انا - ءتىلى تىرلىگىمنىڭ ايعاعى
انا - ءتىلى تىرلىگىمنىڭ ايعاعى (پوەزيا كەشى)
تاربيە ساعاتى
ماقساتى: كوپشىلىك وقىرمانعا انا ءتىلىمىزدىڭ ءقادىر - قاسيەتىن دارىتۋ، تۋعان ءتىلىمىزدىڭ تۇعىرىنىڭ مىقتى بولۋىنا نەگىز قالاعان بابالارىمىزدىڭ ايتقان وي - تولعاۋلارىن وقىپ ۇيرەنۋ، اقيىق اقىندارىمىزدىڭ ءتىل جايىندا تولعاعان ولەڭ - جىرلارىن وقىپ، تانىسىپ، ءتالىم - تاربيە بەرۋ.
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى وقىرمان قاۋىم!
ءار ادامنىڭ ازاماتتىق قاسيەتى مەن مادەنيەتى ءوز حالقىن، ءوز اتامەكەنىن قالاي سۇيۋىمەن ءوز انا ءتىلىن قالاي بىلۋىمەن ولشەنبەيدى. انانىڭ اق سۇتىنە ۋىزىنا جارىعان ادام قاشاندا وتانشىل، ۇلتجاندى بولادى. اركىمنىڭ ءوز تىلىنە دەگەن قۇرمەتىن ءوز اناسىنا، ءوز ۇلتىنا دەگەن قۇرمەت دەپ ءبىلۋ كەرەك. ولاي بولسا قارا قىلدى قاق جارعان تۋعان ءتىلىمىزدىڭ بۇگىن تۋعان كۇنى. وسى ايتۋلى، مەرەيلى مەرەكە كۇنىنە ورايلاستىرىلىپ وتكىزگەلى وتىرعان «انا - ءتىلى تىرلىگىمنىڭ ايعاعى» اتتى پوەزيا كەشىنە قوش كەلدىڭىزدەر!
1 - وقىرمان:
انانىڭ اق سۇتىندەي انا ءتىلىم،
قۇدىرەتىڭمەن كوتەردىڭ دالا تۋىن.
سارا تىلگەن الەمدى سەن بولماساڭ،
كۇنى قاراڭ تىرشىلىك ساناتىنىڭ.
ءتىل مۇراتىم، ارمانعا ۇلاسار كەپ،
ءتىل بولماسا بۇل قازاق قىر اسار ما ەد؟!
ءتىل بايلىعى بار ەلدە كەدەيلىك جوق،
الشاڭدايدى ات ۇستاپ «ءتىلاشار» دەپ.
ءوزىم تەگىم دەپ بىلەم ءتىلدىڭ تەگىن،
ءتىلىم، سەننەن وتالعان ءبىر بىلتەڭمىن.
ءتىلىم سەنىمەن جاندىرىپ وتكەنىمدى
سوزدەن ولگەن اكەمدى تىرىلتكەنمىن، — دەپ اقىن بايتىك دۇيسەنبايەۆ جىرلاعانداي بار بايلىعىمىز، موينىمىزداعى قاسيەتتى تۇمارىمىزداي قاستەرلى انا ءتىلىمىز تۋعان ءتىلىمىز جايىندا اقىن ولەڭدەرىنە كەزەك بەرەيىك.
2 - وقىرمان: ءتىل حالقىمنىڭ قازىناسى باعا جەتپەس بايلىعى دەسەك - وسى قازىنا بايلىقتى قاراسازدان ۇشقان اسقاق اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆ بىلايشا جىرلاعان ەكەن.
«ءۇش باقىتىم»
ەڭ ءبىرىنشى باقىتىم - حالقىم مەنىڭ،
سوعان بەرەم ويىمنىڭ التىن كەنىن.
ول بار بولسا، مەن بارمىن، قور بولمايمىن،
قىمباتتىراق التىننان نارقىم مەنىڭ.
ال ەكىنشى باقىتىم - ءتىلىم مەنىڭ،
تاس جۇرەكتى تىلىممەن تىلىمدەدىم.
كەي - كەيدە دۇنيەدەن تۇڭىلسەم دە،
قاسيەتتى تىلىمنەن تۇڭىلمەدىم.
