InfoHub Logo

جاڭا تەحنولوگيا ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ
ۇستاز بولۋ – جۇرەكتىڭ باتىرلىعى،
ۇستاز بولۋ – سەزىمنىڭ اقىلدىعى.
ۇستاز بولۋ – مىنەزدىڭ كۇن شۋاعى،
ۇستاز بولۋ – ادامنىڭ اسىلدىعى،
ومىردەگى كوپ ماماندىقتاردىڭ ىشىندە جان - جاقتى بىلىمدىلىكتى، يكەمدىلىكتى، شەبەرلىكتى، مەيىرىمدىلىكتى قاجەت ەتەتىن ماماندىق بۇل – ۇستازدىق ماماندىق.
«بولاشاقتا ەڭبەك ەتىپ ءومىر سۇرەتىندەر - بۇگىنگى مەكتەپ وقۋشىلارى، ءمۇعالىم قالاي تاربيەلەسە، قازاقستان سول دەڭگەيدە بولادى. سوندىقتان ۇستازعا جۇكتەلەر مىندەت اۋىر. ۇلتتىق باسەكەگە قابىلەتتىلىگى ءبىرىنشى كەزەكتە ونىڭ ءبىلىم دەڭگەيىمەن انىقتالادى»،- دەپ
ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ ايتقانداي، بۇگىنگى ۇستاز شاكىرتىنە عىلىم نەگىزدەرىنەن مالىمەت بەرىپ قانا قويماي، ونى دۇنيەجۇزىلىك ءبىلىم، اقپارات، ەكونوميكا كەڭىستىگىنە شىعۋعا، ياعني قاتاڭ باسەكە جاعدايىندا ءومىر سۇرۋگە بەيىمدەپ، جان - جاقتى بىلىممەن قارۋلانعان جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ كەرەك. ول ناعىز ۇستازدىڭ عانا قولىنان كەلەدى. ۇستاز اتانا ءبىلۋ، ونى ءقادىر تۇتۋ، قاستەرلەۋ، ارىنداي تازا ۇستاۋ - ءار ءمۇعالىمنىڭ بورىشى. ول - ءوز كاسىبىن، ءوز ءپانىن، بارلىق شاكىرتىن، مەكتەبىن شەكسىز سۇيەتىن ادام. وسى ىسكە دەگەن قىزىعۋشىلىق پەن سۇيىسپەنشىلىك ۇستازدى نەبىر قيىن ارەكەتتەرگە جەتەلەيدى، ىسكە باتىل كىرىسۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى. ناتيجەسىندە ءبىر ەمەس، بىرنەشە جاس جۇرەككە ماڭگى ۇستاز بولىپ قالادى. ۇستازدىڭ وسىنشاما ءقادىر - قاسيەت، قۇرمەتكە بولەنۋى ءوزىن قورشاعان ورتا مەن ءاربىر شاكىرتىنە اسقان سەزىمتالدىقپەن، جاۋاپكەرشىلىكپەن قارىم - قاتىناس جاساۋىندا. ويتكەنى ونىڭ قاراپايىم دا سىپايى كيىم كيىسى، مادەنيەتتى ءسوزى، ادەپتى ءجۇرىس - تۇرىسى، جيناقى ءىس - ارەكەتى، ءبىلىمى شاكىرتكە دە، اتا - اناعا دا، جۇرتشىلىققا دا ونەگە. مۇعالىمگە ءتان ەڭ ءبىرىنشى قاسيەت – بالانى قۇرمەتتەۋ. ونىڭ ار - وجدانىن، نامىسىن، تۇلعاسىن جاسىنا قاراماي سيلاۋ، قۇرمەت تۇتۋ. بۇل ءمۇعالىمنىڭ تەرەڭ دۇنيەتانىمى مەن ۇلكەن جۇرەگىنەن كەلىپ شىعادى. قازىرگى تاڭدا رەسپۋبليكامىزدا ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا جۇيەسى جاسالىپ، قازاقستاندىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىنە ەنۋگە باعىت الۋدا. بۇل وقۋداعى جاڭا تاسىلدەرگە بايلانىستى بولىپ وتىر: ءبىلىم بەرۋدىڭ مازمۇنى جاڭارىپ، جاڭا كوزقاراس، ءمۇعالىم مەن وقۋشىلار اراسىندا جاڭاشا قارىم - قاتىناس پايدا بولدى. جاڭا تاسىلدەردى مەڭگەرۋ ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي شەبەرلىك، ادامگەرشىلىك، رۋحاني، ءبىلىمدى دە بىلىكتى ادام قالىپتاسۋىنا يگى اسەرىن تيگىزەدى. وسىعان وراي ءححى عاسىردىڭ ناعىز ۇستازى قانداي بولۋى قاجەت؟ – دەگەن سۇراق تۋىندايدى.
