اق كۇرە
بۇل — بەيبىتتىڭ ەس بىلگەلى اۋىلعا ءبىرىنشى رەت كەلۋى ەدى. بۇرىن كىشكەنتاي كەزىندە بەس-التى جاسىندا ماماسىمەن بىرگە بىر-ەكى رەت قىدىرىپ قايتقان-دى. ءبىراق وندا اۋىلدا نە كورگەنى، نە بىلگەنى ەسىندە جوق، ويىندا ەشتەڭە قالماپتى. ال ءقازىر «ءداپ-داۋ جىگىت». ەكىنشى سىنىپتى ءبىتىردى.
اۋىل وعان كەرەمەت ۇنادى. ءۇي دەگەنىڭ ساۋساقپەن سانارلىق. اينالا قۇم توبەلەر. دوڭگەلەنگەن كوگىلدىر كوكجيەك. كۇننىڭ كوكجيەكتەن كوتەرىلگەنىن دە، سوسىن قىزارىپ ۇياسىنا قالاي قوناقتاعانىن دا ءوز كوزىڭمەن كورەسىڭ. ال قالادا بۇلاي ەمەس. كوك تىرەگەن كوپ قاباتتى ءزاۋلىم ۇيلەر كۇننىڭ كوزىن كورسەتپەيدى.
بەيبىت بۇگىن اۋىلدى تۋريستەر سەكىلدى ارمانسىز ارالادى. سارقىراپ اعىپ جاتقان بۇلاققا باردى. تاپ-تاپال كىشكەنتاي مەكتەپ ۇيىنە تاڭدانا قارادى. اۋلاسى تەمىر-تەرسەككە تولى ۇستا دۇكەننىڭ ىشىنە كىردى. قورالارعا «ساياحات» جاسادى. نەشە ءتۇرلى قورا بار ەكەن: ات قورا، قوي، سيىر، تۇيە قورا، باستىرما، قوتان، البار... اتى-اق كوپ، بىر-بىرىنە ۇقسامايدى. ءبىر قورادان قۇيرىق-جالى توگىلگەن، باسىن شۇلعىپ، ەكى كوزى شوقشا جايناعان تۇلپارلاردى كوردى. ءبىر قورادان قوسپاق تۇيەنى كوردى: ەكى وركەشى كىشىگىرىم توبەشىك سەكىلدى. جەلىنى جەر سىزعان، مۇيىزدەرى قاراعايداي ماما سيىرلار... اسىرەسە ول بۇلاق جاقتاعى ەڭ شەتكى قورادا تۇرعان كىشكەنتاي، تالدىرماش اق كۇرەنىڭ قاسىنان اينالشىقتاپ شىعا الماي قويدى. اق كۇرە كوزىنىڭ ىشىنە الدەبىر قيقىم ءشوپ ءتۇسىپ كەتكەندەي اپپاق كىرپىگىن جىپىلىق-جىپىلىق قاعادى ءالسىن-السىن. مايدا سەلدىر جىبەك جالى سامال جەلمەن جەلپ-جەلپ ەتەدى. دەنەسى نازىك، بالعىن. اياقتارى شيدەي. تۇياقتارى قىزعىش — ءالى كوپ جەر باسىپ، قارايىپ-قاتايىپ ۇلگەرمەگەن كەلتە شاشاق قۇيرىعىن ويىنشىق قامشىداي شولتاڭ-شولتاڭ قاعادى. سالپاڭ قۇلاعىن ەلەڭ-سەلەڭ كوتەرەدى. سونداي ادەمى. سونداي سۇيكىمدى. شىركىن، فوتواپپارات بولسا، سۋرەتكە ءتۇسىرىپ اپ، قاق تورگە ءىلىپ قوياتىن...
بەيبىت اق كۇرەگە سۇقتانا قاراپ تۇرعانىندا، كەنەت ءۇي جاقتان ۇستىنە كەڭ ەتەك كوك كويلەك كيگەن ءبىر ايەل جەڭىل ايقايلادى.
— ءاي، نەعىپ تۇرسىڭ؟
— ەسەكتىڭ بالاسىنا قاراپ تۇرمىن.
قاپەلىمدە اۋزىنا كۇرە دەگەن ءسوز تۇسپەدى.
— نەمەنە؟!
ايەل ەرنىن سىلپ ەتكىزدى. تاڭداندى.
— بالاسىڭ نە؟ كۇرە دەمەيسىڭ بە؟ بۇرىن كۇرە كورمەپ پە ەڭ سونشا؟
— ءيا، كورگەن جوقپىن.
— نە دەيت!؟ كىمنىڭ بالاسىسىڭ ءوزىڭ؟ و زاماندا بۇ زامان اۋىلدا...
— ماكەننىڭ.
— قاي ماكەن؟
— قالاداعى.
— ە، ءباتيمانىڭ نەمەرەسى ەكەنسىڭ عوي. كەشەگى ۇشاقپەن كەلدىڭ بە؟
— ءيا.
