«گەوسات» بىلىمدىلەر سايىسى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «گەوسات» بىلىمدىلەر سايىسى
سىنىپ: 8 سىنىپتار؛
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ گەوگرافيا پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن وياتا وتىرىپ، وقۋشىلار دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ؛ ءار قۇرلىقتىڭ، ءار ەلدىڭ، سونداي - اق وزدەرىنىڭ تۋعان اتا مەكەنىنىڭ قىزىقتى دا كۇردەلى گەوگرافياسىن قالاي مەڭگەرگەندىكتەرىن باقىلاۋ، جاڭانى بىلۋگە قىزىقتىرۋ، تەز ويلانا بىلۋگە ۇيرەتۋ، گەوگرافيادان العان بىلىمدەرىن ورتاعا سالۋعا ۇيرەتۋ، داعدىلاندىرۋ؛
كۇتىلەتىن ناتيجە:
1. وقۋشىلار دۇنيەتانىمى كەڭەيەدى؛
2. جاڭانى بىلۋگە قىزىعادى؛
3. تەز ويلانا بىلۋگە ۇيرەنەدى؛
كورنەكىلىكتەر: سلايدتار، كارتوچكالار، سۋرەتتەر، بەينەباياندار؛
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا، قازاق ءتىلى؛
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋشىلىق. وقۋشىلارمەن امانداسىپ، سىنىپتى 2 توپقا ءبولۋ؛
(سۇڭقار جانە تۇلپار)
ءىى. نەگىزگى ءبولىم.
ا) ءار توپ وزدەرىن تانىستىرادى؛
ءا) ءمۇعالىم سايىس ەرەجەلەرىمەن، بولىمدەرىمەن تانىستىرادى؛
ب) ءادىلقازىلار مۇشەسى سايلانادى؛
سايىستى باستاۋ
1 - كەزەڭ. «ەلدەر مەن استانالار»
2 - كەزەڭ. «ءبىلىمدى مىڭدى جىعار»
3 - كەزەڭ. «ءالىپبيدى ارىپتە»
4 - كەزەڭ. «قازاقستان قورىقتارى»
5 - كەزەڭ. «ويلان، تاپ!»
6 - كەزەڭ. «توپباسشىلار سايىسى»
1 - كەزەڭ. «ەلدەر مەن استانالار» بولىمىندە 8 ۇياشىق استىندا جاسىرىلعان 8 سۇراق بەرىلەدى. ءار توپ ۇياشىقتى تاڭداپ، سۇراعىنا جاۋاپ بەرەدى. ءار جاۋاپقا 1 ۇپاي؛
جاسىل ۇياشىقتار.
1. اۋستراليانىڭ 5 - استاناسى. (كانبەررا)
2. ورىس قىزى اتىمەن اتالاتىن استانا. (سوفيا)
3. ەڭ جاقسى دامىعان افريكا ەلى. (وڭتۇستىك افريكا رەسپۋبليكاسى)
قىزىل ۇياشىقتار.
1. ەڭ بيىك ورنالاسقان استانا. (لا - پاس)
2. جاپىراعىندا ۇيەڭكى بەينەلەنگەن ەل؟ (كانادا)
3. گرينۆيچ مەريديانى قاي ەلدىڭ استاناسىن كەسىپ وتەدى؟ (ۇلىبريتانيا - لوندون)
كوك ۇياشىقتار.
1. ءدال ورتاسىنان ەكۆاتور سىزىعى كەسىپ وتەتىن ەل، استاناسى (ەكۆادور، كيتو)
2. دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ كىشكەنتاي ەل قاي استانادا ورنالاسقان؟ (ريمدە - ۆاتيكان)
2 - كەزەڭ. «ءبىلىمدى مىڭدى جىعار» بولىمىندە بارلىعى 12 سۇراق قويىلادى.(شتوردىڭ كومەگىمەن جابىلادى) ءار جاۋاپقا 1 ۇپاي؛
1. اۋانىڭ كولدەنەڭ باعىتتا قوزعالۋى........ اتالادى. (جەل)
2. ابسوليۋت بيىكتىكتەرى بىردەي نۇكتەلەردى قوساتىن سىزىقتار.... اتالادى. (يزوگيەتا)
3. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن ەڭ العاش بولىپ مويىنداعان ەل؟ (تۇركيا)
4. "كۇن شىعىس" ەلى؟ (جاپونيا)
5. قۇرلىق بەتىندەگى ىشىنە سۋ تولعان تابيعي ويىس....... دەپ اتالادى. (كول)
6. ءپىشىنى جولبارىسقا ۇقسايتىن تۇبەك؟ (سكانديناۆيا)
7. ۇل بالانىڭ اتىمەن اتالاتىن پايدالى قازبا؟ (الماس)
8. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭ كىشى شەكاراسى قاي ەلمەن، قانشا شاقىرىم؟ (تۇركمەنستان – 426كم)
9. جان - جاعىن سۋ قورشاعان قۇرلىقتىڭ شاعىن بولىگى؟ (ارال)
10. جەر بەتىندە پوليۋستەن پوليۋسكە ويشا جۇرگىزىلگەن سىزىق؟ (مەريديان)
11. قىزدىڭ اتىمەن اتالاتىن كول؟ (ۆيكتوريا)
12. قازاقستان جەر كولەمىنەن قاي ەلدەن كەيىن 9 - ورىندا؟ (ارگەنتينادان كەيىن)؛
3 - كەزەڭ. «ءالىپبيدى ارىپتە» بولىمىندە ءالفاۆيتتىڭ بىرنەشە ارىپتەرى بەرىلەدى. ءار توپ 7 ارىپتەن تاڭداپ، سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەدى. ءار دۇرىس جاۋاپقا 1 ۇپاي؛
ا – بەسىنشى مۇحيت دەپ اتالاتىن قابىق؛ (اتموسفەرا)
ءا – بۇل مەملەكەتتىڭ استاناسى – باكۋ قالاسى؛ (ءازىربايجان)
ب – تاۋلىگىنە باعىتىن 2 رەت وزگەرتەتىن جەل؛ (بريز)
ۆ – سيرەك كەزدەسەتىن ءتۇستى مەتالل؛ (ۆولفرام)
گ – اتىراۋ قالاسىنىڭ بۇرىنعى اتاۋى؛ (گۋريەۆ)
د – پالەوزوي ەراسىنىڭ ءداۋىرى؛ (ديەۆون)
ە – جەتىسۋ الاتاۋىنىڭ وڭتۇستىك - شىعىسىندا قىتايدى ورنالاسقان ەبىنۇر كولى قازانشۇڭقىرىندا سوعاتىن جەل؛ (ەبى)
ج – كاسپييگە قۇياتىن نەگىزگى وزەن؛ (جايىق)
ز – جەتى جۇتتىڭ ءبىرى؛ (ءزىلزالا)
ي – جانارتاۋلار ەلى؛ (يسلانديا)
ك – اۋا - رايىنىڭ ءبىر جەرگە ءتان كوپجىلدىق ورتاشا جاي - كۇيى؛ (كليمات)
ق – قازاقستانداعى كولەمى جونىنەن ەڭ ۇلكەن وبلىس؛ (قاراعاندى)
ل – باستاپقى مەريديان كەسىپ وتەتىن قالا (لوندون)
م – جەزقازعاندا مول قورى بار پايدالى قازبا؛ (مىس)
ن – اتوم بومباسى تاستالعان جاپونيا قالاسى؟ (ناگاساكي)
و – مۇنايدى سىرتقا ەكسپورتتايتىن ەلدەردى بىرىكتىرەتىن ۇيىم؛ (وپەك)
ءو – قازاقستاننىڭ ەكولوگياسى جاعىنان ەڭ لاس قالاسى؛ (وسكەمەن)
پ – ەجەلگى ءبىرتۇتاس ماتەريك؛ (پانگەيا)
ر – قازاقستاننىڭ ەڭ ۇلكەن شەكاراسى قاي ەلمەن؟ (رەسەي)
س – عالامشاردىڭ ءبىرى (ساتۋرن)
ت – تىنىق مۇحيتتىڭ وڭتۇستىك - شىعىس ازياعا جاقىن ماڭىندا پايدا بولاتىن سۇراپىل داۋىل؛ (تايفۋن)
ۋ – قازاق اراسىنان شىققان گەوگرافيا سالاسىنداعى ساياحاتشى ءارى گەوگراف؛ (ش. ۋاليحانوۆ)
ءۇ – تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىكتىگى 200م-گە جۋىق بيىكتىك ۇستىندەگى جازىق قالاي اتالادى؟ (ءۇستىرت)
ۇ – اقش پەن كانادا شەكاراسىندا نە ورنالاسقان؟ (ۇلى كولدەر)
ف – قازاقستان الەمدە بۇل پايدالى قازبانىڭ قورى جونىنەن اقش - تان كەيىنگى 2 - ورىندا (فوسفوريت)
ح – ۆەتنام استاناسى؛ (حانوي)
س – «قۇرىلىس نانى» اتالاتىن قۇرىلىس ماتەريالى؛ (سەمەنت)
چ – اقش - تىڭ ءىرى قالاسى؟ (چيكاگو)
ش – كليماتى وتە قۇرعاق، وسىمدىگى ءارى جۇتاڭ، ءارى سيرەك اۋماقتار؛ (ءشول)
ە – جەر شارىنداعى ەكى پوليۋستەن بىردەي قاشىقتىقتا ويشا جۇرگىزىلگەن شەڭبەر؛ (ەكۆاتور)
يۋ – بۇۇ - نىڭ ارناۋلى ماماندانعان مەكەمەسى (يۋنەسكو)
يا – وڭتۇستىك - شىعىس ازياداعى كىشكەنتاي ارال؛ (ياۆا)
4 - كەزەڭ. «قازاقستان قورىقتارى» بولىمىندە ءار توپقا قازاقستاننىڭ قورىقتار تۋرالى
4 دەڭگەيلى سۇراقتان تۇراتىن ۇياشىقتار بەرىلەدى. ءار توپ وزىنە تيىستىسىنە عانا جاۋاپ بەرەدى.
1 - توپقا
1. ەڭ العاش قۇرىلعان قورىق؟ (اقسۋ - جاباعىلى، 1926ج)
2. ارال تەڭىزىنىڭ سولتۇستىك - باتىسىندا ورنالاسقان قورىق؟ (بارساكەلمەس قورىعى)
3. مارقاكول قورىعىندا كەزدەسەتىن دارىلىك وسىمدىك؟ (اراليي)
4. قيىر شىعىستا عانا كەزدەسەتىن ماليۋس بوكاتا الماسىنىڭ جابايى ءتۇرى كەزدەسەتىن قورىق (ناۋرىزىم)
2 -توپقا
1. ماڭعىستاۋ وبلىسىندا ورنالاسقان ەڭ جاس قورىقتاردىڭ ءبىرى؟ (ءۇستىرت)
2. ىلە وزەنىنىڭ اتاقتى "ءانشى تاۋى" اققۇم قالقان ءشولى قاي قورىققا تيەسىلى؟(الماتى ق)
3. ءۇستىرت قورىعىندا وسىرىلەتىن جابايى قوي؟ (مۋفلون)
4. يۋنەسكو - نىڭ تىزىمىنە ەرەكشە قورعالاتىن باتپاقتى - ءشولدى لاندشافت رەتىندە ەنگەن قورىق؟ (قورعالجىن قورىعى)
5 - كەزەڭ. «ويلان، تاپ!» بولىمىندە ءار توپقا تانىمدىق سۇراقتار بەرىلەدى، توپپەن ۇيىمداسىپ سۇراققا جاۋاپ بەرۋ كەرەك. 3 كومەك بولادى، تەك ويلانىپ 1 جاۋاپ بەرۋ كەرەك، ەكىنشى جاۋاپ قابىلدانبايدى. ءار سۇراققا 50 ۇپايدان، ءبىراق كومەك العان سايىن 10 ۇپايدان شەگەرىلىپ وتىرادى.
1. گرەك ميفولوگياسىندا اپوللون بۇل وسىمدىك جاپىراعىنان گۇلدەستە جاساپ باسىنا جانە ءوزىنىڭ ساز اسپابىنا ادەمىلىك رەتىندە تاعىپ جۇرگەن. سودان بەرى كۇنى بۇگىنگە دەيىن بۇل گۇلدەستە "داڭق سيمۆولى" رەتىندە حالىقارالىق ءتۇرلى سايىستاعى جەڭىمپازداردىڭ مويىندارىنا تاعىلىپ ءجۇر.
ءبىرىنشى كومەك: وتانى - جەرورتا تەڭىزى جاعالاۋى.
ەكىنشى كومەك: بۇل وسىمدىك گرەسيا مەملەكەتىنىڭ ەلتاڭباسىندا بەينەلەنگەن.
ءۇشىنشى كومەك: بۇل وسىمدىك جاپىراعىن دامدەۋىش رەتىندە تاماققا دا پايدالانادى.
جاۋاپ: لاۆر جاپىراعى.
