da óte tıimdi.

Meniń osy aıtylǵan oı-pikirimdi kóptegen qurbylarym men stýdent dostarym qoldaıdy dep oılaımyn.

Aıdana Muhtar, Qazaq halyqaralyq qatynastar jáne álem tilderi ýnıversıtetinin stýdenti

---