InfoHub Logo

Burynǵy ótken zamanda Jaqsylyq, Jamandyq atty eki adam bolypty. Bir kúni Jamandyq jaıaý júrip kele jatsa, artynan bir atty kisi jetipti. Ekeýi jón surasyp, qaıda bara jatqanyn bilisipti. Ol kelgen Jaqsylyq eken. Sonda Jamandyq turyp:

— Jaqsylyq, sen meni artyńa mingestire ketshi, – depti. Jaqsylyq:

— Olaı bolsa, sen qazir myna atqa min de, biraz jer júrip baryp, túsip, atyńdy baıla da óziń jaıaý kete ber. Sonsoń men jetip, atpen biraz jerge júrip, saǵan taǵy baılap ketermin. Sóıtip, baratyn jerimizge kezek minip jeteıik. Ekeýimiz mingessek atqa qıyn soǵar, – depti. Sonan soń Jamandyq atqa minip alyp, sol ketkennen Jaqsylyqty esine almastan, kete beripti. Jaqsylyq sharshap, aryp-ashyp, keshke jaqyn bir kúrkege keledi. İshine kirse, jan joq. Biraq ortada bir úlken qazan asýly tur eken. «Aıdalada qaınap turǵan ne qylǵan tamaq? Dám tataıyn», – dep, bir saýsaǵynyń ushyn batyryp, dám tatady da, kúrke tóbesine shyǵyp jatady. Bir ýaqytta qasqyr, túlki, arystan - úsheýi kelip, kúrkege kiripti.

Túlki tamaqty kóre sala:

— Oıbaı, myna tamaqtan bireý jepti! – dep, baıbalam salady.

Qasqyr men arystan ekeýi:

— Kim jeýshi edi? Adam keletin jer me, bul jer? – dep, keıigen soń, túlki sózdi doǵaryp, úsheýi otyryp tamaq iship, áńgimege kirisedi. Arystan, qasqyr, túlki úsheýi kórgen - bilgenderin aıtysady.

         Arystan men qasqyr túlkige:

— Túlki, sen ne kórdiń, ne estip, ne bildiń? – deıdi.

         Sonda túlki turyp:

— Men bir jerden bir altyn kórdim. Pálen degen baıdyń qystaýynyń qasyndaǵy jaman qystaýdyń ortasynda, bir súıem jerdiń astynda jatqan bir qumyra altyndy kúnde qaraýyldap, qarap kelemin, – deıdi.

Sonda qasqyr turyp:

— Men kúnde pálen degen baıdyń qoıynyń arasynda úlken ala toqtyny qaraýyldap kelemin. Sebebi: ol baıdyń aýyryp jatqan boıjetken qyzy bar, qandaı em qylsa da jazylmaıdy jáne onyń emin eshkim bilmeıdi. Biraq men bilemin: ol qyzdy jazatyn ala toqty. Ala toqtyny soıyp, ókpesin jegizse, jazylady. Taǵy da ol baı jar salǵan: «Kimde-kim qyzymdy emdep jazsa, soǵan osy qyzymdy beremin», – dep. Biraq onyń emin áli eshkim taýyp aıtqan joq, taýyp aıta almaıdy da, – deıdi.

Kezek kelgen soń, arystan turyp:

— Men de túnde baryp, túgen baıdyń jylqysynyń bireýin jep kelip júrmin. Ol baı meni eshýaqytta ustaı almaıdy jáne maǵan onyń eshbir jylqysy qýyp jete almaıdy. Jetetin bir-aq taıy bar. Ol taı pálen toǵaıdaǵy jylqynyń ishinde. Sol taıdan basqasynan men qutylyp ketemin. Jáne ol baıdyń jar salǵany bar: «Kimde-kim meniń jylqymdy jep júrgen arystandy ustap berse, soǵan bir úıir jylqymdy beremin», – dep. Olar áńgimelerin aıaqtap, uıyqtap qalady da, azannan turyp, bet-betine ketedi. Jaqsylyq olardyń barlyq áńgimelerin estip alyp, adam emdeýshi bop, baıdikine keledi. Baı onyń túrine qarap: «Osy emshi shyǵar», – dep oılap:

— Joǵary shyq! – deıdi. Jaqsylyq otyrǵan soń, baı:

