سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 3 اپتا بۇرىن)
ادام ادەپتىلىگىمەن ادەمى
تاربيە ساعاتى.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ادام ادەپتىلىگىمەن ادەمى.
ساباقتىڭ ماقساتى: ادەپتىلىك تۋرالى ۇعىم قالىپتاستىرۋ، قوعامدىق ورتادا ءوزىن - ءوزى ۇستاي ءبىلۋى، ىزەتتىلىككە، مادەنيەتتىلىككە، ۇلكەندى سىيلاۋعا، كىشىگە ۇلگى بولا بىلۋگە، جامان ادەتتەردەن اۋلاق بولۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ماقال - ماتەلدەر، كۇن بەينەسى، بۇلتتار، سۋرەتتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
بارىسى:
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
ءمۇعالىم: ادەپتىلىك، ار - ۇيات،
ادامدىقتىڭ بەلگىسى - دەگەندەي ادەپتى بولۋ ءسوزىنىڭ ماعىناسى وتە كەڭ. ولاي دەيتىنىمىز، ادامنىڭ جاساعان ءاربىر ءىس - قيمىلى، ءجۇرىس - تۇرىسىن، سويلەۋ مانەرىن، ءوزىن - ءوزى ۇستاۋى، ونىڭ ادەپتىلىگى مەن مادەنيەتتىلىگى جايلى سىر شەرتىپ تۇرادى.
سەندەر مەكتەپكە العاش كەلگەننەن باستاپ وقۋشىلار ەرەجەسىمەن تانىستىڭدار جانە ورىندايسىڭدار. كەيدە سول ەرەجەلەردى بىلە تۇرا ادەپسىزدىك، تارتىپسىزدىك جاسايتىندارىڭ كەزدەسىپ قالادى.
- سونداي تارتىپسىزدىكتى بولدىرماۋ ءۇشىن ءبىز قانداي بولۋىمىز كەرەك؟
اقنۇر: ادەپتىلىك دەگەنىڭ ءارقاشاندا كەرەگىڭ،
اسەمپازدىق دەگەنىڭ، اۋرە - سارساڭ الەگىڭ.
ەندى مەن سەندەردىڭ ادەپتىلىك جايلى ويلارىڭدى تىڭداعىم كەلىپ تۇر. ادەپتىلىك ءسوزىنىڭ بالاماسىن تابىڭدارشى؟ (توپتاستىرۋ)
دەمەك، ادام بويىنداعى جاقسى مەن جامان قاسيەتتەر بولادى ەكەن. مىنە وسىنداعى اقىلدىلىقتى، ادالدىقتى، قاراپايىمدىلىقتى، يناباتتىلىقتى اكە - شەشە، اتا - اجە، تاربيەشى، ۇستازدارىمىز ۇيرەتەدى. ال ءبىز وسىنداي جاقسى قاسيەتتەردى انانىڭ اق سۇتىمەن، بال تىلىنەن بويىمىزعا سىڭىرەمىز. جاقسى ادام بولاتىن بالا بارلىق جاقسى قاسيەتتەردى ۇيرەنىپ، جامان مىنەز - ادەتتەردەن ۇنامسىز قىلىقتاردان اۋلاق بولۋى كەرەك.
اتا - انانىڭ تىلەگى،
ادام بولىپ وسكەنى.
ادامدىقتىڭ تىرەگى،
ادال بولىپ وسكەنى.
ادامنىڭ قانداي بالماعى، كىم بولماعى تاربيەگە، ورتاعا بايلانىستى، ياعني جەكە ادام ءوز - وزىنەن ادەپتى بولىپ شىعا كەلمەيدى. ادەپتىلىك وزىمەن ءوسىپ جەتىلەدى. وعان اينالاسىنداعى ادامدار، وتباسى، مەكتەپ اسەر ەتەدى. سوندىقتان ادامدار اراسىندا ءجۇرىس - تۇرىسىنان، باسقالارمەن قارىم - قاتىناسىنان كورىنەدى.
- ادامنىڭ ادەپتى ەكەنىن قاي جاعىنان بىلەمىز؟
ەگەر ادەپتى بالا - ۇيالسا، كىشىپەيىل بولسا، تاز، ۇقىپتى، قايىرىمدى بولسا، سالەم بەرسە، باسقانى قۇرمەتتەسە ت. س. س
وقۋلىقتى مەكتەبىڭ،
بەرەر ساعان تەپ - تەگىن.
