Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıalyq quqyǵy týraly túsinik jáne onyń máni
Páni: quqyq negizderi
Synyby 10
Sabaqtyń taqyryby:§ 1. Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıalyq quqyǵy týraly túsinik jáne onyń máni.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa konstıtýsıalyq quqyq uǵymy, onyń qaınar kózderi men normalary jaıly túsinik berý.
Tárbıelik: zańdyq saýatty adam retinde zańdy únemi oryndap, zańǵa qaıshy is - áreket jasamaýǵa tárbıeleý.
Damytýshylyq: tómengi synypta alǵan bilimderin eske túsirip, tıanaqtaı otyryp, jańa sabaqpen baılanystyryp konstıtýsıalyq quqyq normalary men qaınar kózderin asha bilýge qol jetkizý.
Kórnekiligi: tirek syzbalar.
Ádisi: tirek syzbalardy paıdalana otyryp baıandaý, ózara belsendilikti arttyrý.
Túri: aralas sabaq
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeń
a) sálemdesý
b) sabaqqa daıyndyǵyn tekserý
v) oqýshylar nazaryn sabaqqa aýdarý
2. Úı tapsyrmasyn tekserý
1. Azamattardyń negizgi mindetteri qandaı?
2. Salyq tóleýshilerdiń mindetteri
3. Azamattardyń Otan qorǵaý mindeti
3. Bilimderin jan - jaqty tekserý
4. Oqýshylardy jańa sabaqqa daıyndaý
Sabaqtyń taqyrybyn, maqsatyn baıandaý.
Oqýshylar nazaryn sabaqqa aýdarý.
5. Jańa sabaqty túsindirý
Sabaq jospary:
1. Konstıtýsıalyq quqyq.
2. Konstıtýsıalyq – quqyqtyq normalar.
3. QR konstıtýsıalyq quqyǵynyń qaınar kózi.
Konstıtýsıalyq quqyq – Qazaqstan Respýblıkasynyń qoldanystaǵy quqyǵynyń jetekshi salasy, elimizdiń qoǵamdyq jáne memlekettik qurylysynyń negizderin, jeke adamnyń quqyqtyq jaǵdaıyn, memlekettik jáne jergilikti ózin - ózi basqarý organdarynyń quqyqtyq mártebesin baıandy etetin mańyzdy quqyqtyq normalar jıyntyǵy.
Konstıtýsıalyq quqyq, eń aldymen, qoǵam men memleket qurylysyn aıqyndaıtyn negizgi qaǵıdattardy baıandy etedi. Bul qaǵıdattarda bizdiń memleketimizdiń sapalyq sıpattamasy – basqarý men memlekettik qurylym túri, egemendik, bıliktiń halyqqa qatystylyǵy, qoǵamnyń saıası, ekonomıkalyq jáne áleýmettik salasy qyzmetiniń jalpy negizderi kórinis tapqan.
Qazaqstan Respýblıkasynyń konstıtýsıalyq quqyǵynyń máni qoǵam men memleket qurylysyn, jeke adamnyń quqyqtyq mártebesiniń negizderin jáne memleket pen jergilikti ózin - ózi basqarý organdarynyń quqyqtyq jaǵdaıyn aıqyndaıtyn mańyzdy qoǵamdyq qatynastardy quraıdy.
Konstıtýsıalyq quqyq tásilderi degenimiz – ol konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalardyń qoǵamdyq qatynastarǵa jáne oǵan qatysýshylarǵa quqyqtyq áser etý tásilderi men quraldarynyń jıyntyǵy.
Konstıtýsıalyq quqyq tásilderi
↓
Quqyq berý ádisi
Ruqsat etý ádisi
Mindetteý ádisi
Tyıym salý ádisi
1) quqyq berý ádisi, ıaǵnı konstıtýsıalyq - quqyqtyq qatynastarǵa qatysýshylarǵa quqyqtar berý;
2) ruqsat etý ádisi, ıaǵnı sýbektige quqyqtyq norma sheginde qalaýy boıynsha áreket etýge ruqsat etý,
3) mindetteý ádisi, ıaǵnı quqyq sýbektisine mindetter bekitý;
4) tyıym salý ádisi, ıaǵnı quqyq sýbektilerine qandaıda bir zańsyz áreket etýge tyıym salý.
Konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalar – memleket belgileıtin mańyzdy qoǵamdyq qatynastardy retteıtin jalpyǵa birdeı mindetti tártip erejeleri. Quqyqtyń basqa salalarynyń normalarymen salystyrǵanda, konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalar:
- retteýge baǵyttalǵan qoǵamdyq qatynastardyń máni men baılanysy óziniń mazmunymen;
- baıandalǵan derekterinen. Olardyń eń mańyzdylary Konstıtýsıada – memlekettiń Negizgi zańynda kórinis tapqanymen;
- qurylymynyń erekshelikterimen erekshelenedi.
Konstıtýsıalyq quqyq normasynyń qurylymy
Gıpoteza: Norma qandaı jaǵdaılarda óz kúshine enetinin kórsetetin norma bóligi
Dızpozısıa: Quqyq sýbektileriniń tártip erejelerin qalyptastyratyn norma bóligi
Sanksıa: Yqpal etý sharalary belgilenetin norma bóligi retinde konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalar qurylymynda tek jekelegen jaǵdaılarda ǵana kezdesedi
Konstıtýsıalyq - quqyq normalarda tıanaqtalatyn nusqaýlardan sıpaty boıynsha quqyq berý, mindetteý jáne tyıym salý normalaryn bólip kórsetedi:
- quqyq berý normalary sýbektilerdiń olarda kózdelgen áreketterdi júzege asyrý quqyǵyn baıandy etedi;
- mindetteıtin normalar quqyq sýbektileriniń óz is áreketin osy normalar talaptarymen úılestiretin mindetterin baıandy etedi;
- tyıym salatyn normalar óz uıǵarymynda belgili bir áreketterge tyıym salýdy qamtıdy.
Qazaqstan Respýblıkasy konstıtýsıalyq quqyǵynyń qaınar kózi degenimiz – konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalardy qamtıtyn qoldanymdaǵy normatıvtik - quqyqtyq aktilerdiń jıyntyǵy. Osyndaı aktilerdiń túrine baılanysty olar mynadaı túrlerge jikteledi:
- 1995 jyly 30 tamyzda respýblıkalyq referendýmda qabyldanǵan Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy.
- Konstıtýsıada kózdelgen máseleler boıynsha qabyldanatyn konstıtýsıalyq zańdar. «Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti týraly», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti týraly» jáne t. b. zańdar.
- Zańdar – konstıtýsıalyq quqyq normalary beınelenetin normatıvtik aktiniń edáýir keń taraǵan túri. Olarǵa «Qazaqstan Respýblıkasynyń Azamattyq kodeksi», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Eńbek kodeksi», t. b. zańdar jatady.
- Konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalar qamtylǵan Parlament pen onyń palatalarynyń qaýlylary;
- Qazaqstan Prezıdentiniń konstıtýsıaly quqyqtyq máselelerge arnalǵan Jarlyqtary;
- Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń, Konstıtýsıalyq Keńesiniń, Joǵary sotynyń jáne Ortalyq saılaý komısıasynyń konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalary qamtylǵan qaýlylary;
- Jergilikti ókiletti jáne atqarýshy organdardyń, aýmaqtyq saılaý komısıalarynyń jáne t. b. sheshimderi.
6. Jańa sabaqty meńgergendigin tekserý:
1. Konstıtýsıalyq quqyq nelikten Qazaqstan Respýblıkasynyń qoldanymdaǵy quqyqtarynyń jetekshi salasy bolyp tabylady?
2. Konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalardyń erekshelikteri qandaı?
3. Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy qashan qabyldandy?
7. Jańa materıaldy bekitý:
1. Qazaqstan Respýblıkasy konstıtýsıalyq - quqyǵynyń qaınar kózi degenimiz ne?
2. Konstıtýsıalyq quqyq tásilderine neler jatady?
8. Úıge tapsyrma:§ 1. Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıalyq quqyǵy týraly túsinik jáne onyń máni.