2. ەڭ العاش بۇل سۋسىن 18 عاسىردا گوللاندىقتار داستارحانىندا پايدا بولعان. رەسەيگە بۇل سۋسىن توسىننان كەلگەن. 1638 جىلى موسكۆادان مونعول حانىنا سىيلىق كەلەدى. ريزا بولعان حان جاۋاپ رەتىندە ءوز سىيىن جىبەرەدى. ورىس ەلشىلەرى بۇل سىيدى كورىپ، جارامسىز زات رەتىندە قابىلداپ، ءوز ەلدەرىن تومەندەتۋ دەپ ەسەپتەيدى. دەگەنمەن سىيلىق رەسەيگە جەتەدى، پاتشا ونى ۇناتادى. باسىندا ونى ءدارى رەتىندە پايدالانادى، ال 19 عاسىردان باستاپ ونى وتە كوپ مولشەردە پايدالانا باستادى.
ءبىرىنشى كومەك: وتانى - جۇڭگو
ەكىنشى كومەك: قىتايدان باسقا ءۇندىستاندا، شري-لانكادا، جاپونيادا، يندونەزيادا، ۆەتنامدا. گرۋزيادا، تايلاندتا، بيرمادا وسىرىلەدى.
ءۇشىنشى كومەك: بۇل سۋسىندى ىشپەسە قازاقتاردىڭ باسى اۋرادى.
جاۋابى: شاي
3. بۇل دامۋشى ەلدىڭ اۋماعى ەكى دۇنيە بولىگىندە ورنالاسقان. ەل حالقىنىڭ كوپ بولىگى الەمدەگى ەڭ بەلگىلى وزەنىڭ اڭعارى مەن اتىراۋىندا تۇرادى. ەل استاناسى - ماتەريكتەگى اسا ءىرى اگلومەراسيالاردىڭ ءبىرى. تاريحي - مادەني ەسكەرتكىشتەر مەن رەكرەاسيالى رەسۋرستارعا باي بولۋى سەبەپتى تۋريزم حالىقارالىق دارەجەدە دامىعان. ەل اۋماعىندا مۇناي وندىرىلەدى. جەرگىلىكتى حالىق نەگىزىنەن اۋىل شارۋاشىلىعىمەن اينالىسادى. ماقتا - ەل ەكسپورتىنىڭ ماڭىزدى بولىگىنىڭ ءبىرى.
ءبىرىنشى كومەك: افريكا مەن ازيا دۇنيە بولىگىندە ورنالاسقان.
ەكىنشى كومەك: جەرورتا تەڭىزىنىڭ وڭتۇستىگىندە ورنالاسقان.
ءۇشىنشى كومەك: پيراميدالار ەلى.
جاۋاپ: ەگيپەت
4. بۇل ەلدىڭ اتاۋى ءوز تىلدەرىنەن اۋدارعاندا "تومەن جاتقان جەر" دەگەن ماعىنا بەرەدى. ەل سولتۇستىك تەڭىز جاعالاۋىندا ورنالاسقان. ەل اۋماعىندا حالىق وتە تىعىز ورنالاسقان. ونەركاسىپتەگى جوعارعى تەحنولوگيا سالالارىنىڭ ۇلەسى جونىنەن دۇنيە جۇزىندە جاپونيادان كەيىن 2 ورىن الادى. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ باستى سالاسى - كوكونىس جانە جەمىس - جيدەك ءوسىرۋ. مال شارۋاشىلىعىنىڭ نەگىزى - ءسۇتتى سيىر وسىرۋگە ماماندانعان. دۇنيە جۇزىنە ايگىلى قارا الا سيىر تۇقىمى وسىرىلەدى.
ءبىرىنشى كومەك: مۇندا سيىرعا ارناپ ەسكەرتكىش قويىلعان.
ەكىنشى كومەك: بۇل ەلدى گۇلدەردىڭ وتانى دەپ تە اتايدى.
ءۇشىنشى كومەك: بۇل ەلدى ەكىنشى اتاۋىمەن گوللانديا دەپ تە اتايدى.
جاۋاپ: نيدەرلاند
6 - كەزەڭ. «توپباسشىلار سايىسى» بولىمىندە ءار توپتىڭ باسشىلارى سايىسادى. تەرميندەردى رەتىمەن جازىپ شىعۋ، ءار دۇرىس جاۋاپقا 1 ۇپايدان بەرىلەدى.
ءىىى. قورىتىندى. ءادىلقازىلار القاسى ۇپاي ساندارىن شىعارىپ، جەڭگەن توپتى ماراپاتتايدى.
سىنىپ: 8 سىنىپتار؛
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ گەوگرافيا پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن وياتا وتىرىپ، وقۋشىلار دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ؛ ءار قۇرلىقتىڭ، ءار ەلدىڭ، سونداي - اق وزدەرىنىڭ تۋعان اتا مەكەنىنىڭ قىزىقتى دا كۇردەلى گەوگرافياسىن قالاي مەڭگەرگەندىكتەرىن باقىلاۋ، جاڭانى بىلۋگە قىزىقتىرۋ، تەز ويلانا بىلۋگە ۇيرەتۋ، گەوگرافيادان العان بىلىمدەرىن ورتاعا سالۋعا ۇيرەتۋ، داعدىلاندىرۋ؛
كۇتىلەتىن ناتيجە:
1. وقۋشىلار دۇنيەتانىمى كەڭەيەدى؛
2. جاڭانى بىلۋگە قىزىعادى؛
3. تەز ويلانا بىلۋگە ۇيرەنەدى؛
كورنەكىلىكتەر: سلايدتار، كارتوچكالار، سۋرەتتەر، بەينەباياندار؛
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا، قازاق ءتىلى؛
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋشىلىق. وقۋشىلارمەن امانداسىپ، سىنىپتى 2 توپقا ءبولۋ؛
(سۇڭقار جانە تۇلپار)
ءىى. نەگىزگى ءبولىم.
ا) ءار توپ وزدەرىن تانىستىرادى؛
ءا) ءمۇعالىم سايىس ەرەجەلەرىمەن، بولىمدەرىمەن تانىستىرادى؛
ب) ءادىلقازىلار مۇشەسى سايلانادى؛
سايىستى باستاۋ
1 - كەزەڭ. «ەلدەر مەن استانالار»
2 - كەزەڭ. «ءبىلىمدى مىڭدى جىعار»
3 - كەزەڭ. «ءالىپبيدى ارىپتە»
4 - كەزەڭ. «قازاقستان قورىقتارى»
5 - كەزەڭ. «ويلان، تاپ!»
6 - كەزەڭ. «توپباسشىلار سايىسى»
1 - كەزەڭ. «ەلدەر مەن استانالار» بولىمىندە 8 ۇياشىق استىندا جاسىرىلعان 8 سۇراق بەرىلەدى. ءار توپ ۇياشىقتى تاڭداپ، سۇراعىنا جاۋاپ بەرەدى. ءار جاۋاپقا 1 ۇپاي؛
جاسىل ۇياشىقتار.
1. اۋستراليانىڭ 5 - استاناسى. (كانبەررا)
2. ورىس قىزى اتىمەن اتالاتىن استانا. (سوفيا)
3. ەڭ جاقسى دامىعان افريكا ەلى. (وڭتۇستىك افريكا رەسپۋبليكاسى)
قىزىل ۇياشىقتار.
1. ەڭ بيىك ورنالاسقان استانا. (لا - پاس)
2. جاپىراعىندا ۇيەڭكى بەينەلەنگەن ەل؟ (كانادا)
3. گرينۆيچ مەريديانى قاي ەلدىڭ استاناسىن كەسىپ وتەدى؟ (ۇلىبريتانيا - لوندون)
كوك ۇياشىقتار.