باقىتىم بار ءۇشىنشى – وتان دەگەن،
قۇداي دەگەن كىم دەسە، وتان دەر ەم.
…وتى سونگەن جالعاندا جان بارسىڭ با!
ويلانباي - اق كەل داعى وت ال مەنەن.
(ب. تىلەۋحاننىڭ «ەلىم مەنىڭ» ءانى حورمەن ورىندالادى)
3 - وقىرمان: «ءتىل - ۇلتتىق بەلگى حالىقتىڭ مۇرا، دۇنيەتانىم قۇرالى». حالىقتىڭ تاريحتا قالۋى تىلىنە بايلانىستى. ءتىل - حالىقتىڭ جانى، ءسانى، تۇتاستاي كەسكىن - كەلبەتى، بولمىسى. ادامنىڭ مۇراتقا جەتكىزەتىن انا ءتىلى مەن اتا ءداستۇرى. ولاي بولسا ءقازىر سىزدەرگە ءتىل جاناشىرى، اقىن مۇحتار شاحانوۆتىڭ «رۋح پەن ءتىل» ولەڭىن وقىپ بەرەيىن.
تابيعاتتىڭ وزگەرمەيتىن زاڭىنا بۇر بەتىڭدى،
قاي كەزدە دە تۋعان ءتىلىڭ تۋعان اناڭ سەكىلدى.
بابالاردىڭ ارمانى بار مىنا قىزىل گۇلدەردە،
ولار ەلىن، ءتىلىن قورعاپ جانىن قيعان بۇل جەردە.
ادام قانشا بولعانىمەن دارىندى ءارى تاباندى،
تۋعان جەرىن سۇيمەي تۇرىپ سۇيمەك ەمەس عالامدى.
وزگە اتانىڭ مازمۇنىنا، مەرەيىنە تور قۇرار،
الدىمەن ءوز اناسىن سۇيە الماعان سورلىلار.
نارىق - عاسىر ءبارىن ساتىپ جىبەرە مە، التىنعا،
كىم قالادى سول التىنعا ساتىلمايتىن قالپىندا.
جالعاندىق بار ۇلتسىزداردىڭ بەدەلى مەن داڭقىندا،
انا ءتىلىن سىيلاماعان سىيلامايدى حالقىندا.
ۇلتسىزدانۋ زامانىندا،
ءتىلىڭ نارىق تابانىندا،
كونبىستىك بار قادامىڭدا،
رۋحىڭدى باسىپ كەتتى قارىن.
ءتىلىڭدى جوعالتساڭ،
ءدىنىڭدى جوعالتساڭ،
جوعالتاسىڭ ءبارىن.
4 - وقىرمان: انا ءتىلى - ار ولشەمى. ولاي بولسا، ءتىلدى شۇبارلاۋ - اردى شۇبارلاۋ، كوڭىل تۇنىعىن لايلاۋ. وسى تۇستا اقىن ءابدىلدا تاجىبايەۆتىڭ:
تۋعان ءتىلىم – تىرلىگىمنىڭ ايعاعى،
ءتىلىم باردا ايتىلار ءسوز ويداعى.
وسسە ءتىلىم، مەن دە بىرگە وسەمىن،
وشسە ءتىلىم، مەن دە بىرگە وشەمىن،- دەگەن تاماشا جىر جولدارى ويعا ورالدى. ەندەشە كەلەسى كەزەكتە اقىن ورازاقىن اسقاردىڭ «قازاق ءتىلى - عارىش ءتىلى» ولەڭىن وقيىن.
كەلدى وتىز جىل كۇتكەن كەزەڭ،
ارمان جەتكەن الىستا ەدى.
باتىر توقتار ءوز ۇلتىنىڭ،
بولدى تۇڭعىش عارىشكەرى.
- امان ورال – بولسىن - دەپ جول،
شاتتىق بيلەپ كۇلىمدەدىم.
كۇللى الەمگە عارىشتان ول،
قايتتى قازاق تىلىندە ءۇن.
جەر مەن عارىش ارالىقتىڭ،
بۇيىم بولماي الىستىعى.
كوكەسىندەي جاڭالىقتىڭ،
ءتىلىم بولدى عارىش ءتىلى.
