InfoHub Logo

Tarıhta ǵylymı jańalyqtar adamzattyń alǵa eń úlken umtylystarynyń katalızatory boldy.  Biz genetıka, jasandy ıntellekt, taza energıa jáne kvanttyq esepteýler salasynda jetistikterge negizdelgen jańa tehnologıalyq dáýirde turǵandyqtan, bul ınovasıalar san alýan múmkindikterdi usynady. Investorlar ótken ónerkásiptik revolúsıalardan paıda tapqany sıaqty, búgingi ǵylymı jetistikterdi tanıtyn ári áreket etetinder erteńgi ekonomıkalyq tabystyń aldyńǵy qatarynda bolýy múmkin. Bul maqalada biz álemdi ózgertetin bolashaǵy zor ǵylymı jańalyqtardy jáne tájirıbeli ınvestorlardyń olardan qalaı paıda tabatynyn qarastyramyz.

Álemge jańa lep ákeletin ǵylymı jańalyqtar

1. CRISPR revolúsıasy — ómir kodyn qaıta jazý

Sońǵy onjyldyqtaǵy eń jańashyl jańalyqtardyń biri - gendi óńdeıtin qýatty CRISPR-Cas9 quraly. CRISPR quralynyń ashylý joly bir ǵasyr buryn Gregor Mendel 19 ǵasyrda burshaqqa jasaǵan tájirıbelerimen genetıkanyń negizin qalaǵan kezde bastaldy. DNQ-ny ómir syzbasy retinde túsiný Ýotson jáne Krıktiń 1953 jyly qos shıyrshyqtyń ashylýymen alǵa jyljydy, biraq tek 2012 jyly CRISPR-Cas9 genetıkalyq materıaldy ózgertýdiń naqty tetigi retinde engizildi. DNQ-ny óz qalaýy boıynsha aıla-sharǵy jasaý múmkindigi genetıka salasyndaǵy ǵasyrlar boıǵy jumystyń sharyqtaý shegi bolyp tabylady.

CRISPR Therapeutics (CRSP), Editas Medicine (EDIT) jáne Intellia Therapeutics (NTLA) sıaqty kompanıalar jańa emdeý ádisterin ázirleý úshin CRISPR tehnologıasyn qoldanýdyń aldyńǵy qatarynda. Genderdi redaksıalaý klınıkalyq qoldanýǵa bet burǵandyqtan, bul kompanıalar ózderin tym qatty ósýge daıyn salanyń kóshbasshylary retinde kórsetedi.

*CRISPR álemdik naryǵynyń kólemi 2023 jyly 3,08 mlrd AQSH dollaryna baǵalandy jáne 2024-2033 jyldar aralyǵynda 16,9%-ǵa ósý qarqynymen 2033 jylǵa qaraı shamamen shamamen 14,94 mlrd AQSH dollaryna jetedi dep kútilýde.

2. mRNQ vaksınalarynyń serpini-medısınadaǵy jańa dáýir

COVID-19 vırýsymen kúresý úshin mRNQ vaksınalaryn jyldam ázirleý zamanaýı bıotehnologıanyń jyldamdyǵy men beıimdiligin kórsetti. Biraq ol úshin irgetas 1960 jyldardyń basynda, bıohımıkterdiń RNQ-ny ashýymen qalandy. Ǵalymdar Katalın Karıko men Drú Vaısmannyń 1990 jyldardaǵy mRNQ-daǵy izasharlyq jumysy bul tehnologıany vaksınalarda qoldanýǵa negiz boldy.

mRNQ tehnologıasy dene jasýshalaryna álsiregen nemese óli vırýstardy engizbesten ımýndyq reaksıalardy týdyratyn aqýyzdardy jasaýǵa múmkindik beredi. Buryn vaksınalar aýrýdy joıǵan sıaqty, mRNQ platformasy medısınalyq landshaftty túbegeıli ózgertý arqyly búgingi kúnniń densaýlyq saqtaýdyń eń kúrdeli máselelerin sheshýge múmkindik beredi.

Moderna (MRNA), BioNTech (BNTX) jáne Pfizer (PFE) mRNQ tehnologıasynyń tıimdiligi dáleldendi. Olardyń COVID-19 vaksınalarynyń jetistigi emdelýde odan ári ınovasıalarǵa jol ashty, bul olardy ınvestısıalaýǵa myqty úmitkerlerge aınaldyrdy, sebebi mRNQ-ny qoldaný basqa emdik salalarda keńeıip keledi.

