InfoHub Logo

مەن، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 3ء-شى كۋرس ستۋدەنتىمىن. بولاشاق «ءدىنتانۋشىمىن». قازىرگە دەيىن ءوز ماماندىعىمدى تانىستىرا باستاسام بولدى: «يمام، اۋعىز ايتاتىن ادام بولاسىڭ با؟»، - دەگەن سۇراقتى ءجيى ەستيمىن. وسى سۇراقتىڭ نۇكتەسىن ماقالامدا قويىپ وتكىم كەلەدى. ءدىنتانۋ ماماندىعىن بىتىرگەن ستۋدەنت، مەشىتتە يمام، ۋاعىز ايتاتىن مامان بولىپ شىقپايدى.

قازىرگى تاڭدا ءدىن ماماندارى ەكى باعىتتا: ءدىنتانۋشىلار مەن تەولوگتار بولىپ دايارلانادى. ءدىنتانۋشىلار ءدىندى عىلىمي تۇرعىدا زەرتتەپ، جالپى الەمدەگى بارلىق دىندەردىڭ تاريحى مەن تەورياسىن قاراستىرسا، تەولوگتار–قۇدايدى، ءدىندى ىشكى جاعىنان، ءدىني تۇرعىدا زەرتتەپ، قۇداي يدەياسىن مويىندايتىن، نەگىزگى دىندەردى، ەڭ الدىمەن الەمدىك دىندەردى زەرتتەيدى. ءوز ماماندىعىمدى تولىقتاي اشسام. ءدىنتانۋ–زەرتتەۋلىك ىزدەنىسكە نەگىزدەلگەن ، دىندەردىڭ پايدا بولۋىن، دامۋىن، قىزمەت ەتۋ زاڭدىلىعىن، دىندەردىڭ قۇرىلىمى مەن ءتۇرلى كومپونەنتتەرىن ، كوپقىرلى فەنومەندەرىن، قوعامداعى ورنىن ، دىندەر مەن مادەنيەت سالالارىمەن ءوزارا بالانىسى مەن ارەكەتتەستىگىن زەرتتەيتىن ماماندىق. ءدىنتانۋ ماماندىعىندا ادامنىڭ ءدىني ءومىرى باستى نازارعا الىنادى، ال سونى ءدىنتانۋشى دەر كەزىندە بايقاي وتىرىپ، زەرتتەۋ پايىمداماسىن شىعارۋى قاجەت. ءدىنتانۋشى، ءدىن مەن ونىڭ اعىمدارىن تالقىلاۋ ءۇشىن، حالىققا ول اعىمداردى كىمدەر، قانداي ماقساتپەن اشقانىن، تارتقانىن، تاريحىن تۇسىندىرە ءبىلۋى قاجەت. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، زەرتتەۋشىلىك ىزدەنىسكە نەگىزدەلە وتىرىپ دامىتىلعان ماماندىق. ءدىني مادەنيەت پەن شىنايى رۋحانيلىق – ماڭىزدى گۋمانيستىك قۇندىلىق، وسى ەكى قۇندىلىقتاردى بويىنان جيناۋشى ءدىنتانۋشى بولىپ تابىلادى. ءدىنتانۋشى اقىل-پاراساتى، جەكە ءوزى جيناقتاعان مادەنيەتىمەن، رۋحاني دۇنيە بايلىعىمەن ، شىعارماشىلىق الەۋمەتىمەن ، جاۋاپكەرشىلىك سەزىمىمەن دارالانۋى ءتيىس. ءاربىر ءدىنتانۋشى ءۇشىن، ءوزىنىڭ نانىم-سەنىمى جانە دىنگە قاتىستى جەكە كوزقاراستارىن وزىندە ۇستاي وتىرىپ، ءوز جۇمىسىنا تياناقتى بولۋى ءبىرىنشى ورىنعا قويىلادى. ءدىنتانۋشىنىڭ بويىندا: تاريحشىنىڭ – زەرتتەۋشىلىگى، فيلوسوفتىڭ – وي-تولعامى، پسيحولوگتىڭ – بايقامپازدىعى، الەۋمەتتانۋشىنىڭ – ورتاعا تەز ءسىڭىپ كەتۋشىلىگى، ساياساتتانۋشىنىڭ – ساقتىعى، ۇستازدىڭ – تۇسىندىرۋگە قابىلەتتىلىگى بولۋى ءتيىس. نەگە دەسەك، قازىرگى ۋاقىتتا ءدىنتانۋ ماماندىعى زەرتتەۋ تاقىرىبىنا سايكەس ءتۇرلى عىلىمي پاندەر كەشەنى رەتىندە تانىلادى. سول سەبەپتى، ءدىنتانۋ ماماندىعى، ءدىنتانۋشى قوعامدا بولىپ جاتقان وزەكتى سۇراقتارعا ناقتى جاۋاپ بەرە الادى.

ءدىنتانۋ – بۇل ءدىني ءومىردىڭ ينستيتۋسيالىق فورماسىن جانە ءدىني ىلىمدەر تاريحىن زەرتتەي وتىرىپ، مىنانداي فاكتورلارمەن جۇمىس جاسايدى: ءدىني- مادەني مۇرا، ءدىني ونەر، ءدىني جازبا ەسكەرتكىشتەرى، ءدىني ءبىلىم جانە عىلىمي زەرتتەۋلەر قىزمەتى، دىنگە ءتان قۇقىق، دىندەر تاريحىنان سىر شەرتەتىن ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەر، ءدىني ىلىمدەر مەن ءدىني ۇيىمدار اراسىنداعى ءوزارا قاتىناس تاريحى مەن قازىرگى احۋالىن زەرتتەيدى. سوندىقتان جوعارى كاسىبي ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ءدىنتانۋ ماماندىعى زايىرلى تۇرعىدان وقىتىلادى. ەجەگى ەۋروپاداعى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ءبىرى، ءىرى عىلىمي ورتالىق ، اتاقتى كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتىندە دە ەڭ العاشقى ءتورت ماماندىقتىڭ ءبىرى «ءدىنتانۋ» ماماندىعى بولعان، ال قازاقستان جەرىندە ءدىنتانۋشىلىق ءبىلىم تاريحى 1992ء-شى جىلدان باستاۋ الدى. وسى جىلى دارىندى ۇرپاقتى دايارلايتىن دارا مەكەن ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى «ءدىنتانۋ» ماماندىعىنىڭ اشىلعانىنا 21 جىل تولىپ وتىر. مەن ءوزىمنىڭ ءبىلىمدى دە، بىلگىر، بىلىكتى ءدىنتانۋشى بولىپ شىعاتىنىما سەنىمدىمىن. ەلىمە پايداسى تيەتىن، كەرەكتى ماماندىقتا وقىپ جاتقانىما قۋانىشتىمىن!!!

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، 3 كۋرس ستۋدەنتى مەلىس ديانا ورالقىز. جەتەكشى: اعا وقىتۋشى، PhD مۇقان نۇرزات

---