1. ءدال ورتاسىنان ەكۆاتور سىزىعى كەسىپ وتەتىن ەل، استاناسى (ەكۆادور، كيتو)
2. دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ كىشكەنتاي ەل قاي استانادا ورنالاسقان؟ (ريمدە - ۆاتيكان)
2 - كەزەڭ. «ءبىلىمدى مىڭدى جىعار» بولىمىندە بارلىعى 12 سۇراق قويىلادى.(شتوردىڭ كومەگىمەن جابىلادى) ءار جاۋاپقا 1 ۇپاي؛
1. اۋانىڭ كولدەنەڭ باعىتتا قوزعالۋى........ اتالادى. (جەل)
2. ابسوليۋت بيىكتىكتەرى بىردەي نۇكتەلەردى قوساتىن سىزىقتار.... اتالادى. (يزوگيەتا)
3. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن ەڭ العاش بولىپ مويىنداعان ەل؟ (تۇركيا)
4. "كۇن شىعىس" ەلى؟ (جاپونيا)
5. قۇرلىق بەتىندەگى ىشىنە سۋ تولعان تابيعي ويىس....... دەپ اتالادى. (كول)
6. ءپىشىنى جولبارىسقا ۇقسايتىن تۇبەك؟ (سكانديناۆيا)
7. ۇل بالانىڭ اتىمەن اتالاتىن پايدالى قازبا؟ (الماس)
8. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭ كىشى شەكاراسى قاي ەلمەن، قانشا شاقىرىم؟ (تۇركمەنستان – 426كم)
9. جان - جاعىن سۋ قورشاعان قۇرلىقتىڭ شاعىن بولىگى؟ (ارال)
10. جەر بەتىندە پوليۋستەن پوليۋسكە ويشا جۇرگىزىلگەن سىزىق؟ (مەريديان)
11. قىزدىڭ اتىمەن اتالاتىن كول؟ (ۆيكتوريا)
12. قازاقستان جەر كولەمىنەن قاي ەلدەن كەيىن 9 - ورىندا؟ (ارگەنتينادان كەيىن)؛
3 - كەزەڭ. «ءالىپبيدى ارىپتە» بولىمىندە ءالفاۆيتتىڭ بىرنەشە ارىپتەرى بەرىلەدى. ءار توپ 7 ارىپتەن تاڭداپ، سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەدى. ءار دۇرىس جاۋاپقا 1 ۇپاي؛
ا – بەسىنشى مۇحيت دەپ اتالاتىن قابىق؛ (اتموسفەرا)
ءا – بۇل مەملەكەتتىڭ استاناسى – باكۋ قالاسى؛ (ءازىربايجان)
ب – تاۋلىگىنە باعىتىن 2 رەت وزگەرتەتىن جەل؛ (بريز)
ۆ – سيرەك كەزدەسەتىن ءتۇستى مەتالل؛ (ۆولفرام)
گ – اتىراۋ قالاسىنىڭ بۇرىنعى اتاۋى؛ (گۋريەۆ)
د – پالەوزوي ەراسىنىڭ ءداۋىرى؛ (ديەۆون)
ە – جەتىسۋ الاتاۋىنىڭ وڭتۇستىك - شىعىسىندا قىتايدى ورنالاسقان ەبىنۇر كولى قازانشۇڭقىرىندا سوعاتىن جەل؛ (ەبى)
ج – كاسپييگە قۇياتىن نەگىزگى وزەن؛ (جايىق)
ز – جەتى جۇتتىڭ ءبىرى؛ (ءزىلزالا)
ي – جانارتاۋلار ەلى؛ (يسلانديا)
ك – اۋا - رايىنىڭ ءبىر جەرگە ءتان كوپجىلدىق ورتاشا جاي - كۇيى؛ (كليمات)
ق – قازاقستانداعى كولەمى جونىنەن ەڭ ۇلكەن وبلىس؛ (قاراعاندى)
ل – باستاپقى مەريديان كەسىپ وتەتىن قالا (لوندون)
م – جەزقازعاندا مول قورى بار پايدالى قازبا؛ (مىس)
ن – اتوم بومباسى تاستالعان جاپونيا قالاسى؟ (ناگاساكي)
و – مۇنايدى سىرتقا ەكسپورتتايتىن ەلدەردى بىرىكتىرەتىن ۇيىم؛ (وپەك)
ءو – قازاقستاننىڭ ەكولوگياسى جاعىنان ەڭ لاس قالاسى؛ (وسكەمەن)
پ – ەجەلگى ءبىرتۇتاس ماتەريك؛ (پانگەيا)
ر – قازاقستاننىڭ ەڭ ۇلكەن شەكاراسى قاي ەلمەن؟ (رەسەي)
س – عالامشاردىڭ ءبىرى (ساتۋرن)
ت – تىنىق مۇحيتتىڭ وڭتۇستىك - شىعىس ازياعا جاقىن ماڭىندا پايدا بولاتىن سۇراپىل داۋىل؛ (تايفۋن)
ۋ – قازاق اراسىنان شىققان گەوگرافيا سالاسىنداعى ساياحاتشى ءارى گەوگراف؛ (ش. ۋاليحانوۆ)
ءۇ – تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىكتىگى 200م-گە جۋىق بيىكتىك ۇستىندەگى جازىق قالاي اتالادى؟ (ءۇستىرت)
ۇ – اقش پەن كانادا شەكاراسىندا نە ورنالاسقان؟ (ۇلى كولدەر)
ف – قازاقستان الەمدە بۇل پايدالى قازبانىڭ قورى جونىنەن اقش - تان كەيىنگى 2 - ورىندا (فوسفوريت)
ح – ۆەتنام استاناسى؛ (حانوي)
س – «قۇرىلىس نانى» اتالاتىن قۇرىلىس ماتەريالى؛ (سەمەنت)
چ – اقش - تىڭ ءىرى قالاسى؟ (چيكاگو)
ش – كليماتى وتە قۇرعاق، وسىمدىگى ءارى جۇتاڭ، ءارى سيرەك اۋماقتار؛ (ءشول)
ە – جەر شارىنداعى ەكى پوليۋستەن بىردەي قاشىقتىقتا ويشا جۇرگىزىلگەن شەڭبەر؛ (ەكۆاتور)
يۋ – بۇۇ - نىڭ ارناۋلى ماماندانعان مەكەمەسى (يۋنەسكو)
يا – وڭتۇستىك - شىعىس ازياداعى كىشكەنتاي ارال؛ (ياۆا)
4 - كەزەڭ. «قازاقستان قورىقتارى» بولىمىندە ءار توپقا قازاقستاننىڭ قورىقتار تۋرالى
4 دەڭگەيلى سۇراقتان تۇراتىن ۇياشىقتار بەرىلەدى. ءار توپ وزىنە تيىستىسىنە عانا جاۋاپ بەرەدى.