بىلمەيسىڭ - اۋ سەن ءبىراق،
قانشاما ەڭبەك كەتكەنىن.
وقۋلىقتى قۇرمەتتە،
كۇتىپ ۇستا كىرلەتپە.
كىشىلەرگە تابىس ەت،
داق تۇسىرمەي ءبىر بەتكە.
سىيلاپ ۇلكەن اعانى،
سالەم بەرگەن بالانى
كىم دەيمىز؟
ادەپتى ەكەن بۇل دەيمىز.
كىتاپ، داپتەر، قالامى،
كىر شالماعان بالانى.
كىم دەيمىز؟
ۇقىپتى ەكەن بۇل دەيمىز.
تاۋداي بيىك تالابى،
جاقسى وقيتىن بالانى.
كىم دەيمىز؟
ۇلگىلى ەكەن بۇل دەيمىز.
ءىى. «وي جالعاستىر» ويىنى.
مەن باسقى ءسوز ايتامىن، ال سەندەر ويلانىپ جاۋاپ بەرۋلەرىڭ كەرەك.
- ادەپسىز بولمايىن دەسەڭ، نە ىستەۋگە بولمايدى؟
ۇلكەندەردىڭ الدىنان......
كىشكەنتاي بالانى...........
ۇلكەندەردى......
كلاستا........
ساباقتان..........
مەكتەپ ەرەجەسىن...........
اتا - انانى..........
قۇستاردى.........
- ادەپتى دەگەن اتقا ساي بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
ۇلكەندەردى................
ۇلكەندەردىڭ ايتقانىن.........
وقۋ قۇرالدارىن...............
قاتەڭدى..........
كىشىلەرگە................
ساباقتى............
ۇلكەندەرگە...........
ەندەشە، قازاقتا «ادەپتى ەلدىڭ بالاسى، الىستان سالەم بەرەدى» نەمەسە «سالەم ءسوزدىڭ اناسى» دەگەن ءسوز بار. بۇل تەگىننەن تەگىن ايتىلماعان. تاڭەرتەڭ ويانعان ءاربىر ادام قۋانادى، جاقىندارمەن امانداسادى. ادەپتىلىك سالەمنەن باستالادى. ءاربىر ادام «قايىرلى تاڭ»، «قايىرلى كۇن»، «قايىرلى كەش» دەگەن سوزدەردى امانداسۋعا قوسىپ، تاۋلىكتىڭ ءۇش مەزگىلىندە دە ءبىر - بىرىمەن اقجارقىن امانداسۋى ءتيىس. قازاق سالتىندا امانداسقان ادام وڭ الاقانىن جۇرەگىنىڭ ۇستىنە قويىپ، باىن يزەيدى.، نە قول الىپ امانداسادى. ول «ءسىزدى شىن جۇرەكتەن قۇرمەتتەپ اماندىعىڭىزدى تىلەپ، وزىڭىزگە باس يەمىن» دەگەندى بىلدىرەدى.
ۇلكەن ادامعا سالەم بەرۋ - كىشى ادامنىڭ مىندەتى. قازاقتا «التى جاسار بالا كەلسە، اۋىلداعى الپىس جاستاعى قاريا سالەم بەرەدى» دەگەن ادەپ بار. الىستان كەلگەن ادامعا سالەم بەرۋ ءتارتىبى جاسقا، ۇلكەنگە، كىشىگە بايلانىستى ەمەس. ال كەزدەسكەن كەزدە كىشى ادام ۇلكەن كىسىگە سالەم بەرمەي كەتسە، ول ادەپسىزدىك بولىپ تابىلادى. قازاق حالقىندا ەگەر ۇلكەن كىسى كەزدەسسە، ونى تانىسا دا، تانىماسا دا، كىشى ادام وعان سالەم بەرۋگە مىندەتتى - ول ادەپتىلىكتىڭ ءبىر بەلگىسى رەتىندە قالىپتاسقان ءداستۇر.
سىيلاپ سالەم بەرەمىن،
كورشىلەردى كورگەندە.
ىزەتتى دەپ بىلەمىن،
ۇيگە قوناق كەلگەندە
ادەپسىز دەپ سوكپەسىن،
اناما ايتىپ وكپەسىن.
- سالەمدەسۋدىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
- امانداسۋ ءۇشىن ايتىلاتىن ءسوز؟
- سالەم دەپ كىمگە ايتقان ءجون؟
- قازىرگى قىزداردىڭ بەتتەرىنەن ءسۇيىپ امانداسقانى دۇرىس پا؟
دۇرىس ەمەس، سەبەبى قازاق سالتىندا بەتتى ءسۇيىپ امانداسۋ بولماعان. ول قازىرگى قىزداردىڭ ەۋروپا (شەت ەلدەرگە) ەلدەرىنە ەلەكتەۋى بولىپ تابىلادى. قازاق قىزدارى يبالى، يناباتتى، ۇلكەن ادامنىڭ الدىن كەسپەگەن، ۇلكەن ادام وتىرعاندا ارتىق سويلەمەگەن، ۇيات ساقتاعان. ەندى بالالار ءتور توپقا مىناداي تاپسىرما بەرگىم كەلىپ تۇر.
ءىىى. توپپەن جۇمىس.
ءى توپ - مەكتەپتەگى، كىتاپحاناداعى ادەپتىلىك
ءىى توپ - كوشەدەگى ادەپتىلىك
ءىىى توپ - ۇيدەگى، ۇستەل باسىنداعى ادەپتىلىك
ءىV توپ - قوعامدىق كولىكتەگى ادەپتىلىك
كورىنىس «ادەپتى بول، بالام»
ءان «مەن ادەپتى بالامىن»
ءىV. «قۇپيا حاتتار»
ءتورت توپقا تاپسىرما بەرىلگەن، سول تاپسىرماداعى جاعداياتتاردى شەشۋ جولدارىن قاراستىرادى.
بالالار وس جامان سوزدەردى ساقتاندىراتىن سوزدەر بار. ولاردى تىيىم سوزدەر دەيمىز. ال سەندەر قانداي تىيىم سوزدەردى بىلەسىڭدەر؟ (وقۋشى جاۋاپتارى)
بالالار مانادان بەرى ادەپتىلىك تۋرالى كوپ نارسە ايتىلدى. ال سەندەر قاندايسىڭدار؟
سەرگىتۋ ءساتى. ءبىز ادەپتى بالامىز.
ولاي بولسا، تاقتاعا قارايىق. وتە جاقسى ادام بولۋ ءۇشىن ءوز بويىمىزداعى جاقسى قاسيەتتەردى دامىتىپ، جامان قاسيەتتەردى جويۋىمىز كەرەك. ادام كۇن ءتارىزدى قاسىنداعى ادامدارعا كۇننىڭ شۋاعى رەتىندە جاقسى قاسيەتتەرىن ۇيرەتىپ وتىرادى، ال مىنا جەردە تۇرعان بۇلتتار سول قاسيەتتەردى كولەڭكەلەيدى. وسى كولەڭكەلەپ تۇرعان جامان قاسيەتتەردى الىپ تاستاۋ ءۇشىن، وسى جامان قاسيەتتەرگە بايلانىستى ولاردى وزىمىزدەن اۋلاق ۇستاۋ ءۇشىن ءبىر - بىرىمىزگە ۇندەۋ تاستايىق. ياعني بىزدەر ادام بويىندا كەزدەسەتىن جاقسى قاسيەتتەردىڭ ءبارىن جويىپ، جاقسى قاسيەتتەردى قالدىرىپ، وسى قاسيەتتەردى بويىمىزعا ءسىڭىرۋىمىز كەرەك.
Vءى. شەڭبەر قۇرۋ.
بارلىق وقۋشىلار دوڭگەلەنە تۇرادى دا ءبىر - بىرلەرىنە تىلەكتەر ايتادى.
- نە ۇقتىڭدار؟
ءتۇيىن: كوردىڭدەر مە بالالار ءوز نيەتتەرىڭ ءتۇزۋ بولسا، بىرەۋگە جاقسىلىق جاساساڭ، جاقسى سوزدەر ايتساق ءوزىمى دە سونى ەستيمىز ەكەن.
Vءىى. قورىتىندى
ارىم - تازا، اق كوڭىل
ادالدىققا سەنەمىن.
ابىرويلى، اق نيەت،
ادامدىققا سەنەمىن - دەي كەلە مەنىڭ سەندەرگە ايتاتىنىم، ادام ءارقاشان بەت سۇلۋلىعىمەن ەمەس، ىشكى جان دۇنيەسىمەن، ادەپتىلىگىمەن، مادەنيەتتىلىگىمەن ادەمى. سەندەردىڭ دە ادەپتى وقۋشى بولىپ وسەتىڭدەرىڭە سەنەمىن.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما