بىرىككەن سوزدەر تۋرالى تۇسىنىك
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى شارپەكوۆا اكمارال
قازاق ءتىلى (6 - سىنىپ)
ساباق تاقىرىبى: بىرىككەن سوزدەر تۋرالى تۇسىنىك جانە ونىڭ جاسالۋ جولدارى
ساباقتىڭ ماقساتى: بىرىككەن سوزدەر تۋرالى جالپى تۇسىنىك بەرۋ، ونىڭ كۇردەلى ءسوزدىڭ باسقا تۇرلەرىنەن ەرەكشەلىگىن تانىتۋ.
ا) بىلىمدىلىك ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ تەوريالىق جانە ءىس - تاجىريبەشىلىك (پراكتيكالىق) ءبىلىم دارەجەسىن انىقتاۋ.
ءا) تاربيەلىك ماقساتى: شاكىرتتەردى وزدىگىنەن وي ەڭبەگىمەن شۇعىلدانۋعا، شاپشاڭدىققا باۋلۋ..
ب) تانىمدىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ساۋاتتىلىعىن، ءتىلىن دامىتۋ، تانىمدىلىعىن ارتتىرۋ.
ۆ) دامىتۋشىلىق ماقساتى:
ا) وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ مانەرىن، لوگيكالىق ويىن دامىتۋ.
ءا) شىعارماشىلىق ىزدەنىس قابىلەتىن دامىتۋ، ويلاۋ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: دامىتپالى وقىتۋ.
ساباق ءتيپى: جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءوتۋ ءادىسى: ج. ا. قارايەۆتىڭ پەداگوگيكالىق تەحنولوگياسى.
ساباق كورنەكىلىگى: بەلسەندى تاقتا، جۇمىس داپتەرى، سوزدىكتەر
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ.
ءمۇعالىم نۇسقاۋى: ءبىزدىڭ سىنىپتا 6 وقۋشى بار. سەندەردىڭ ءارقايسىڭنىڭ ەسىمدەرىڭ بار. ماسەلەن، ارۋجان، ايىمجان، قالقاجان دەسەك نەشە تۇبىردەن قۇرالىپ تۇر؟
1. سەندەردىڭ ارالارىندا ەكى تۇبىردەن قۇرالعان ادام اتتارى بار ما؟
2. وسى سوزدەر نەشە ۇعىمدى بەرىپ تۇر؟
3. وبلىسىمىزداعى، رەسپۋبليكامىزداعى ەكى تۇبىردەن قۇرالعان قانداي قالا اتتارىن بىلەسىڭدەر؟
4. ءبىر ءتۇبىرلى گۇل دەگەن سوزبەن كەلەتىن قانداي قىز ەسىمدەرىن ايتا الاسىڭدار؟
5. سونىمەن، وسىنداي سوزدەردى قانداي سوزدەر دەپ اتايمىز؟
6. ەندەشە، ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى مەن ماقساتى نە؟
جۇمىس داپتەرى بويىنشا تاپسىرمالار ورىنداۋ.
جاڭا ساباقتى وزدىگىنەن مەڭگەرتۋ.
1. مىنا سوزدەر نەنىڭ اتاۋلارى جانە نەشە تۇبىرلەردەن بىرىگىپ تۇر؟ قانداي سۇراقتار قويىلادى؟ اقساقال، تەمىرقازىق، سوقىرتەكە، يتمۇرىن، تاسباقا. ۇلگى: اقساقال - اق+ساقال (كىم؟) ز. ە.+ەكى تۇبىردەن بىرىككەن، جاس مولشەرىن بىلدىرەدى.
2. ال ەندى وسى سوزدەر مىنا سويلەمدەردە بولەك جازىلعان، سەبەبى نە؟ ولار بىرىككەن ءسوز بە؟ اق ساقالدى قارياعا جولقىتىم. اتتى تەمىر قازىققا بايلاپ قويدىم.
3. جاڭا نەولوگيزم تەرميندەر بار. مىنا سىڭارلارىمەن بىرىككەن ءسوز جاسا. ارالىق، تەلە، اۆتو، تانۋ. مىسالى، ۋلترادىبىس، اۆتوقالام، قازاقفيلم.
