InfoHub Logo

Páni: quqyq negizderi
Synyby___10
Taqyryby: Otbasyndaǵy erli-zaıyptylardyń, ata-analardyń, balalardyń quqyqtary men mindetteri.
Maqsaty:
Bilimdilik: Otbasyndaǵy erli-zaıyptylardyń, ata-analardyń, balalardyń quqyqtary men mindetterimen tanystyrý, tolyq maǵlumat berý.
Tárbıelik: Oqýshylardy Qazaqstan Respýblıkasynyń «Neke jáne otbasy» zańymen tanystyrý (17. 12. 1998j) jáne óz eliniń zańdaryn qurmetteýge, qorǵaýǵa shaqyrý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń tanym qabiletterin damytý, sóıleý sheberligin damytý, taldaý, salystyra bilý qabiletterin damytý
Túri: Bilimdi tekserý.
Ádis-tásilder: Aralas(ınteraktıvti taqta, tapsyrmalardy taldaý) Kórnekiligi: Q. R «Neke jáne otbasy týraly» Zań, Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy

Sabaq barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeń
a) sálemdesý
b) sabaqqa daıyndyǵyn tekserý
v) oqýshylar nazaryn sabaqqa aýdarý
İİ. Úı tapsyrmasy: Neke toqtaýy jáne buzylýy.
1. Nekeni toqtatý degenimiz ne?
2. Qandaı jaǵdaılar nekeni toqtatýǵa negiz bolady?
3. Ajyrasý uǵymyna anyqtama berińizder? Onyń qandaı jaǵymsyz jaqtary bar?
4. AHAT organdary arqyly nekeni toqtatý qandaı jaǵdaılarda júzege asyrylady?
5. Sot tártibimen nekeni buzýǵa ákeletin mán-jaılardy atańdar?

Tapsyrmalar:
1-tapsyrma
Azamat A. Aıdarov azamatsha M. Mahmýdova ekeýiniń arasyndaǵy nekesiniń buzylǵandyǵyn, otbasynda ózara túsiniktiń joqtyǵyn kórsete otyryp, nekeni buzý týraly sot organdaryna shaǵymdanady. Mahmýdova osy merzim aralyǵynda ul týǵan, ol 4 aı merzim ótken soń shetinegen. Sýdıa Mahmýdovanyń nekeni buzýǵa kelisimi joq ekenin syltaýratyp talap-aryzdy qabyldaýdan bas tartady. Osyǵan qosymsha oǵan 10 aı merzim ótken soń ǵana sotqa qaıta shaǵymdanýyn usynady. Sýdıanyń áreketinde zańsyzdyq belgileri bar ma? Jaýaptaryńdy zańnyń tıisti baptaryna súıene otyryp dáleldeńder.
2-tapsyrma
A. Sadyrova Almaty aýdandyq sotyna S. Aldekovpen arasyndaǵy nekeni buzý týraly talap qoıady. S. Aldekov qylmys jasaǵany úshin 4 jyl bas bostandyǵynan aıyrylǵan. Sot Aldekovtyń Sadyrovaǵa múliktik talaptary bolýy múmkindigin eskerte otyryp, nekeni buzýdan bas tartady. Eger saǵan osy isti qaraý múmkindigi berilgende, sen qandaı sheshim qabyldar ediń? Zańnyń baptaryna súıenip, jaýaptaryńdy negizdep dápterge jazyńdar?
3-tapsyrma
Azamatsha A. Janarova azamat Q. Týrdıev ekeýiniń arasyndaǵy nekeni buzý jóninde sotqa talap qoıady. Osyǵan oraı qosymsha óziniń 4 aılyq balasynyń bar ekenin, jumys isteý múmkindigi joqtyǵyn eskerte otyryp alıment tóleý jónindegi talabyn qanaǵattandyrýdy ótingen. Sot áıel adamnyń júktiligi nemese 1 jasqa deıingi bala tárbıelep otyrǵan kezinde nekeni buzý týraly is qozǵaı alady ma? Bul isti qalaı durys sheshýge bolady?

İİİ. Jańa taqyrypty qarastyrý: Otbasyndaǵy erli-zaıyptylardyń, ata-analardyń, balalardyń quqyqtary men mindetteri.
28-bap. Neke zańdy tirkelgen kúnnen bastap otbasyndaǵy eki adamnyń quqyqtary men mindetteri paıda bolady. Otbasy zańynyń eń basty qaǵıdasy áıel men er adamnyń teńdigi. Erli-zaıyptylardyń múliktik jáne múliktik emes jeke qatynastary teń tanylǵan.
Q. R. «Neke jáne otbasy»zańynyń 29 babyna sáıkes erli-zaıyptylar:
- teń quqyqtardy paıdalanady jáne teń mindetter atqarady.
- Árqaısysy qyzmet, kásip túrin, turǵylyqty jerdi óz erkimen tańdaýǵa erikti.
- óz qatynastaryn ózara syılastyq jáne ózara kómek negizinde qurýǵa, otbasyna járdemdesýge, óz balalarynyń ósip-jetilýine, olardyń ál-aýqatyna qamqorlyq jasaýǵa
mindetti.
30-bap. Azamattardyń jeke quqyqtarynyń biri – jubaılardyń tek tańdaý quqyǵy. Olar óz tilekteri boıynsha ortaq tek retinde ózderiniń bireýiniń tegin tańdap alýǵa nemese óziniń nekege deıingi tegin saqtap qalýǵa quqyly. Óz tegine jubaıynyń tegi qosylyp jazylýy da múmkin. Tek tańdaý quqyǵy neke buzylǵan jaǵdaıda da saqtalady. Jubaılardyń árqaısysy bul máseleni óz qalaýynsha sheshedi, ol ekinshisiniń qalaýyna, erkine baılanysty bolmaıdy. Otbasynda jubaılar balalardy birigip tárbıeleý, olarǵa bilim berý, t. b. máselelerdi erli-zaıyptylar birigip sheshedi. Bul quqyqtar men mindetter jubaılardyń ekeýine de mindetti.

