InfoHub Logo

(Beıqamdardyń qulaǵyna altyn syrǵa)

— "Qylyshyn sýyryp qys ta keler!" degende, keıbir aýdan, kolhoz basshylary: "Túkte emes — chepýha" dep tumsyǵyn kótergenin kózimizben kórip edik, — dep qart shopan ótkendegi bir jaıdy eske túsirip áńgime bastady. — Ol kezdegi bastyqtarǵa:

— Qalaı túk te emes, nege chepýha? — degenińizde, qulash jarym qaǵazyn jaıyp tastap, kúde - kúde pishenniń aqpary men sıfryn kóldeneń tartar edi. Áńgimeniń yrǵaǵy, "túk te emes pen" bastalyp, "chepýhamen" toqtalar edi. Bul jazdyń arty, kúzdiń basynda bolatyn-dy. Mine, sol "túk te emes" pen "chepýhanyń" astynan keıde ýmajdalǵan jastyq kórinse, jastyqtyń arasynan bastyq kórinetindi shyǵaryp júrdi. Eger ol bastyqtan:

— Bul qaı jatys? — deı qalsań, jastyqtan basyn áreń kóterip:

— Túni boıy basynda, tabjylmaı qasynda bolyp, qyrmandaǵy astyqtan jańa keldim, — deıtin bolatyn.

Biraq anyǵynda ózine ózi qastyqtan, bolmasa jastyqtan jatpaýshy edi, túni boıy iship alyp, tapa - tal - tús bolǵansha mastyqtan jatatyn. Ol, tipti, sol kezderde kóńildi de bolatyn-dy. Keıde bılep, keıde ándetip, ala jazdaı gúláıttap "túk te emes" pen "chepýhanyń" qundaǵyna bólenip, bókpe qaryn bolatyn da júretin.

...Kúnderden kún ótti. "Qylyshyn sýyryp qys keldi". Jer tońazyp, muz syqyrlady. Bet tońdy, tis shyqyrlady. Biraq, bastyq saspady. "Túk te emes" pen "chepýhadan" tanbady: — "Qystyń qysymyn kórgenimiz bıyl emes. Bir kún sýyq, úsh kún sulyq, bir kún qar, eki kún shýaq. Tegin jatqan tebin bar, Syrdyń qoınaýy, Qyzyldyń oıpańy, sekseýildiń shyrpysy, jıdeniń yǵy, qamystyń qoqymy bar..." dep shubyrta jónelgende, ne derińdi bilmeı de qalatyn ediń. Onyń ústine, olarǵa eldiń qarıalary da kún buryn eskertti. Eldiń eski tájrıbesin aıtty: — "Chepýhańdy óziń bilesiń, túk te emesiń durys emes. Qys qatty, qar qalyń bolady, jyldaǵydaı kórmeńder, bıylǵy jyl "Tas meshin", tap-tuınaqtaı bolmasań; taqıada tamtyǵyńdy qaldyrmaýy ǵajap emes" degende: "Aljyǵannyń aqyly..." dep kúlgender de kóp boldy.

Bastyqtar boljaǵan sanaýly kún ótip ketti, ıanvar ótti, fevral jetti, qys qylyshy qynabyna túsken joq. Qaıta jalań qaǵyp jaltyraı tústi. Qar qalyńdap, shashalyqqa shapty. Qara sýyqtyń aıaǵy qańtardyń qarly aıazyna ulasty. Shómeleler shómıip, nar arqaly qylaǵaı iskirtter tóbesinen qoı sekirtip, tabanǵa basyldy.

Qar qalyń jaýyp, mal tebinge shyǵa almaı qorada qamalyp turyp qaldy. Qys qysa tústi. Shóp qory sarqylýǵa aınaldy. "Shópti kóp shaptyq" dep bergen kóz boıaǵan aqpar, qurǵaq sıfr men ótirik aqpardyń qaryny jaryldy. Semiz mal maıyn jep, aryq mal janyn jep, qoradan shyqpady. Bastyqtar qysylyp fermasyna barsa, toıyp emes tońyp, mastyqtan emes ashtyqtan sekirgen tórt túliktiń sıqyn kórdi. Biri artynan shómıse, biri aldynan júginip tur. Biraq jaz boıy, kúz boıy úırengen ádet, qalyptasqan aýyz: "Túk te emes — chepýhany" aıtqyzaryn aıtqyzsa da, artyndaǵy bir shýmaq zildi sóz: "— Osyǵan sen jaýaptysyń! Jaz boıy óziń selkildep bosqa shaýyp, qys túskende bizdi selkildettiń!" dep aldynda turdy. Sol jyldan beri "Túk te emes — chepýha" degen sóz mátelge aınaldy. Bireý-mireýdiń toqmeıilsip, dandaısyp sharýasyna beıqam qaraı bastaǵany baıqalyp qalsa: "E, ol álgi "túk te emes — chepýha" degenderdiń kepeshin kıgeli júrgen sabazyń shyǵar", dep kúledi jurtshylyq.

---