4. بىرىككەن سوزدەر قۇرامىنداعى جەكە ءتۇبىر سوزدەر وزدەرىنىڭ باستاپقى تۇلعالارىن ساقتاپ تا، ساقتاماي دا بىرىگەدى. كەيبىر بىرىككەن سوزدەر دىبىستىق وزگەرىسكە ۇشىراپ بىرىگەدى. مىسالى، ا) باستاپقى ءتۇبىر كۇيىن ساقتاپ ايتىلاتىن بىرىككەن سوزدەر: ادامزات، كۇنباعىس... (ءارى قاراي وزدەرى جالعاستىرادى.)
ءا) باستاپقى ءتۇبىر قالپىن ساقتاماي بىرىككەن (كىرىككەن) سوزدەر بار. تاعى وسىنداي سوزدەردى تاۋىپ جازىپ، ۇلگى بويىنشا ورىندا. مىسالى، بيىل - بۇل جىل، اكەل - الىپ كەل...
ب) دىبىستىق وزگەرىسكە ۇشىراپ بىرىككەن سوزدەر: قوناعاسى، قۇرمانبەك. ۇلگى بويىنشا سوزدىكتەن الىپ جاز.
5. سونىمەن، بىرىككەن ءسوز دەگەنىمىز نە؟ انىقتاماسىن جاز. ونىڭ ءسوز تىركەسىنەن ايىرماشىلىعى نەدە ەكەنىن ءتۇسىندىرىپ جاز.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار
بەلسەندى تاقتامەن جۇمىس
ءى دەڭگەي
ەكى سوزدەن قۇرالعان ءشوپ، بالىق، اڭ، قۇس اتتارىنا مىسال ويلاپ جاز. (ورفوگرافيالىق سوزدىكتەن ال).
كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ق، ع، ك، گ ارىپتەرىنىڭ ءتيىستىسىن قويىپ، كۇردەلى زات ەسىم جاسا. بە... ءالى، نۇر... وجا، نۇر... انات، راقىم... الي، تۇرلى... وجا، سەر... وجا، ءار... ءىم، جار... انات، قۇلا... ەر، اينام... ءوز
ءىى دەڭگەي
بىرىككەن سوزدەردىڭ ءبىرىنشى ءتۇبىرى تاعام سوزىمەن سينونيمدەس، ەكىنشى ءتۇبىرى – تاعام پىسىرەتىن ىدىس، ول قاي ءسوز؟
ءۇي جانۋارىنىڭ ءبىرىنىڭ اتى مەن سەزىم مۇشەسى اتىنان بىرىگىپ ايتىلعان ءسوز نەنىڭ اتى، نە دەگەن ءسوز؟
تومەندەگى جاقشا ىشىندەگى سوزدەردىڭ كەيىنگى سوزبەن بىرىگىپ نەمەسە ودان بولەك جازىلاتىن ورفوگرافيالىق سوزدىكتەن قاراپ، جاقشانى اشىپ، دۇرىس جاز، ەرەكشەلىكتەرىن ءتۇسىندىر.
(اق) قۇتان، (اق) قۋراي، (اق) قۇبا، (اق) ايۋ، (اق) بوكەن.
(الا) بوتا، (الا) بۇلت، (الا) كوز، (الا) قارعا، (الا) باجاق.
ءىىى دەڭگەي
مىسىقكوز، مىسىققۇيرىق، مىڭجاپىراق، مىڭجۋسان، مىڭجىلدىق سياقتى وسىمدىكتەردىڭ اتاۋلارىن قاتىستىرىپ جانە ءوزىڭ قوسىپ، «ساياحاتتا» اتتى تاقىرىپتا اڭگىمە جاز.
تەست تاپسىرمالارى بەلسەندى تاقتا ارقىلى بەرىلەدى.
قورىتىندىلاۋ:
وقۋشىلارعا رەفلەكسيا جاساتۋ.
1. بۇگىنگى ساباقتان قانداي ماعلۇمات الدىڭدار؟
2. بۇل ساباقتىڭ سەندەرگە پايداسى بولدى ما؟
3. ساباق نەسىمەن قۇندى؟
4. نە الدىڭدار، نە تۇسىندىڭدەر؟
ۇيگە تاپسىرما: 118 - جاتتىعۋ، 11 وقىپ كەلۋ.
