InfoHub Logo

Eltańba – memlekettiń basty rámizderiniń biri. Eltańba («gerb») termıni nemistiń «erbe» (mura) degen sózinen shyqqan. Memlekettiń mádenı jáne  tarıhı dástúrin beıneleıtin sımvoldyq máni bar úılesimdi pishinder men zattardyń mırastyq erekshelik belgisin bildiredi.

Qazirgi Qazaqstan aýmaǵyn mekendegen qola dáýiriniń kóshpendileri keıin grafıkalyq uǵymy «tańba» dep atalǵan erekshe sımvol-totem arqyly ózderin tanytqanyna tarıh kýálik etip otyr. Alǵash ret bul termın Túrik qaǵanaty tusynda qoldanyla bastaǵan.

Egemendi Qazaqstannyń Eltańbasy 1992 jyly resmı túrde qabyldandy. Onyń avtorlary – belgili sáýletshiler Jandarbek Málibekov pen Shot-Aman Ýálıhanov.

Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik eltańbasy dóńgelek nysandy. Bul – Uly dala kóshpendileri aıryqsha qaster tutqan ómir men máńgiliktiń sımvoly.

Memlekettik eltańbanyń ortalyq geraldıkalyq elementi – kógildir tús aıasyndaǵy shańyraq (kıiz úıdiń joǵarǵy kúmbez tárizdi bóligi) beınesi. Shańyraqty aınala kún sáýlesi sekildi taraǵan ýyqtar shanshylǵan. Shańyraqtyń oń jaǵy men sol jaǵyna ańyzdardaǵy qanatty pyraqtar beınesi ornalastyrylǵan. Joǵarǵy bóliginde – kólemdi bes buryshty juldyz, al tómengi bóliginde «Qazaqstan» degen jazý bar. Juldyzdyń, shańyraqtyń, ýyqtardyń, ańyzdardaǵy qanatty pyraqtardyń beınesi, sondaı-aq  «Qazaqstan» degen jazý – altyn tústes.

Kók kúmbezin eske salatyn jáne Eýrazıa kóshpendileriniń dástúrli mádenıetinde tirshiliktiń negizgi bastaýynyń biri bop sanalatyn shańyraq – kıiz úıdiń basty júıe quraýshy bóligi. Respýblıkanyń Memlekettik eltańbasyndaǵy shańyraq beınesi – elimizdi mekendeıtin barlyq halyqtardyń ortaq qonysynyń, birtutas Otanynyń sımvoly. Shańyraqtyń myqtylyǵy men beriktigi onyń barlyq ýyqtarynyń senimdiligine baılanystylyǵy sekildi, Qazaqstanda baqytqa jetý árbir azamattyń aman-esendigine baılanysty.

Ańyzdaǵy qanatty tulparlar Memlekettik eltańbadaǵy ózekti geraldıkalyq element bolyp sanalady. Baǵzy zamandaǵy tulpar beınesi batyldyqty, senimdilikti jáne erik kúshin tanytady. Pyraqtyń qanaty Qazaqstannyń kópultty halqynyń qýatty jáne gúldengen memleket qurý týraly ǵasyrlar boıǵy tilegin ańǵartady. Olar – shynaıy oı-arman men udaıy jetilýge jáne jasampaz damýǵa umtylystyń kórinisi. Sonymen qatar, arǵymaqtyń altyn qanattary altyn masaqty eske salady, qazaqstandyqtardyń eńbeksúıgishtigin jáne elimizdiń materıaldyq ıgiligin tanytady.

Ótken ǵasyrlarda múıiz kóshpendilerdiń tabynýshylyq ǵuryptarynda, sonymen qatar, jaýyngerlik týdyń ushyna ornatý úshin belsendi paıdalanylǵan. Kóktiń syıyn, jerdiń ıgiligin, joryqtyń jeńisin  ártúrli janýarlardyń múıizi arqyly beıneleý kóptegen halyqtardyń sımvoldyq kompozısıalarynda eleýli oryn aldy. Sondyqtan molshylyq ákeletin múıizi bar qanatty tulpar semantıkalyq jáne tarıhı túp-tamyry tereń mańyzdy tıpologıalyq obraz bolyp sanalady. 

Respýblıkanyń Memlekettik eltańbasyndaǵy taǵy bir detal – bes buryshty juldyz. Bul sımvoldy adamzat ejelgi zamannan beri paıdalanyp keledi, ol adamdardyń aqıqat sáýlesine, barlyq ıgi ańsarlarǵa jáne máńgilik qundylyqtarǵa degen udaıy umtylysyn bildiredi. Memlekettik eltańbada juldyzdyń beınelenýi qazaqstandyqtardyń álemniń barlyq halyqtarymen yntymaqtastyq pen seriktestik ornatýǵa nıetti el bolýǵa  degen talpynysyn tanytady. Qazaqstan turǵyndarynyń júregi men qushaǵy bes qurlyqtyń ókilderi úshin qashanda ashyq.

Eltańbada qoldanylǵan negizgi tús – altynnyń túsi. Bul – baılyqtyń, ádildiktiń jáne keńpeıildiliktiń sımvoly. Sonymen qatar, kógildir aspan tústes týdyń túsi altynnyń túsimen úılesim taýyp, ashyq aspan, beıbitshilik jáne baqýat tirshilik uǵymdaryn tanytyp tur.

---