3. Elektromobılder revolúsıasy (EV) - kóliktiń ózgerýi

20 ǵasyrdyń basynda qozǵalǵyshtary benzınmen júretin avtomobılderge aýysý qoǵam men ekonomıkada tóńkeris jasady. Elektromobılderge qazirgi aýysý – kómirtegi shyǵaryndylaryn azaıtý jáne klımattyń ózgerýin sheshý qajettiliginen týyndaǵan tereń tehnologıalyq ózgeris.

Elektromobıl (EV) tujyrymdamasy 19 ǵasyrdyń sońyna qaraı, jańashyldardar Tomas Devenport pen Ýılám Morrıson alǵashqy prototıpterdi jasaǵan kezde bastalady. Biraq 21-ǵasyrda ǵana olar Tesla-nyń arqasynda keń komersıalyq jetistikterge qol jetkize bastady. Ilon Masktyń basshylyǵymen ol elektromobılder jasap qana qoımaı, sondaı-aq olardy ishki janý qozǵaltqyshtarynan jahandyq aýysýdy yntalandyrý arqyly qalaýly jáne qoljetimdi etti. Bul revolúsıa sondaı-aq akýmýlátor tehnologıasy men qýattaý jelilerin qosa alǵanda, EV ınfraqurylymy men jetkizý tizbeginiń damýyn katalızdeıdi.

Tesla (TSLA) elektromobılderdiń kóshbasshysy bolyp qala beredi, biraq Riven (RIVEN), Nio (NIO) jáne Lucid Motors (LCID) sıaqty básekelester ózderiniń múmkindikterin tez keńeıtýde. Investorlar sondaı-aq elektromobılderdi jetkizý tizbegine qatysatyn kompanıalarǵa nazar aýdara alady: lıtıı óndiretin Albemarle (ALB) jáne akýmýlátor batareıalary segmentindegi revolúsıanyń aldynda turǵan Endovix (ENVX).

* Álemdik elektromobılder naryǵynyń kólemi 2023 jyly 255,54 mlrd AQSH dollaryna baǵalandy jáne boljam boıynsha 2033 jylǵa qaraı 2024 jyldan 2033 jylǵa deıin 23,42%-dy quraıtyn jyldyq ósý qarqynymen (CAGR) shamamen 2108,80 mlrd AQSH dollaryna jetedi.

* TESLA aksıalarynyń serpini

* Enovix aksıalarynyń serpini

4. Jasandy ıntellektti damytý - salalardy transformasıalaý

Jasandy ıntellekttiń (JI) damýy sońǵy jyldardaǵy eń túrlenetin tehnologıalyq jetistikterdiń biri bolyp tabylady. Jasandy ıntellekt tujyrymdamasy 20 ǵasyrdyń ortasyna qaraı, ıaǵnı Alan Túrıng pen Djon Makkartı sıaqty izasharlar onyń teorıalyq negizin qalaǵan kezde bastalǵanymen, jasandy ıntellekt sońǵy onjyldyqta ǵana praktıkada keńinen qoldanylady.

Mysaly, jasandy ıntellekt negizindegi dıagnostıkalyq quraldar endi medısınalyq keskinderdi tańǵajaıyp dáldikpen taldaı alady, al mashınalyq oqytý algorıtmderi saýda strategıalaryn ońtaılandyrady jáne tutynýshy tájirıbesin jekelendiredi. Google (GOOGLE), Amazon (AMZN) jáne Microsoft (MSFT) izdeý júıeleri men daýystyq kómekshilerden bastap jetkizilim tizbegin basqarýǵa jáne klıentterge qyzmet kórsetýge deıin barlyǵyn jaqsartý úshin jasandy ıntellektti ózderiniń negizgi operasıalaryna biriktirdi.

Jasandy ıntellektke qyzyǵýshylyq tanytqan ınvestorlar osy revolúsıanyń aldyńǵy qatarynda turǵan kompanıalarǵa nazar aýdara alady. Mysaly, Nvidia (NVDA) kóptegen jasandy ıntellekt qoldanbalary jumys isteıtin jáne berilgen naryqtyń 80%-yn alatyn grafıkalyq prosesorlardy jetkizedi. Alphabet (GOOGLE) óziniń Google AI jáne Microsoft (MSFT) bólimshesi arqyly jasandy ıntellekt zertteýleri men qoldanýdy basqarady.

*Álemdik jasandy ıntellekt (JI) naryǵynyń kólemi 2024 jyly 638,23 mlrd AQSH dollaryn qurady jáne 2034 jylǵa qaraı shamamen 3,680,47 mlrd AQSH dollaryna jetedi dep kútilýde, 2024 jáne 2034 jyldar aralyǵynda jyldyq ósý qarqyny (CAGR) 19,1%-ǵa ósti.

