InfoHub Logo

Ashyq tárbıe saǵatynyń taqyryby: «Ulystyń uly kúni – Naýryz»

Maqsaty: Oqýshylardy halqyn, Otanyn súıe bilýge tárbıeleý.
A) Bilimdilik: Ulystyń uly kúni týraly bilimderin keńeıtý.
Á) Damytýshylyq: Oqýshylardyń halqymyzyń salt-dástúrleri arqyly oılaý qabiletin damytý, dástúrlerimizdi nasıhattap, jańǵyrtý
B) Tárbıelik: Otanyn súıgishtikke, jaýapkershilikke, joldastyqqa tárbıeleý.

Uıymdastyrý formasy:Saıys
Kórnekiligi: Gazet – jýrnal materıaldar, qajetti ádebıetter, sýretter men plakattar, shańyraqtar, qanatty sózder, besik, qamshy, dombyra, ...t.b.
Qanatty sózder:
1.Ulys oń bolsyn,
Aq mol bolsyn!
2.Qaıda barsa jol bolsyn!
Ulys baqty bolsyn!
3.Tórt túlik aqty bolsyn!
Ulys bereke bersin,
Bále – jala jerge ensin!

Ótý barysy:
Kórinis: Qyz-jigitter bir-birimen qushaqtasyp, naýryz qutty bolsyn aıtyp, aq tilekterin bildiredi.
Anar:
Naýryz kelse, qut kelgeni halaıyq
Shashý shashyp, el bop qarsy alaıyq!
Shashý shashylady.
Lázzat:Ulys oń bolsyn!Aq mol bolsyn!
Hormen:Naýryz kele jatyr, qarsy alaıyq!
Naýryz qyz: Salem, ata-analar!
Aınalaıyn, balalar!
Ýaqyt údep keldim men,
Baqyt tilep adamǵa.
Saıratamyn bulbuldy,
Jaınatamyn gúl - gúldi
Jylǵadan sý aǵyzyp,
Gúldendirem álemdi.
Naýryz qyz arnaıy ózine taǵaıyndalǵan ornyna otyryp, toıdy tamashalaıdy.
Talǵat: Aý, qyz – jigitter, naýryzǵa arnalǵan toıymyzdy aýyldyń alty aýyzymen bastamaımyz ba? Al, Toǵjan, shyrqap jiber!
«Naýryz» áni oryndalady.

Júrgizýshi:Qys ótip, qar ketip,
Shyraıly jaz jetip,
Sharýanyń kenelgen
Meıramy ejelden
Qutty bolsyn, bul Naýryz!

Ulystyń uly kúni qutty bolsyn!Búgingi toıymyzdy toılaýǵa 3 aýyl jastary kelip otyr, toıymyzdy osy jastardyń saıysy arqyly ótkizgimiz kelip otyr.
Aýyl jastarynyń attarymen tanystyryp, oryndaryna jaıǵasýyn suraımyz.
«Naýryz» aýyly
«Kóktem» aýyly
«Toı bastar» aýyly
Shalqytyp merekede án salaıyq,
Ónerpaz órenderge tamsanaıyq.
Ádildik pen teńdikti tý etken
Qurmetti qonaqtardy qarsy alaıyq!
Saıysymyzǵa tórelik etýge sonaý alystan at arytyp bılerimiz kelip otyr, qoshemettep ortaǵa shaqyraıyq.
1 – Uly júzden at arytyp kelip otyrǵan Tóle bıdi ortaǵa shaqyraıyq (Almat aǵaı)
2 – Orta júz bıi Qaz daýysty Qazybek bıdi qoshemetpen qarsy alaıyq (Qonysbaı aǵaı)
3- Kishi júz bıi Áıteke bı. (Qojaq aǵaı)
Bıler jaıǵasyp bolsa, saıysymyzdyń shartymen tanystyryp óteıin:

Halyq áni
Ulttyq taǵam túrlerin tanystyrý.
Ulttyq salt – dástúrlerden kórinis.
Kókpar ulttyq oıyny.
Ýa jarańdar, jarańdar!
Báriń beri qarańdar,
Sender úshin jasalǵan.
Toqsan túrli taǵam bar!
Qymyz benen shubat bar,
Shubatta dári, qýat bar,
İrkit penen aıran bar,
Aırandy ish te, qaıran qal.
İrimshik pen qurt ta bar,
Ony azsynsań syqpany al.
Jeti túrli dám salǵan,
Kójeden dám tatyńdar!

Naýryz kóje taratylyp, dám tatylady.