9. Baǵalaý:
Synyby 10
Sabaqtyń taqyryby:§ 1. Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıalyq quqyǵy týraly túsinik jáne onyń máni.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa konstıtýsıalyq quqyq uǵymy, onyń qaınar kózderi men normalary jaıly túsinik berý.
Tárbıelik: zańdyq saýatty adam retinde zańdy únemi oryndap, zańǵa qaıshy is - áreket jasamaýǵa tárbıeleý.
Damytýshylyq: tómengi synypta alǵan bilimderin eske túsirip, tıanaqtaı otyryp, jańa sabaqpen baılanystyryp konstıtýsıalyq quqyq normalary men qaınar kózderin asha bilýge qol jetkizý.
Kórnekiligi: tirek syzbalar.
Ádisi: tirek syzbalardy paıdalana otyryp baıandaý, ózara belsendilikti arttyrý.
Túri: aralas sabaq
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeń
a) sálemdesý
b) sabaqqa daıyndyǵyn tekserý
v) oqýshylar nazaryn sabaqqa aýdarý
2. Úı tapsyrmasyn tekserý
1. Azamattardyń negizgi mindetteri qandaı?
2. Salyq tóleýshilerdiń mindetteri
3. Azamattardyń Otan qorǵaý mindeti
3. Bilimderin jan - jaqty tekserý
4. Oqýshylardy jańa sabaqqa daıyndaý
Sabaqtyń taqyrybyn, maqsatyn baıandaý.
Oqýshylar nazaryn sabaqqa aýdarý.
5. Jańa sabaqty túsindirý
Sabaq jospary:
1. Konstıtýsıalyq quqyq.
2. Konstıtýsıalyq – quqyqtyq normalar.
3. QR konstıtýsıalyq quqyǵynyń qaınar kózi.
Konstıtýsıalyq quqyq – Qazaqstan Respýblıkasynyń qoldanystaǵy quqyǵynyń jetekshi salasy, elimizdiń qoǵamdyq jáne memlekettik qurylysynyń negizderin, jeke adamnyń quqyqtyq jaǵdaıyn, memlekettik jáne jergilikti ózin - ózi basqarý organdarynyń quqyqtyq mártebesin baıandy etetin mańyzdy quqyqtyq normalar jıyntyǵy.
Konstıtýsıalyq quqyq, eń aldymen, qoǵam men memleket qurylysyn aıqyndaıtyn negizgi qaǵıdattardy baıandy etedi. Bul qaǵıdattarda bizdiń memleketimizdiń sapalyq sıpattamasy – basqarý men memlekettik qurylym túri, egemendik, bıliktiń halyqqa qatystylyǵy, qoǵamnyń saıası, ekonomıkalyq jáne áleýmettik salasy qyzmetiniń jalpy negizderi kórinis tapqan.
Qazaqstan Respýblıkasynyń konstıtýsıalyq quqyǵynyń máni qoǵam men memleket qurylysyn, jeke adamnyń quqyqtyq mártebesiniń negizderin jáne memleket pen jergilikti ózin - ózi basqarý organdarynyń quqyqtyq jaǵdaıyn aıqyndaıtyn mańyzdy qoǵamdyq qatynastardy quraıdy.
Konstıtýsıalyq quqyq tásilderi degenimiz – ol konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalardyń qoǵamdyq qatynastarǵa jáne oǵan qatysýshylarǵa quqyqtyq áser etý tásilderi men quraldarynyń jıyntyǵy.
Konstıtýsıalyq quqyq tásilderi
↓
Quqyq berý ádisi
Ruqsat etý ádisi
Mindetteý ádisi
Tyıym salý ádisi
1) quqyq berý ádisi, ıaǵnı konstıtýsıalyq - quqyqtyq qatynastarǵa qatysýshylarǵa quqyqtar berý;
2) ruqsat etý ádisi, ıaǵnı sýbektige quqyqtyq norma sheginde qalaýy boıynsha áreket etýge ruqsat etý,
3) mindetteý ádisi, ıaǵnı quqyq sýbektisine mindetter bekitý;
4) tyıym salý ádisi, ıaǵnı quqyq sýbektilerine qandaıda bir zańsyz áreket etýge tyıym salý.
Konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalar – memleket belgileıtin mańyzdy qoǵamdyq qatynastardy retteıtin jalpyǵa birdeı mindetti tártip erejeleri. Quqyqtyń basqa salalarynyń normalarymen salystyrǵanda, konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalar:
- retteýge baǵyttalǵan qoǵamdyq qatynastardyń máni men baılanysy óziniń mazmunymen;
- baıandalǵan derekterinen. Olardyń eń mańyzdylary Konstıtýsıada – memlekettiń Negizgi zańynda kórinis tapqanymen;
- qurylymynyń erekshelikterimen erekshelenedi.
Konstıtýsıalyq quqyq normasynyń qurylymy
Gıpoteza: Norma qandaı jaǵdaılarda óz kúshine enetinin kórsetetin norma bóligi
Dızpozısıa: Quqyq sýbektileriniń tártip erejelerin qalyptastyratyn norma bóligi
Sanksıa: Yqpal etý sharalary belgilenetin norma bóligi retinde konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalar qurylymynda tek jekelegen jaǵdaılarda ǵana kezdesedi
Konstıtýsıalyq - quqyq normalarda tıanaqtalatyn nusqaýlardan sıpaty boıynsha quqyq berý, mindetteý jáne tyıym salý normalaryn bólip kórsetedi:
- quqyq berý normalary sýbektilerdiń olarda kózdelgen áreketterdi júzege asyrý quqyǵyn baıandy etedi;
- mindetteıtin normalar quqyq sýbektileriniń óz is áreketin osy normalar talaptarymen úılestiretin mindetterin baıandy etedi;
- tyıym salatyn normalar óz uıǵarymynda belgili bir áreketterge tyıym salýdy qamtıdy.
Qazaqstan Respýblıkasy konstıtýsıalyq quqyǵynyń qaınar kózi degenimiz – konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalardy qamtıtyn qoldanymdaǵy normatıvtik - quqyqtyq aktilerdiń jıyntyǵy. Osyndaı aktilerdiń túrine baılanysty olar mynadaı túrlerge jikteledi:
- 1995 jyly 30 tamyzda respýblıkalyq referendýmda qabyldanǵan Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy.
- Konstıtýsıada kózdelgen máseleler boıynsha qabyldanatyn konstıtýsıalyq zańdar. «Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti týraly», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti týraly» jáne t. b. zańdar.
- Zańdar – konstıtýsıalyq quqyq normalary beınelenetin normatıvtik aktiniń edáýir keń taraǵan túri. Olarǵa «Qazaqstan Respýblıkasynyń Azamattyq kodeksi», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Eńbek kodeksi», t. b. zańdar jatady.
- Konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalar qamtylǵan Parlament pen onyń palatalarynyń qaýlylary;
- Qazaqstan Prezıdentiniń konstıtýsıaly quqyqtyq máselelerge arnalǵan Jarlyqtary;
- Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń, Konstıtýsıalyq Keńesiniń, Joǵary sotynyń jáne Ortalyq saılaý komısıasynyń konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalary qamtylǵan qaýlylary;
- Jergilikti ókiletti jáne atqarýshy organdardyń, aýmaqtyq saılaý komısıalarynyń jáne t. b. sheshimderi.
6. Jańa sabaqty meńgergendigin tekserý:
1. Konstıtýsıalyq quqyq nelikten Qazaqstan Respýblıkasynyń qoldanymdaǵy quqyqtarynyń jetekshi salasy bolyp tabylady?
2. Konstıtýsıalyq - quqyqtyq normalardyń erekshelikteri qandaı?
3. Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy qashan qabyldandy?
7. Jańa materıaldy bekitý:
1. Qazaqstan Respýblıkasy konstıtýsıalyq - quqyǵynyń qaınar kózi degenimiz ne?
2. Konstıtýsıalyq quqyq tásilderine neler jatady?
8. Úıge tapsyrma:§ 1. Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıalyq quqyǵy týraly túsinik jáne onyń máni.
9. Baǵalaý:
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: «Fosfor. Fosfordyń perıodtyq júıedegi orny jáne qasıetteri». (prezentasıasymen)