انا - ءتىلى تىرلىگىمنىڭ ايعاعى جۇكتەۋ
تاربيە ساعاتى
ماقساتى: كوپشىلىك وقىرمانعا انا ءتىلىمىزدىڭ ءقادىر - قاسيەتىن دارىتۋ، تۋعان ءتىلىمىزدىڭ تۇعىرىنىڭ مىقتى بولۋىنا نەگىز قالاعان بابالارىمىزدىڭ ايتقان وي - تولعاۋلارىن وقىپ ۇيرەنۋ، اقيىق اقىندارىمىزدىڭ ءتىل جايىندا تولعاعان ولەڭ - جىرلارىن وقىپ، تانىسىپ، ءتالىم - تاربيە بەرۋ.
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى وقىرمان قاۋىم!
ءار ادامنىڭ ازاماتتىق قاسيەتى مەن مادەنيەتى ءوز حالقىن، ءوز اتامەكەنىن قالاي سۇيۋىمەن ءوز انا ءتىلىن قالاي بىلۋىمەن ولشەنبەيدى. انانىڭ اق سۇتىنە ۋىزىنا جارىعان ادام قاشاندا وتانشىل، ۇلتجاندى بولادى. اركىمنىڭ ءوز تىلىنە دەگەن قۇرمەتىن ءوز اناسىنا، ءوز ۇلتىنا دەگەن قۇرمەت دەپ ءبىلۋ كەرەك. ولاي بولسا قارا قىلدى قاق جارعان تۋعان ءتىلىمىزدىڭ بۇگىن تۋعان كۇنى. وسى ايتۋلى، مەرەيلى مەرەكە كۇنىنە ورايلاستىرىلىپ وتكىزگەلى وتىرعان «انا - ءتىلى تىرلىگىمنىڭ ايعاعى» اتتى پوەزيا كەشىنە قوش كەلدىڭىزدەر!
1 - وقىرمان:
انانىڭ اق سۇتىندەي انا ءتىلىم،
قۇدىرەتىڭمەن كوتەردىڭ دالا تۋىن.
سارا تىلگەن الەمدى سەن بولماساڭ،
كۇنى قاراڭ تىرشىلىك ساناتىنىڭ.
ءتىل مۇراتىم، ارمانعا ۇلاسار كەپ،
ءتىل بولماسا بۇل قازاق قىر اسار ما ەد؟!
ءتىل بايلىعى بار ەلدە كەدەيلىك جوق،
الشاڭدايدى ات ۇستاپ «ءتىلاشار» دەپ.
ءوزىم تەگىم دەپ بىلەم ءتىلدىڭ تەگىن،
ءتىلىم، سەننەن وتالعان ءبىر بىلتەڭمىن.
ءتىلىم سەنىمەن جاندىرىپ وتكەنىمدى
سوزدەن ولگەن اكەمدى تىرىلتكەنمىن، — دەپ اقىن بايتىك دۇيسەنبايەۆ جىرلاعانداي بار بايلىعىمىز، موينىمىزداعى قاسيەتتى تۇمارىمىزداي قاستەرلى انا ءتىلىمىز تۋعان ءتىلىمىز جايىندا اقىن ولەڭدەرىنە كەزەك بەرەيىك.
2 - وقىرمان: ءتىل حالقىمنىڭ قازىناسى باعا جەتپەس بايلىعى دەسەك - وسى قازىنا بايلىقتى قاراسازدان ۇشقان اسقاق اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆ بىلايشا جىرلاعان ەكەن.
«ءۇش باقىتىم»
ەڭ ءبىرىنشى باقىتىم - حالقىم مەنىڭ،
سوعان بەرەم ويىمنىڭ التىن كەنىن.
ول بار بولسا، مەن بارمىن، قور بولمايمىن،
قىمباتتىراق التىننان نارقىم مەنىڭ.
ال ەكىنشى باقىتىم - ءتىلىم مەنىڭ،
تاس جۇرەكتى تىلىممەن تىلىمدەدىم.
كەي - كەيدە دۇنيەدەن تۇڭىلسەم دە،
قاسيەتتى تىلىمنەن تۇڭىلمەدىم.
باقىتىم بار ءۇشىنشى – وتان دەگەن،
قۇداي دەگەن كىم دەسە، وتان دەر ەم.