باعالاۋ.
قازاق ءتىلى (6 - سىنىپ)
ساباق تاقىرىبى: بىرىككەن سوزدەر تۋرالى تۇسىنىك جانە ونىڭ جاسالۋ جولدارى
ساباقتىڭ ماقساتى: بىرىككەن سوزدەر تۋرالى جالپى تۇسىنىك بەرۋ، ونىڭ كۇردەلى ءسوزدىڭ باسقا تۇرلەرىنەن ەرەكشەلىگىن تانىتۋ.
ا) بىلىمدىلىك ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ تەوريالىق جانە ءىس - تاجىريبەشىلىك (پراكتيكالىق) ءبىلىم دارەجەسىن انىقتاۋ.
ءا) تاربيەلىك ماقساتى: شاكىرتتەردى وزدىگىنەن وي ەڭبەگىمەن شۇعىلدانۋعا، شاپشاڭدىققا باۋلۋ..
ب) تانىمدىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ساۋاتتىلىعىن، ءتىلىن دامىتۋ، تانىمدىلىعىن ارتتىرۋ.
ۆ) دامىتۋشىلىق ماقساتى:
ا) وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ مانەرىن، لوگيكالىق ويىن دامىتۋ.
ءا) شىعارماشىلىق ىزدەنىس قابىلەتىن دامىتۋ، ويلاۋ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: دامىتپالى وقىتۋ.
ساباق ءتيپى: جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءوتۋ ءادىسى: ج. ا. قارايەۆتىڭ پەداگوگيكالىق تەحنولوگياسى.
ساباق كورنەكىلىگى: بەلسەندى تاقتا، جۇمىس داپتەرى، سوزدىكتەر
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ.
ءمۇعالىم نۇسقاۋى: ءبىزدىڭ سىنىپتا 6 وقۋشى بار. سەندەردىڭ ءارقايسىڭنىڭ ەسىمدەرىڭ بار. ماسەلەن، ارۋجان، ايىمجان، قالقاجان دەسەك نەشە تۇبىردەن قۇرالىپ تۇر؟
1. سەندەردىڭ ارالارىندا ەكى تۇبىردەن قۇرالعان ادام اتتارى بار ما؟
2. وسى سوزدەر نەشە ۇعىمدى بەرىپ تۇر؟
3. وبلىسىمىزداعى، رەسپۋبليكامىزداعى ەكى تۇبىردەن قۇرالعان قانداي قالا اتتارىن بىلەسىڭدەر؟
4. ءبىر ءتۇبىرلى گۇل دەگەن سوزبەن كەلەتىن قانداي قىز ەسىمدەرىن ايتا الاسىڭدار؟
5. سونىمەن، وسىنداي سوزدەردى قانداي سوزدەر دەپ اتايمىز؟
6. ەندەشە، ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى مەن ماقساتى نە؟
جۇمىس داپتەرى بويىنشا تاپسىرمالار ورىنداۋ.
جاڭا ساباقتى وزدىگىنەن مەڭگەرتۋ.
1. مىنا سوزدەر نەنىڭ اتاۋلارى جانە نەشە تۇبىرلەردەن بىرىگىپ تۇر؟ قانداي سۇراقتار قويىلادى؟ اقساقال، تەمىرقازىق، سوقىرتەكە، يتمۇرىن، تاسباقا. ۇلگى: اقساقال - اق+ساقال (كىم؟) ز. ە.+ەكى تۇبىردەن بىرىككەن، جاس مولشەرىن بىلدىرەدى.
2. ال ەندى وسى سوزدەر مىنا سويلەمدەردە بولەك جازىلعان، سەبەبى نە؟ ولار بىرىككەن ءسوز بە؟ اق ساقالدى قارياعا جولقىتىم. اتتى تەمىر قازىققا بايلاپ قويدىم.
3. جاڭا نەولوگيزم تەرميندەر بار. مىنا سىڭارلارىمەن بىرىككەن ءسوز جاسا. ارالىق، تەلە، اۆتو، تانۋ. مىسالى، ۋلترادىبىس، اۆتوقالام، قازاقفيلم.