* NVIDIA aksıalarynyń serpini

* Google aksıalarynyń serpini

Álemge jańa lep ákeletin bolashaq ǵylymı jańalyqtar

Bolashaqqa kóz júgirtsek, bolashaq qoǵamdy bý qozǵaltqyshynyń nemese Internettiń ónertabysymen salystyrýǵa bolatyn masshtabta ózgerte alatyn jańalyqtarǵa toly dep aıtýǵa bolady. Taza energıadan ozyq esepteýlerge deıin bul jetistikter salalarda tóńkeris jasaýǵa jáne jańa ınvestısıalyq deńgeılerdi qurýǵa ýáde beredi.

1. Iadrolyq sıntez — taza energıanyń bolashaǵy

Kóbinese energıanyń «Qasıetti Graal» dep atalatyn ıadrolyq sıntez — kún men juldyzdardy qorektendiretin proses. 1930 jyldary ıadrolyq bólinýdiń ashylýy energetıkalyq landshaftty túbegeıli ózgertken atom elektr stansıalarynyń qurylýyna ákeldi. Alaıda radıasıa men ıadrolyq apattardyń táýekeli negizgi kemshilikter boldy. Termoıadrolyq sıntez, kerisinshe, taza, qaýipsiz energıany ýáde etedi, bul adamzattyń ornyqty energıaǵa degen umtylysynyń jańa taraýyn belgileıdi. Sońǵy jetistikter kórsetkendeı, biz ıadrolyq bólinýmen baılanysty táýekelsiz taza energıanyń sheksiz qoryn qamtamasyz etetin praktıkalyq ıadrolyq sıntezge qol jetkizýdiń aldynda turýymyz múmkin.

İske asyrýda aıtarlyqtaı kedergiler bar (masshtabtaý, ornatý qaýipsizdigi, lazerdi generasıalaýǵa qajetti energıa, janama ónimderdiń qaldyqtary jáne t.b.), olar shyndyqqa aınalmas buryn sheshilýi kerek. Alaıda, ıadrolyq sıntezdi tutandyrýdaǵy serpilis bolashaq progreske jol ashatyn mańyzdy kezeń bolyp tabylady jáne kútilgendeı, bul tehnologıany 2050 jylǵa qaraı komersıalandyrýǵa bolady.

Commonwealth Fusion Systems jáne TAE Technologies sıaqty kompanıalar termoıadrolyq energıa salasyndaǵy zertteý jumystaryna basshylyq etedi. Bul kompanıalar áli bırjaǵa shyqpaǵanymen, keńirek energetıka salasyna tartylǵan General Electric (GE) jáne Siemens (SIE) sıaqty energetıkalyq alpaýyttar termoıadrolyq sıntez tehnologıasynyń jetistikterinen paıda kórýi múmkin.

* Álemdik qalpyna keletin energıa kózderi naryǵynyń kólemi 2022 jyly 970 mlrd AQSH dollaryna baǵalandy jáne 2023-2032 jyldar aralyǵynda 8,50%-ǵa ósý qarqynymen (CAGR) 2032 jylǵa qaraı 2182,99 mlrd AQSH dollarynan asady dep kútilýde.

2. Jalpy maqsattaǵy jasandy ıntellekt (AGI) — ıntellekten tys tańy

Jalpy maqsattaǵy jasandy ıntellekt (AGA) jasandy ıntellekt evolúsıasynyń kelesi satysyn bildiredi. Jasandy ıntellekttiń yqtımal saldary tań qaldyrady, sebebi ol qarapaıym tapsyrmalardy ǵana emes, sondaı-aq densaýlyq saqtaý, bilim berý jáne qarjy sıaqty salalarda tóńkeris jasaı otyryp, kúrdeli sheshim qabyldaý prosesterin avtomattandyrady. Mehanıkalandyrý aýyl sharýashylyǵy men óndiristi ózgertkendeı, jasandy ıntellekt álemdik ekonomıkany áleýetti túrde ózgerte otyryp, zıatkerlik jumysty avtomattandyrýǵa ýáde beredi.

Microsoft (MSFT) sıaqty fırmalar qoldaıtyn enshiles DeepMind jáne OpenAI arqyly Alphabet (GOOGL) sıaqty kompanıalar AGI zertteýleriniń aldyńǵy qatarynda. Investorlar sondaı-aq jabdyǵy jasandy ıntellekt ázirleý úshin sheshýshi máni bar Nvidia (NVDA) sıaqty kompanıalarǵa, sondaı-aq keńirek qamtý úshin Global X Robotics & Artificial Intelligence ETF (BOTZ) nemese iShares U.S. Technology ETF (IYW) sıaqty jasandy ıntellektke baǵyttalǵan ETF-ke nazar aýdara alady.

3. Ǵaryshty otarlaý — adamzattyń kelesi shekarasy

Ǵaryshty otarlaý týraly arman endi ǵylymı shytyrmanmen shektelmeıdi. Ilon Mask basqaratyn SpaceX jáne Djeff Bezos negizin qalaǵan Blue Origin sıaqty jeke kompanıalar Marsty otarlaýǵa jáne adamdardyń Jerden tys jerde turaqty qonystaryn jasaýǵa umtylý arqyly ǵaryshtyq saıahattyń shekaralaryn ıtermeleıdi. Qaıta paıdalanýǵa bolatyn zymyrandar men ǵaryshtyq ınfraqurylym salasyndaǵy jetistikter aldaǵy onjyldyqtarda ǵaryshty otarlaýdy únemdi ete alady. Jaqynda SpaceX kompanıasynyń Polaris Dawn ǵarysh kemesiniń ekıpajy bes kúndik tarıhı mısıadan keıin Jerge oraldy, ol álemdegi alǵashqy kásibı emes ǵaryshkerlerdiń ǵaryshtyq serýenin qamtydy. NASA Amerıkalyq ǵarysh agenttigi málimdegendeı, bul mısıa komersıalyq ǵarysh ındýstrıasy úshin «alǵa alpaýyt umtylý» ekenin aıtty.

SpaceX jáne Blue Origin sıaqty Lockheed Martin (LMT), AST SpaceMobile (ASTS), Rocket Lab (RKLB) jáne Boeing (BA) sıaqty kompanıalar jeke kompanıalar bolyp tabylady, ǵaryshty ıgerý úshin qajetti tehnologıalarmen jumys isteýde. Sondaı-aq, aeroǵaryshtyq ETF, mysaly, Procure Space ETF (UFO) osy qarqyndy damyp kele jatqan sektorǵa ınvestısıa salýdyń jolyn usynady, sebebi ǵaryshtyq týrızm men otarlaý shyndyqqa aınalady.

* AST SpaceMobile aksıalarynyń serpini

* Rocket Lab aksıalarynyń serpini

4. Kvanttyq esepteý — esepteýdiń jańa dáýiri

Krıptografıa, materıaltaný jáne farmasevtıka sıaqty salalarda qoldaný arqyly kvanttyq esepteýler zamanaýı tehnologıalardyń kómegimen múmkin emes jetistikterdi asha alady. Kvanttyq esepteýler áli alǵashqy satysynda bolsa da, olar tez damyp keledi jáne IBM, Google jáne Microsoft sıaqty kompanıalar bul jaǵynan kóshbasshy orynda.

Tranzıstordyń ónertabysy aqparattyq dáýirge jol ashqany sıaqty, kvanttyq esepteýler de tehnologıalyq progrestiń jańa dáýirin ashatyn derekterdiń úlken kólemin óńdeýge táýeldi salalarda tóńkeris jasaı alady.

Kvanttyq tehnologıalardy belsendi túrde ázirleıtin IBM (IBM) jáne Alphabet (GOOGL) sıaqty kompanıalar tikeleı qol jetimdilikti usynady. Sonymen birge, IonQ (IONQ) sıaqty startaptar kvanttyq zertteýlerde múmkin bolatyn shekaralardy ıtermeleıdi.

* Microsoft Corp. aksıalarynyń serpini

Búgingi jáne erteńgi ǵylymı jańalyqtar bizdiń álemdi biz elestete alatyn tásildermen ózgertýge daıyn.

Investorlar úshin ǵylymı jańalyqtardyń tarıhy men bolashaǵyn túsiný osy transformasıany basqaratyn kompanıalar men tehnologıalardy anyqtaýdyń kilti bolyp tabylady. Bıotehnologıa, taza energıa, jasandy ıntellekt jáne kvanttyq esepteý sıaqty sektorlarda ózderin erte satyda ornalastyra otyryp, ınvestorlar ınovasıanyń kelesi úlken tolqynynan paıda taba alady, ony burynǵy elektrlik, avtomobıl jáne ınternet áleýetin túsingender de jasady. Bolashaq biz oılaǵannan da jaqyn jáne ol ózimen birge múmkindikter álemin ashýda.