…وتى سونگەن جالعاندا جان بارسىڭ با!
ويلانباي - اق كەل داعى وت ال مەنەن.
(ب. تىلەۋحاننىڭ «ەلىم مەنىڭ» ءانى حورمەن ورىندالادى)
3 - وقىرمان: «ءتىل - ۇلتتىق بەلگى حالىقتىڭ مۇرا، دۇنيەتانىم قۇرالى». حالىقتىڭ تاريحتا قالۋى تىلىنە بايلانىستى. ءتىل - حالىقتىڭ جانى، ءسانى، تۇتاستاي كەسكىن - كەلبەتى، بولمىسى. ادامنىڭ مۇراتقا جەتكىزەتىن انا ءتىلى مەن اتا ءداستۇرى. ولاي بولسا ءقازىر سىزدەرگە ءتىل جاناشىرى، اقىن مۇحتار شاحانوۆتىڭ «رۋح پەن ءتىل» ولەڭىن وقىپ بەرەيىن.
تابيعاتتىڭ وزگەرمەيتىن زاڭىنا بۇر بەتىڭدى،
قاي كەزدە دە تۋعان ءتىلىڭ تۋعان اناڭ سەكىلدى.
بابالاردىڭ ارمانى بار مىنا قىزىل گۇلدەردە،
ولار ەلىن، ءتىلىن قورعاپ جانىن قيعان بۇل جەردە.
ادام قانشا بولعانىمەن دارىندى ءارى تاباندى،
تۋعان جەرىن سۇيمەي تۇرىپ سۇيمەك ەمەس عالامدى.
وزگە اتانىڭ مازمۇنىنا، مەرەيىنە تور قۇرار،
الدىمەن ءوز اناسىن سۇيە الماعان سورلىلار.
نارىق - عاسىر ءبارىن ساتىپ جىبەرە مە، التىنعا،
كىم قالادى سول التىنعا ساتىلمايتىن قالپىندا.
جالعاندىق بار ۇلتسىزداردىڭ بەدەلى مەن داڭقىندا،
انا ءتىلىن سىيلاماعان سىيلامايدى حالقىندا.
ۇلتسىزدانۋ زامانىندا،
ءتىلىڭ نارىق تابانىندا،
كونبىستىك بار قادامىڭدا،
رۋحىڭدى باسىپ كەتتى قارىن.
ءتىلىڭدى جوعالتساڭ،
ءدىنىڭدى جوعالتساڭ،
جوعالتاسىڭ ءبارىن.
4 - وقىرمان: انا ءتىلى - ار ولشەمى. ولاي بولسا، ءتىلدى شۇبارلاۋ - اردى شۇبارلاۋ، كوڭىل تۇنىعىن لايلاۋ. وسى تۇستا اقىن ءابدىلدا تاجىبايەۆتىڭ:
تۋعان ءتىلىم – تىرلىگىمنىڭ ايعاعى،
ءتىلىم باردا ايتىلار ءسوز ويداعى.
وسسە ءتىلىم، مەن دە بىرگە وسەمىن،
وشسە ءتىلىم، مەن دە بىرگە وشەمىن،- دەگەن تاماشا جىر جولدارى ويعا ورالدى. ەندەشە كەلەسى كەزەكتە اقىن ورازاقىن اسقاردىڭ «قازاق ءتىلى - عارىش ءتىلى» ولەڭىن وقيىن.
كەلدى وتىز جىل كۇتكەن كەزەڭ،
ارمان جەتكەن الىستا ەدى.
باتىر توقتار ءوز ۇلتىنىڭ،
بولدى تۇڭعىش عارىشكەرى.
- امان ورال – بولسىن - دەپ جول،
شاتتىق بيلەپ كۇلىمدەدىم.
كۇللى الەمگە عارىشتان ول،
قايتتى قازاق تىلىندە ءۇن.
جەر مەن عارىش ارالىقتىڭ،
بۇيىم بولماي الىستىعى.
كوكەسىندەي جاڭالىقتىڭ،
ءتىلىم بولدى عارىش ءتىلى.
انا - ءتىلى تىرلىگىمنىڭ ايعاعى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ۇزاق مەرزىمدى جوسپاردىڭ تاراۋى: تىنىس الۋ