4. بىرىككەن سوزدەر قۇرامىنداعى جەكە ءتۇبىر سوزدەر وزدەرىنىڭ باستاپقى تۇلعالارىن ساقتاپ تا، ساقتاماي دا بىرىگەدى. كەيبىر بىرىككەن سوزدەر دىبىستىق وزگەرىسكە ۇشىراپ بىرىگەدى. مىسالى، ا) باستاپقى ءتۇبىر كۇيىن ساقتاپ ايتىلاتىن بىرىككەن سوزدەر: ادامزات، كۇنباعىس... (ءارى قاراي وزدەرى جالعاستىرادى.)
ءا) باستاپقى ءتۇبىر قالپىن ساقتاماي بىرىككەن (كىرىككەن) سوزدەر بار. تاعى وسىنداي سوزدەردى تاۋىپ جازىپ، ۇلگى بويىنشا ورىندا. مىسالى، بيىل - بۇل جىل، اكەل - الىپ كەل...
ب) دىبىستىق وزگەرىسكە ۇشىراپ بىرىككەن سوزدەر: قوناعاسى، قۇرمانبەك. ۇلگى بويىنشا سوزدىكتەن الىپ جاز.
5. سونىمەن، بىرىككەن ءسوز دەگەنىمىز نە؟ انىقتاماسىن جاز. ونىڭ ءسوز تىركەسىنەن ايىرماشىلىعى نەدە ەكەنىن ءتۇسىندىرىپ جاز.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار
بەلسەندى تاقتامەن جۇمىس
ءى دەڭگەي
ەكى سوزدەن قۇرالعان ءشوپ، بالىق، اڭ، قۇس اتتارىنا مىسال ويلاپ جاز. (ورفوگرافيالىق سوزدىكتەن ال).
كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ق، ع، ك، گ ارىپتەرىنىڭ ءتيىستىسىن قويىپ، كۇردەلى زات ەسىم جاسا. بە... ءالى، نۇر... وجا، نۇر... انات، راقىم... الي، تۇرلى... وجا، سەر... وجا، ءار... ءىم، جار... انات، قۇلا... ەر، اينام... ءوز
ءىى دەڭگەي
بىرىككەن سوزدەردىڭ ءبىرىنشى ءتۇبىرى تاعام سوزىمەن سينونيمدەس، ەكىنشى ءتۇبىرى – تاعام پىسىرەتىن ىدىس، ول قاي ءسوز؟
ءۇي جانۋارىنىڭ ءبىرىنىڭ اتى مەن سەزىم مۇشەسى اتىنان بىرىگىپ ايتىلعان ءسوز نەنىڭ اتى، نە دەگەن ءسوز؟
تومەندەگى جاقشا ىشىندەگى سوزدەردىڭ كەيىنگى سوزبەن بىرىگىپ نەمەسە ودان بولەك جازىلاتىن ورفوگرافيالىق سوزدىكتەن قاراپ، جاقشانى اشىپ، دۇرىس جاز، ەرەكشەلىكتەرىن ءتۇسىندىر.
(اق) قۇتان، (اق) قۋراي، (اق) قۇبا، (اق) ايۋ، (اق) بوكەن.
(الا) بوتا، (الا) بۇلت، (الا) كوز، (الا) قارعا، (الا) باجاق.
ءىىى دەڭگەي
مىسىقكوز، مىسىققۇيرىق، مىڭجاپىراق، مىڭجۋسان، مىڭجىلدىق سياقتى وسىمدىكتەردىڭ اتاۋلارىن قاتىستىرىپ جانە ءوزىڭ قوسىپ، «ساياحاتتا» اتتى تاقىرىپتا اڭگىمە جاز.
تەست تاپسىرمالارى بەلسەندى تاقتا ارقىلى بەرىلەدى.
قورىتىندىلاۋ:
وقۋشىلارعا رەفلەكسيا جاساتۋ.
1. بۇگىنگى ساباقتان قانداي ماعلۇمات الدىڭدار؟
2. بۇل ساباقتىڭ سەندەرگە پايداسى بولدى ما؟
3. ساباق نەسىمەن قۇندى؟
4. نە الدىڭدار، نە تۇسىندىڭدەر؟
ۇيگە تاپسىرما: 118 - جاتتىعۋ، 11 وقىپ كەلۋ.
باعالاۋ.