InfoHub Logo

Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevtyń respýblıkalyq «Egemen Qazaqstan» gazetine «Biz ozyq oıly ult retinde tek qana alǵa qaraýymyz kerek» taqyrybymen berilgen suhbatyn zor qyzyǵýshylyqpen oqyp shyqtym. Elimizdiń búgingi ómiriniń jáne keleshektegi damýynyń qoǵamdy tolǵandyrǵan kóptegen máseleleri boıynsha tereń ári aıqyn da anyq jaýap berilip, irgeli oı-pikirler aıtylǵan eken. Eldegi sońǵy jyldary júrgizilip jatqan saıası, áleýmettik-ekonomıkalyq reformalardyń máni men qoıylyp otyrǵan maqsat, mindettermen qatar syrtqy saıasat jáne halyqaralyq qatynastar máseleleri aýqymdy qamtylypty. Sondyqtan osy máselege nazar aýdarýdy jón kórdik.

Ótken jylǵa kóz júgirtsek, álemde jáne tarıhta buryn-sońdy bolmaǵan ózgerister oryn alyp, geosaıası qaıshylyqtar kúsheıip, antıglobalızm tolqyny kúsheıip, jahandyq ekonomıkany qalpyna keltirý álsiz qarqynmen júrip jatyr. Sonymen qatar, baılar men kedeıler arasyndaǵy alshaqtyq kún saıyn keńeıip, klımattyq jáne energetıkalyq daǵdarystar bir-biriniń ústine qonyp, adamzat kóptegen qıyndyqtar men synaqtarǵa tap bolýda. Sonymen birge, beıbitshilik, damý, yntymaqtastyq jáne ózara tıimdi utysqa jetýdiń tarıhı úrdisin toqtatý múmkin emes, álemdik qoǵamdastyq ózara qurmetke, ádilettilikke jáne ózara tıimdi  yntymaqtastyqqa negizdelgen halyqaralyq qatynastardyń jańa túrine úlken úmit artady. «Adamzattyń taǵdyry ortaq qaýymdastyq» tujyrymdamasy barǵan saıyn adamdardyń júreginen oryn ala bastady.

Shynynda da ótken jyly syrtqy saıasat salasynda aýqymdy jumystar atqaryldy. Qazaqstan túrli samıttter men forýmdarda óz ustanymyn barynsha salmaqty jetkize bildi. Memleket basshysy Q.K.Toqaev álemdik deńgeıdegi kóshbasshylarmen kóptegen kezdesýler ótkizdi. Ásirese, óńirlik «S5+» úlgisindegi basqosýlardyń mańyzy arta tústi. Prezıdenttiń paıymdaýy boıynsha Ortalyq Azıa geosaıası ahýalǵa qatysty óz paıymy bar ári qarqyndy damyp jatqan aımaq. Búginde bul óńir saýda, ınves­tısıa, bıznes, ınovasıa úshin jańa múmkindikter orny bolyp otyr. Sol sebepti álem elderi Ortalyq Azıaǵa aıryqsha nazar aýdarýda. «S5+» úlgisi mańyzdy dıalog alańyna aınaldy.

Munyń bárine QR Prezıdenti Q.K. Toqaevtyń álemdik dıplomatıadaǵy abyroı-bedeli de belgili bir dárejede yqpal etkeni anyq. Keıingi jyldary halyqaralyq jıyndarda klımattyń ózgerýi, azyq-túlik tapshylyǵy jáne energetıkalyq qaýipsizdik sıaqty barlyq elderge ortaq máseleler talqylanýda, Qazaqstan bul máselelerdi talqylaýǵa belsene qatysyp qana qoımaı sonymen qatar óziniń naqty usynystaryn kóterip, birqatar bastamalar jasady. 2024 jyly elimiz óńirlik jáne halyqaralyq deńgeıdegi birqatar yqpaldy uıymdar men birlestikterge tóraǵalyq etedi.