1 - توپقا
1. ەڭ العاش قۇرىلعان قورىق؟ (اقسۋ - جاباعىلى، 1926ج)
2. ارال تەڭىزىنىڭ سولتۇستىك - باتىسىندا ورنالاسقان قورىق؟ (بارساكەلمەس قورىعى)
3. مارقاكول قورىعىندا كەزدەسەتىن دارىلىك وسىمدىك؟ (اراليي)
4. قيىر شىعىستا عانا كەزدەسەتىن ماليۋس بوكاتا الماسىنىڭ جابايى ءتۇرى كەزدەسەتىن قورىق (ناۋرىزىم)
2 -توپقا
1. ماڭعىستاۋ وبلىسىندا ورنالاسقان ەڭ جاس قورىقتاردىڭ ءبىرى؟ (ءۇستىرت)
2. ىلە وزەنىنىڭ اتاقتى "ءانشى تاۋى" اققۇم قالقان ءشولى قاي قورىققا تيەسىلى؟(الماتى ق)
3. ءۇستىرت قورىعىندا وسىرىلەتىن جابايى قوي؟ (مۋفلون)
4. يۋنەسكو - نىڭ تىزىمىنە ەرەكشە قورعالاتىن باتپاقتى - ءشولدى لاندشافت رەتىندە ەنگەن قورىق؟ (قورعالجىن قورىعى)
5 - كەزەڭ. «ويلان، تاپ!» بولىمىندە ءار توپقا تانىمدىق سۇراقتار بەرىلەدى، توپپەن ۇيىمداسىپ سۇراققا جاۋاپ بەرۋ كەرەك. 3 كومەك بولادى، تەك ويلانىپ 1 جاۋاپ بەرۋ كەرەك، ەكىنشى جاۋاپ قابىلدانبايدى. ءار سۇراققا 50 ۇپايدان، ءبىراق كومەك العان سايىن 10 ۇپايدان شەگەرىلىپ وتىرادى.
1. گرەك ميفولوگياسىندا اپوللون بۇل وسىمدىك جاپىراعىنان گۇلدەستە جاساپ باسىنا جانە ءوزىنىڭ ساز اسپابىنا ادەمىلىك رەتىندە تاعىپ جۇرگەن. سودان بەرى كۇنى بۇگىنگە دەيىن بۇل گۇلدەستە "داڭق سيمۆولى" رەتىندە حالىقارالىق ءتۇرلى سايىستاعى جەڭىمپازداردىڭ مويىندارىنا تاعىلىپ ءجۇر.
ءبىرىنشى كومەك: وتانى - جەرورتا تەڭىزى جاعالاۋى.
ەكىنشى كومەك: بۇل وسىمدىك گرەسيا مەملەكەتىنىڭ ەلتاڭباسىندا بەينەلەنگەن.
ءۇشىنشى كومەك: بۇل وسىمدىك جاپىراعىن دامدەۋىش رەتىندە تاماققا دا پايدالانادى.
جاۋاپ: لاۆر جاپىراعى.