Aý, halaıyq, turmaıyq,
Ándeteıik, jyrlaıyq.
Ortamyzdy ashaıyq,
Dýmandatyp bı bılep.
İnjý marjan shashaıyq.
Kóktem aýylynyń ánshisi Toǵjannyń oryndaýyndaǵy «Súgirdiń termesi» qabyl alyńyzdar!
Naýryz aýylynyń ánshisi Samattyń oryndaýyndaǵy «Úkili qyz» ánin qabyl alyńyzdar!
Naýryz aýylynyń ánshisi Ulbosynnyń oryndaýyndaǵy «Gúl dáýren» ánin qabyl alyńyzdar!
Ádil qazylar alqasynan ánin baǵasyn suraý.

Maldar tóldep qoı qozdap,
Sútten bulaq aǵyzǵan.
Jańa jyldyń sıpaty,
Molshylyqqa ańyz bop.
Bastalypty Naýryzdan, -
demekshi kóshpeli qazaq halqy jańa jyldy Naýryzdan bastaǵan.

Ulys kúni qazan tolsa,
Ol jyly aq mol bolar,
Naýryz molshylyq pen bereke aıy, jastarymyzdyń daıyndaǵan ulttyq taǵam túrlerin tanystyrýǵa kezek bereıik.

«Kóktem» aýyly «Ásip taǵamy»
«Toıbastar» aýyly «Qurt – irimshik»
«Naýryz» aýyly «Naýryz kóje»
Ádil qazylar alqasynan ulttyq taǵam túrleri jasaýdaǵy baǵalaryn suraý.
Jańǵyrar dástúr – saltymnyń,
Kózelsin bulaq – jylǵasy.
Qasterli meniń halqymnyń
Mereke Naýryz – jyl basy

«Kóktem» aýylynyń qyz uzatý toıynan kórinisti tamashalaıyq.
Syńsý aıtyp ortaǵa uzatylyp jatqan qyz shyǵady:
Aq otaýym tikken jerim maıdan bolsyn,
Aq júzimdi kórerge aınam bolsyn.
Kisi ákesi kisige áke deıdi,
Aınalaıyn ákemdeı qaıdan bolsyn?!
Altyn da meniń bosaǵam,
Attap bir shyǵam dep pe edim...
Kúmiste meniń bosaǵam,
Kúńirenip shyǵam dep pe edim?
Qalaıy sandyq kiltim –aý,
Jylama deısiń, jurtym-aý
Jylamaı qaıtip shydaıyn,
Barasyń qalyp jurtym – aý!
Qyz ákesi: Balasyn balasy áketip barady,

Muńaıyp ne etesiń,
Sen búgin ushasyń, ketesiń
Kókeshim, ákeńnen ákeńe jetersiń!
Sheshesiniń qyzymen qoshtasýy:
Qarǵam – aı,
Halqyńa qalaýly bol!
Elińe eleýli bol!
Erteńmen erte turasyń,
Túndigińdi asharsyń,
Sıyryńdy saýarsyń,
Malyńdy óriske aıdarsyń,
Samaýrynyńdy qoıarsyń,
Sútimdi sonda aqtarsyń,
Qaraǵym – aı, ne aıtaıyn,
Endi jat jurttyq bolǵasyn. «Toıbastar» aýylynda «Betashar» bolǵaly jatyr, sony tamashalaıyq.

Bismillá sózden bastaıyn
Betińdi kelin ashqanym,
Jasy úlkendi syılap júr
Qurmet qylyp jasqanyp.
Balalyq kúniń ótti endi
Analyq kúniń jetti endi
Aıt, kelin - aý, aıt kelin!
Atyńnyń basyn tart, kelin!
Qyz kóńilden qaıt, kelin!
Saýysqannan aq kelin!
Jumyrtqadan aq kelin!
Kúıeýine shaq kelin!
El jurtyńa jaq, kelin!
Óziń bir aqyl tap, kelin!
Ata-eneńdi baq, kelin!

Naýryz aýylynda «Besikke salý toıy.»
Kelesi kezekte kókpar oıynyn kórýge shaqyramyz. (Suraqqa jaýap berý arqyly utqan top jeńimpaz atalyp kókpardy qazanǵa salǵan bop esepteledi.)
Baıǵazy degenimiz ne?
Kórimdik degenimiz ne?
Erýlik degenimiz ne?
Asar degenimiz ne?
Súıinshi degenimiz ne?
Jambas kimge tartylady?
Tós kimge tartylady?
Quıymshaq kimge tartylady?
Tóle bıdiń batasyn alý.
Keshti qorytyndylaý. A. Saǵynbaeva.