— Qyzyma bal ashyp ber! – deıdi. Jaqsylyq: «Maqul», – deıdi de, qyzdy qarap:

— Balany emdetpeı, bosqa qınapsyńdar ǵoı! Ákel anaý úlken ala toqtyny. Munyń aýrýy sonyń ókpesinde, – deıdi. Baı dereý, qoıshylardy jiberip, toqtyny aldyrtady. Jaqsylyq qyzǵa toqtynyń ókpesin jegizip, emdeıdi. Jazylǵan soń, qyzdy ózi alady. Budan keıin Jaqsylyq baǵanaǵy jaman qystaýǵa keledi. Qoranyń ortasyn bir súıemdeı qazsa, bir qumyra altyn shyǵady. Ony alyp, arystannyń aıtqan jerine barady. Barsa, baı bir arystandy ustaı almaı júr eken. Muny bilgen soń Jaqsylyq baıǵa:

— Men sol arystandy ustap bersem, sen maǵan ne beresiń? – deıdi. Baı:

— Eger ustap berseń, saǵan bir úıir jylqy beremin, – deıdi. Jaqsylyq: «Jarar», – dep, toǵaıdaǵy jylqylardyń ishinen ala taıdy ustap alyp, arystandy kútip turady. Arystan kelip, jylqyny alyp qasha bergende, Jaqsylyq álgi ala taımen qýyp jetip, arystandy uryp jyǵyp, baıdyń bir úıir jylqysyn alyp, kelgen jolyna túsedi. Neshe aı, neshe jyldar ótkende, bir kúni buǵan Jamandyq kelipti. Jaqsylyq Jamandyqqa qarasa, ústi-basynda túk joq, qaıyrshy, dýana sekildi eken. Ol Jaqsylyqty kórip:

— Jaqsylyqjan! Men saǵan jamandyq qylamyn dep, mundaı kúıge ushyradym. Endi sen meni adam qyl. Sen bul mal-múlikterdi qaı jaqtan taptyń? – deıdi. Sonda Jaqsylyq:

— Ne de bolsa, adamzatsyń ǵoı! Sen jamandyq istegenmen, men saǵan jaqsylyq isteıin, – dep, óziniń bastan keshken oqıǵasyn aıtypty. Sonan soń turyp:

— Pálen tóbede bir úı bar. Sen qazir soǵan jet. Onyń ishinde asýly bir qazan et bar. Biraq onyń ishindegi etten tek bir saýsaǵyńdy batyryp, dámin kór de úıdiń tóbesine shyǵyp jat. Sonda túlki, qasqyr, arystan keledi. Sen olardyń áńgimesin tyńdaı ber. Olar ketkennen keıin estigen sózderińdi isteseń, sen osyndaı bolasyń, – deıdi. Jamandyq: «Jaraıdy,» – deıdi de, baıaǵy kúrkege baryp kiredi. Jaqsylyq aıtqandaı, qazan toly et asýly tur eken, qyzyǵyp ketip, shydaı almaı: «Myna bir jiligin jeıinshi» – dep, etten jep, sorpasynan da, bes-alty ret urttap alypty. Sóıtipti de, úıdiń tóbesine shyǵyp jatypty. Bir ýaqytta túlki, arystan, qasqyr – úsheýi kúrkege kiredi.        Túlki tamaqty kóre sala:

— Oıbaı, myna ettiń toqpaq jiligi joq, omyrtqasy joq, sorpasy joq, bireý jepti! – deıdi.

Oǵan arystan men qasqyr:

— Kim jeýshi edi? Bul jerge adam kelýshi me edi? – dep, kónbeıdi.

— Joq! Bir bále bar! Men tús kóreıinshi, – dep, túlki jata qalypty da, azdan soń qaıta turyp:

— Osy kúrke ústine shyǵaıyqshy, sonda bir pále bar sekildi, – depti. Bul sózin qasqyr men arystan da maqul kórip, túlki tóbege shyqsa, Jamandyq jatyr eken. Úsheýi Jamandyqty bas salyp jep qoıypty.

                Sóıtip, Jaqsylyq jaqsylyǵynan ómir súrip, murat-maqsatyna jetipti. Jamandyq jamandyǵynan ıt-qusqa jem bolypty.

---