— باسە، ءتۇرىڭ بولەك، ءسوزىڭ بوتەن، بۇل اۋىلدىڭ بالاسىنا ۇقسامايسىڭ...
بەيبىت ارتىنا قاراي-قاراي، اق كۇرەدەن كوزىن اۋدارماي ۇيگە قاراي بەت تۇزەدى. ىشىنەن: «شىركىن، الگى كۇرە مەنىكى بولسا عوي...» — دەپ ارماندادى. قالادا دۇكەننەن كورگەن، قىزىققان ويى نشىعىن قيعىلىق سالىپ جىلاپ، پاپاسىنا قالاي دا الدىراتىن. ايتقانىن ىستەتەتىن. بەيبىت بۇل جولى دا سول ادەتىنە باستى. ۇيگە كەلدى دە، اجەسىنىڭ موينىنا اسىلدى.
— نە بولدى، بەيبىتجان؟!
— ماعان اناۋ شەتكى قوراداعى اق كۇرەنى ساتىپ الىپ بەر.
— ول نەعىلعان كۇرە؟ كىمدىكى؟
— اق كۇرە. بىلمەيمىن. شەتكى قورادا تۇر...
— قاي شەتكى قورا؟
— بۇلاق جاقتاعى...
— ە، جالعاسبايدىڭ ءماشىسىنىڭ كۇرەسى مە؟
— بىلمەيمىن. سول شىعار...
— ونىڭ نە، بالام-اۋ؟ ەسەگى نەسى. ءوزىمىزدىڭ قورادا تورى تاي بار، ودان دا سوعان ءمىن. ۇيات-تى. تورى تاي — سەنىڭ باسىرەڭ.
— جوق، ماعان اق كۇرە كەرەك...
— تاي تۇرعاندا... ەل كۇلمەي مە؟
— مەيلى، كۇلە بەرسىن.
بەيبىت ايتقانىنان قايتپايتىن سىڭاي بايقاتتى. ءباتيما اجە نەمەرەسىنىڭ مىنەزىن جاقسى بىلەدى. بىربەتكەي. ەندى سوزگە كونبەيدى.
— نەمەنە، ءدال ءقازىر كەرەك پە؟
— ءدال ءقازىر كەرەك!
بەيبىتكە ەندى ءسال كىدىرسە، اق كۇرەنى الدەكىم الىپ كەتەتىندەي بوپ كورىندى.
— تۋھ، بالام-اي، قايداعى جوقتى شىعارىپ... كۇرەسى نەسى... شاي ىشكەلى وتىر ەم، ساماۋىر قويىپ ەدىم.
— كەلگەسىن ىشەسىڭ.
— ءجۇر، وندا.
ءباتيما اجە «وي، بەلىم-اي» دەپ، ورنىنان تۇردى. ەسىكتىڭ اۋزىنداعى گالوشىن اياعىنا سۇقتى.
— اجە، اقشا كەرەك قوي.
— نەمەنەگە؟
— كۇرەنى ساتىپ المايمىز با؟ الدە تەگىن بەرە مە؟
— اقشاڭ نە؟ قالا دەيسىڭ بە؟ ادال مال بولسا ءبىر ءسارى، ارام ەسەكتى ساتۋ-ساۋداعا سالىپ نە كورىنىپتى.
بەيبىت اجەسى ەكەۋى قول ۇستاسىپ جاپپاسبايدىڭ ۇيىنە قاراي اياڭدادى. بەيبىت جاپپاسبايدىڭ ءۇيىنىڭ الدىنان باعاناعى كوك كويلەكتى ايەلدى كوردى. ول ءباتيما اجەگە سالەم بەردى.
— اپا، امانسىز با؟
— امانمىن، امانمىن، شۇكىر، جۇماش قالقام، اتاڭ ۇيدە مە؟
— جوق، مال قاراپ كەتكەن. ءجاي مە؟
— قايداعى جايشىلىق. انا كۇرەلەرىڭە «قۇدا» تۇسە كەلدىك، بەيبىتجان قوياردا-قويماي الىپ كەلدى... مانا قادالىپ تۇرۋى جامان ەدى...
ءباتيما اجە مەن جۇما اپا كۇلىسىپ الدى.
— بەرگەن باسىرەلەرىڭ بولسىن، ناعاشىسى ەمەسسىڭدەر مە...
— اپا-اۋ، اتاما نەسىنە قارايسىز، الا بەرىڭىز. بۇل جيەنگە كۇرە بەرىپ قۇتىلساق، جاقسى عوي.
— ءسويت، قاراعىم، و شالعا ەرتەڭ ءوزىم ايتارمىن.
— جارايدى.
ءبىرى قاقپايلاپ، ءبىرى جەتەلەپ اق كۇرەنى ۇيگە الىپ كەلدى.
بەيبىتتىڭ ارمانى ورىندالدى. بار ىقىلاسى كۇرەگە اۋدى. بار ەرمەگى — كۇرە. ءتىپتى بالالارمەن قوسىلىپ ويناۋدى دا قويدى. كەشە كۇنى بويى قىزىعى باسىلمادى. اق كۇرەنى كوزىنەن تاسا قىلمادى. سۋ بەردى. ءشوپ جۇلىپ اكەلدى.