31-bap. Erli-zaıyptylardyń nekede turǵan kezde birigip jınaǵan múlik olardyń ortaq menshigi bolyp tabylady.
- ár túrli eńbek qyzmetterinen nemese bólek múlikterinen túsken kirister
- zeınetaqylar, járdemaqylar, kómek somalary, t. b
- baǵaly qaǵazdar, jarnalar, salymdar, t. b jatady.
árqaısysyna beriletin múlki

38-bap. Neke sharty. Neke sharty múlikke qatysty qoldanylatyn azamattyq sharttardyń biri. Bul shartta ortaq múlikti, onyń jekelegen túrlerin birlesip, úlestik nemese jekelegen rejımde paıdalaný quqyǵy berilgen. Neke sharty qolda bar múlikke de, bolashaqta bolatyn múlikke de jasalýy múmkin. Ajyrasqan jaǵdaıda týraly quqyqtaryn belgileýge quqyly.
Otbasyndaǵy balalar quqy«Neke jáne otbasy»zańynyń
9-bólimde balanyń quqyqtaryna kólemdi bóligi arnalǵan. Bala
memlekettiń qamqorlyǵynda bolady. Balalar quqyǵyn qorǵaý Q. R. zańdary ǵana emes,
halyqaralyq zańdar arqyly júzege asady. Sonyń ishinde eń negizgi qujat Balalar quqyǵy
týraly Konvensıaǵa Qazaqstan 1993 jyly qosyldy. Konvensıa balany jeke sýbekt
retinde qarastyryp, ultyna, dinine, tiline, ulttyq belgileri, etnıkalyq shyqqan
tegine, áleýmettik, saıası, t. b. kózqarastary úshin eshkimdi de kemsitýge jol bermeıdi
- Bala ákesiniń atyn jáne tegin alýǵa quqyly. Balanyń aty ata-analarynyń kelisimi boıynsha júzege asady.
- Eger ata-anasynyń ekeýi de belgisiz bolǵan jaǵdaıda balanyń tegin, atyn qorǵanshy nemese qamqorshy qoıýǵa quqyly.
- Balanyń ata tegi(famılıasy) ata-analarynyń ata tegi arqyly aıqyndalady.
- Eger balanyń ákesi belgisiz bolsa, onda balanyń aty anasynyń kórsetýi boıynsha ákesi
dep tanylǵan adamnyń aty boıynsha, tegi anasynyń tegi boıynsha belgilenedi.
- Ata-analar bala 16 jasqa tolǵan soń atyn nemese ata – tegin ózgerte alady.
- 16 jasqa tolǵan bala atyn, tegin óz erkimen tańdaýǵa quqy bar.

11-taraý. Ata-ana quqyǵynan aıyrý.
- Ata ana mindetterin oryndaýdan, onyń ishinde alıment tóleýden bas tartsa,
- óz balasyn perzenthanadan, emdeý nemese basqa mekemelerden alýdan dáleldi sebeptersiz bas tartsa,
- balalarǵa qatygezdik kórsetse, onyń ishinde denesine nemese psıhıkasyna zorlyq-zombylyq kórsetse, t. b
- zańdarda belgilengen tártip boıynsha maskúnemdikpen, nashaqorlyqpen aýyrady dep tanylǵan bolsa, olardy ata-ana quqyǵynan aıyrady.
Ata – ana quqyǵyn sot tártibimen júrgiziledi.

4-bólim. 13-taraý. Qamqorshylyq jáne qorǵanshylyq.
Qorǵanshylyq jáne qamqorshylyq azamattardyń jáne ata-anasynyń qamqorlyǵynsyz qalǵan balalarǵa múliktik jáne múliktik emes quqyqtary men
Múddelerin qorǵaýdyń quqyqtyq nysany. Qorǵanshylyq 14 jasqa tolmaǵan balalarǵa, psıhıkalyq aýrýy saldarynan nemese basqa da jaǵdaıda sot áreketke qabiletsiz dep tanyǵan aqyl-esi kem balalarǵa taǵaıyndalady.

İÚ. Bekitý.
1. Otbasyndaǵy erli-zaıyptylardyń qandaı mindetteri men quqyqtary bolady?
2. Erli-zaıyptylardyń ata tegin biriktirip jazýǵa zań ruqsat ete me?
3. Jubaılar arasyndaǵy ortaq múliktik quqyqtar qaı kezden bastap paıda bolady?
4. Ajyrasqan kezde ortaq múlik qalaı bolady nemese bólinedi?
5. Neke shartyn jasaý úshin ne qajet?
6. Otbasyndaǵy balalar quqyǵy týraly aıtyp ber?
7. Ata-ana quqyǵy mindet pe?
8. Ata-ana quqyǵynan qandaı kezderde aıyrady?

Ú. Úı jumysy.:§29
Oqýshylar osy taqyrypty oqyp, ata-analaryńyzben pikirlesip kelińizder?
Óz otbasynda paıdalanyp jatqan quqyqtar jóninde esse jazý.
Ú. Baǵalaý
Úİ. Qorytyndylaý.
Osymen oqýshylar búgin biz biraz quqyqtarymyz ben mindetterimizben tanystyq. Kelesi sabaqqa deıin saý-salamatta bolyńyzdar!