2. ەڭ العاش بۇل سۋسىن 18 عاسىردا گوللاندىقتار داستارحانىندا پايدا بولعان. رەسەيگە بۇل سۋسىن توسىننان كەلگەن. 1638 جىلى موسكۆادان مونعول حانىنا سىيلىق كەلەدى. ريزا بولعان حان جاۋاپ رەتىندە ءوز سىيىن جىبەرەدى. ورىس ەلشىلەرى بۇل سىيدى كورىپ، جارامسىز زات رەتىندە قابىلداپ، ءوز ەلدەرىن تومەندەتۋ دەپ ەسەپتەيدى. دەگەنمەن سىيلىق رەسەيگە جەتەدى، پاتشا ونى ۇناتادى. باسىندا ونى ءدارى رەتىندە پايدالانادى، ال 19 عاسىردان باستاپ ونى وتە كوپ مولشەردە پايدالانا باستادى.
ءبىرىنشى كومەك: وتانى - جۇڭگو
ەكىنشى كومەك: قىتايدان باسقا ءۇندىستاندا، شري-لانكادا، جاپونيادا، يندونەزيادا، ۆەتنامدا. گرۋزيادا، تايلاندتا، بيرمادا وسىرىلەدى.
ءۇشىنشى كومەك: بۇل سۋسىندى ىشپەسە قازاقتاردىڭ باسى اۋرادى.
جاۋابى: شاي
3. بۇل دامۋشى ەلدىڭ اۋماعى ەكى دۇنيە بولىگىندە ورنالاسقان. ەل حالقىنىڭ كوپ بولىگى الەمدەگى ەڭ بەلگىلى وزەنىڭ اڭعارى مەن اتىراۋىندا تۇرادى. ەل استاناسى - ماتەريكتەگى اسا ءىرى اگلومەراسيالاردىڭ ءبىرى. تاريحي - مادەني ەسكەرتكىشتەر مەن رەكرەاسيالى رەسۋرستارعا باي بولۋى سەبەپتى تۋريزم حالىقارالىق دارەجەدە دامىعان. ەل اۋماعىندا مۇناي وندىرىلەدى. جەرگىلىكتى حالىق نەگىزىنەن اۋىل شارۋاشىلىعىمەن اينالىسادى. ماقتا - ەل ەكسپورتىنىڭ ماڭىزدى بولىگىنىڭ ءبىرى.
ءبىرىنشى كومەك: افريكا مەن ازيا دۇنيە بولىگىندە ورنالاسقان.
ەكىنشى كومەك: جەرورتا تەڭىزىنىڭ وڭتۇستىگىندە ورنالاسقان.
ءۇشىنشى كومەك: پيراميدالار ەلى.
جاۋاپ: ەگيپەت
4. بۇل ەلدىڭ اتاۋى ءوز تىلدەرىنەن اۋدارعاندا "تومەن جاتقان جەر" دەگەن ماعىنا بەرەدى. ەل سولتۇستىك تەڭىز جاعالاۋىندا ورنالاسقان. ەل اۋماعىندا حالىق وتە تىعىز ورنالاسقان. ونەركاسىپتەگى جوعارعى تەحنولوگيا سالالارىنىڭ ۇلەسى جونىنەن دۇنيە جۇزىندە جاپونيادان كەيىن 2 ورىن الادى. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ باستى سالاسى - كوكونىس جانە جەمىس - جيدەك ءوسىرۋ. مال شارۋاشىلىعىنىڭ نەگىزى - ءسۇتتى سيىر وسىرۋگە ماماندانعان. دۇنيە جۇزىنە ايگىلى قارا الا سيىر تۇقىمى وسىرىلەدى.
ءبىرىنشى كومەك: مۇندا سيىرعا ارناپ ەسكەرتكىش قويىلعان.
ەكىنشى كومەك: بۇل ەلدى گۇلدەردىڭ وتانى دەپ تە اتايدى.
ءۇشىنشى كومەك: بۇل ەلدى ەكىنشى اتاۋىمەن گوللانديا دەپ تە اتايدى.
جاۋاپ: نيدەرلاند
6 - كەزەڭ. «توپباسشىلار سايىسى» بولىمىندە ءار توپتىڭ باسشىلارى سايىسادى. تەرميندەردى رەتىمەن جازىپ شىعۋ، ءار دۇرىس جاۋاپقا 1 ۇپايدان بەرىلەدى.
ءىىى. قورىتىندى. ءادىلقازىلار القاسى ۇپاي ساندارىن شىعارىپ، جەڭگەن توپتى ماراپاتتايدى.
You Might Also Like