بۇلاققا نوقتامەن جەتەكتەپ اپارىپ، ءۇستى-باسىن جۋدى، جالىن تارادى، تۇياعىن ءسۇرتتى.
بەيبىت شاي ءىشىپ وتىرىپ تا، تاماق ءىشىپ وتىرىپ تا بايىز تاپپاي ورنىنانا تىپ تۇرىپ، بار ما، جوق پا دەگەندەي قوراداعى اق كۇرەنى قاراپ كەلەدى. تۇندە ءبىر ۇيىقتاپ تۇرىپ تا، قارايدى.
ەكەۋى بىر-بىرىنە ابدەن باۋىر باستى...
بۇگىن بەيبىت بالالارمەن بىرگە جۋسان ورۋعا قىزىلسايعا كەتتى.
اق كۇرە جالعىز قالدى. بۇل ونىڭ بەيبىتتىڭ يەلىگىنە كوشكەلى ءبىرىنشى رەت جالعىز قالۋى ەدى. بەيبىت كۇندە ءار جارتى ساعات سايىن توبە كورسەتىپ تۇراتىن. بىردە قانت بەرەتىن. بىردە سۋ بەرەتىن. باقشادان ءبىر قىسىم جوڭىشقا اكەلەتىن. اق كۇرە وسىنىڭ ءبارىن اڭسادى. بەيبىتتى ىزدەدى. ءۇي جاقتان تەلمىرىپ كوزىن المادى. بەيبىت جوق. كۇتە-كۇتە شارشادى. اياعىن تىرەپ، باسىن تارتقىلادى. ۇڭىرەيگەن كوڭىلسىز قورادان قاشىپ كەتكىسى كەلدى. ءبارى قىزىقسىز بوپ كورىندى وعان. تارتقىلاي-تارتقىلاي ءبىر كەزدە باسىنان نوقتا سىپىرىلىپ ءتۇستى. سول-اق ەكەن، اق كۇرە قۇلدىراڭداپ كوشەگە شىقتى. جان-جاعىنا ءجىتى قارادى. ءبىراق وزىنە تانىس بالانىڭ تۇلعاسىن كورە المادى. سوسىن سەكىرىپ وتىرىپ اۋىلدىڭ سىرتىنا قاراي شوقىراقتادى. بۇل جاقتان دا كوزىنە بەيبىت شالىنبادى. تال ءتۇس. اق كۇرە شولدەپ، سۋ ىشكىسى كەپ، بۇلاققا كەلدى. بۇلاقتان سۋ ءىشتى دە، كولەڭكە ىزدەپ، سونادايدا جولدىڭ ۇستىندە تۇرعان ءداۋ «كاماز» ماشيناسىنا باردى. و جەر، بۇ جەرىن يىسكەلەپ، ماشينانىڭ — ارتقى دوڭعالاعىنىڭ استىنا بارىپ جاتتى.
بۇل گەولوگتاردىڭ ماشيناسى ەدى. شوفەر ماشيناسىنىڭ قىزىپ كەتكەن موتورىن سۋىتىپ، ءسال ايالداپ تۇرعان-دى. ءبىر كەزدە ماشينا گۇر ەتىپ وت الدى. اق كۇرەنىڭ تۇياق سەرپۋگە دە شاماسى كەلمەدى...
ماشينا شاڭىن بۇرقىلداتىپ، قىر استى...
بەيبىت كەشكە ەڭىرەپ جىلادى.
كورشى-قولاڭ جينالىپ قالدى.
— قوي، قايداعى جاماناتتى شاقىرىپ...
ءباتيما اجە شىر-پىر بولدى.
— اق كۇرەگە ابدەن كوڭىلى قۇلاپ ەدى...
— دۇنيەدە ودان باسقا كۇرە جوق پا، ءتايىرى، اناۋ بەردەشتىڭ سۇر كۇرەسىن الىپ بەر.
بۇل ءسوزدى قۇلاعى شالۋى مۇڭ، بەيبىت:
— ماعان باسقا كۇرەنىڭ قاجەتى جوق، اق كۇرە عانا كەرەك، اق كۇرە! — دەپ ودان ءارى ەڭىرەدى...
بەيبىت قالاعا قايتقانشا كوڭىلى قۇلازۋمەن ءجۇردى. قالاعا قايتارىندا اق كۇرەنىڭ نوقتاسىن الىپ كەتتى...
You Might Also Like
-
مەڭىرەۋ قالپى، دەل-سال بولىپ مۇلگىگەن جىم-جىرت ءتۇندى بەتكە الىپ، تەرەڭ سايعا شىققان ءلايلا-قىزدىڭ جولىندا قارا جامىلعان الدە ءبىر بەينە قاراڭداپ، سۋسىپ بارادى. «جاپان تۇزدە جۇرگەن نەعىلعان جان؟...