Qazaqstan tıimdi ári salıqaly syrtqy saıasat júrgizý arqyly óziniń ulttyq múddesin qorǵap, strategıalyq mindetterin oryndap keledi. Bizdiń basty maqsatymyz – elimizdiń táýelsizdigi men aýmaqtyq tutastyǵyn saqtaý. Sonymen qatar, Qazaqstan azamattarynyń quqyqtary men múddelerin qorǵaý, ekonomıkamyzdyń ornyqty damýyna barynsha qolaıly jaǵdaı jasaý. Búgingi kúrdeli geosaıası jaǵdaıda bizge sheteldik seriktesterimizdiń bárimen, ásirese, kórshi memlekettermen ózara tıimdi yntymaqtastyqty damytý mańyzdy.

Qazaqstannyń syrtqy saıasatynda aýmaqtyq basymdyqtar aıqyndalǵan. Sonyń ishinde bizdiń elimiz úshin kórshi eki alyp memleketpen qarym-qatynastyń mańyzy zor. Reseı men Qazaqstan arasynda óte joǵary deńgeıde qarym-qatynas ornaǵan. «Reseı Qazaqstannyń negizgi seriktesi ári odaqtasy ekeni barshaǵa aıan. Eki el arasynda 300-den astam shart pen kelisim jasalǵan. Joǵary deńgeıdegi saıası dıalog qarqyndy damyp keledi. Biz kópjaqty qurylymdar aıasynda, sondaı-aq óńirlik turaqtylyq pen halyqaralyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý barysynda yqpaldasa áreket etemiz», dedi Prezıdent óz suhbatynda. Reseı Qazaqstannyń negizgi saýda-ekonomıkalyq seriktesi. Eki eldiń taýar aınalymy 2023 jyldyń bastapqy 10 aıynda 21,4 mıllıard dollar boldy. Bizdiń shekaramyz qurlyqtaǵy eń uzyn shekara sanalady. Ǵylym-bilim jáne mádenı-gýmanıtarlyq saladaǵy qarym-qatynasty nyǵaıtýǵa aıryqsha mán beriledi.

Qazaqstan men Qytaıdyń qarym-qatynasy dostyq, tatý kórshilik jáne máńgilik strategıalyq seriktestik rýhynda qarqyndy damyp keledi. Bul týraly Memleket basshysy respýblıkalyq «Egemen qazaqstan» gazetinde jarıalanǵan suhbatynda aıtty. Búginde qazaq-qytaı qatynastary kópke úlgi bolyp otyr. Eki eldiń ózara taýar aınalymy jyl sanap artyp kele jatyr. Ózara taýar aınalymynyń kólemi 2023 jyldyń 10 aıdaǵy qorytyndysy boıynsha 24,3 mıllıard dollarǵa jetti. Bul – jańa rekordtyq kórsetkish. Qytaı burynnan Qazaqstan ekonomıkasyna mol qarjy quıǵan iri ınvestorlardyń qataryna kiredi. Osy ýaqytqa deıin QHR elimizge 24 mlrd dollar ınvestısıa saldy. Qazaqstan Qytaıdyń «Bir beldeý, bir jol» megajobasyn tolyǵymen qoldaıdy.

Sondyqtan kópvektorly syrtqy saıasat baǵytyn ustaı otyryp, Soltústiktegi jáne shyǵystaǵy kórshimen tatý bolyp, yntymaqtyqty baılanys ornatý elimiz úshin asa mańyzdy.

Sonymen qatar, Qazaqstan saıası jáne ekonomıkalyq reformalardy belsendi túrde ilgeriletýde, Qazaqstan jańa ekonomıkalyq saıasatyn tolyq júzege asyrýda, ındýstrıalyq júıeniń damýyn jedeldetýde, zamanaýı aýyl sharýashylyǵyn qurýǵa nazar aýdarýda, ǵylymı-tehnıkalyq ınovasıalardy belsendi túrde ilgeriletýde jáne 2029 jylǵa qaraı Qazaqstannyń jalpy ishki ónimin eki ese ulǵaıtý jónindegi órshil maqsatqa qol jetkizý jolyndaǵy is-sharalar men jumystar júrgizilýde.

Sabyrhan SMAǴULOV,
Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti
Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń aǵa oqytýshysy

---