ءبىلىم بەرۋدىڭ الەۋمەتتىك تەحنولوگياسى ءبىر كۇندە پايدا بولا قويعان جوق: ادامدار ونى ۋاقىت وتە كەلە دامىتىپ، جەتىلدىرىپ، ەجەلدەن پايدالانىپ كەلە جاتىر. سوندا مىناداي سۇراق تۋىندايدى: باياعىدان بەرى ادامزات پايدالانىپ كەلە جاتقان جۇيە نەگە بۇگىنگى كۇنى قاناعاتتاندىرمايدى؟ حح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا قوعام جاڭا جاعدايعا تاپ بولدى: باسقارۋ جانە اقپارات قۇرىلىمدارىندا، عىلىمدا ۇلكەن وزگەرىستەر، جاڭا بەت بۇرىستار ورىن الدى. سوندىقتان ءبىلىم بەرۋگە دە وسىنداي وزگەرىستەر ەنگىزۋ قاجەت بولدى، ياعني «ادامي رەسۋرستاردى» يگەرۋ جانە جەكە ادامنىڭ ينتەللەكتۋالدىعىن كوتەرۋ كەرەك.
ارينە، بۇل ءححى عاسىردىڭ قويعان تالابى. وسى تالاپقا ساي ادامنىڭ بارلىق شىعارماشىلىق مۇمكىندىكتەرىن پايدالاندىراتىن جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ ءبىرى «سىندارلى وقىتۋ» باعدارلاماسى.
قازىرگى يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار – ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋدىڭ كەپىلى. ونى ءوز دارەجەسىندە پايدالانۋ – وقۋشىنى شىعارماشىلىققا توسەلدىرۋگە ىقپالى وتە زور. وقىتۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن ءوز ساباقتارىمدا جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانامىن. جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ ەرەكشەلىگى – ونىڭ وقۋشىعا جان - جاقتى ىقپال ەتۋى. ياعني تەك ءبىلىمدى نەمەسە وقۋ باعدارلاماسىن مەڭگەرتىپ قويماي، جەكە تۇلعانىڭ تانىمدىق قابىلەتتەرىن ارتتىرۋعا، ءوزىن - ءوزى وزەكتەندىرۋگە، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋعا، ءوز بەتىمەن ءبىلىم الۋعا، ىزدەنۋگە دەگەن ىقىلاسى مەن ىسكەرلىگىن، وقۋ - تانىمدىق ىنتاسىن جەتىلدىرۋگە، ءارى جەكە تۇلعانى جان – جاقتى دامىتۋعا جەتەلەيدى. ءار ءمۇعالىم ءوز ساباعىنىڭ – كوشباسشىسى. كوشتى قالاي باستاپ الىپ جۇرەم دەسە دە ءوز ەركى. ال كوشتى دۇرىس باعىتتاي ءبىلۋ ونىڭ شەبەرلىگىنە بايلانىستى.
سىني تۇرعىسىنان ويلاۋ (ستو) - سىناۋ ەمەس، شىڭدالعان ويلاۋ. بۇل مودۋل بىرنەشە ستراتەگيالارمەن جۇمىس ىستەۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.
بۇل ءادىستى قولدانۋ ارقىلى مىنانداي ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋگە بولادى:
• وقۋشىلاردى ويلاندىرۋعا
• ءوز ويلارىن اشىق ايتۋعا
• پىكىر تالاستىرۋعا (دەبات)
• دۇرىس سويلەي بىلۋگە
• ءوز بەتىمەن ىزدەنىپ، جۇمىس ىستەۋگە
• شىعارماشىلىعىن دامىتۋعا
سىني تۇرعىدان ويلاۋ ءمودۋلى بويىنشا ساباق ءۇش ساتىعا بولىنەدى:
ءى. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
ءىى. ماعىنانى تانۋ.
ءىىى. وي تولعانىسى.
ءى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ - ساتىسىندا بۇگىنگى قاراستىرعالى تۇرعان ماسەلە تۋرالى وقۋشى نە بىلەدى، نە ايتا الادى، بۇرىننان بىلەتىنىن ەسكە ءتۇسىرۋ، وي قوزعاپ، اسەر ەتۋ كەزەڭى بولادى.
ءبىلىم بەرۋ مەن ءبىلىم الۋداعى جاڭا تاسىلدەر ارقىلى وقىتۋدا وقۋشىلار بۇرىنعىداي تەك تىڭداپ جانە كوشىرىپ قانا قويماي، بەلسەندى ارەكەتتەر اتقارادى. بەلسەندى ارەكەتتەرگە ويلاۋ، وقۋ، سويلەۋ، تالقىلاۋ، جازۋ، پىكىرلەسۋ، پىكىر تالاستىرۋ جاتادى. جاڭا تەحنولوگيا ارقىلى بالا ءبىلىم الۋ مەن قاتار ءوز بەتىنشە شەشىم قابىلداۋعا داعدىلانادى. ءبىلىم بەرۋ مەن ءبىلىم الۋداعى جاڭا تاسىلدەر ارقىلى وقىتۋدا ءبىلىم دايىن كۇيىندە بەرىلمەيدى، ول تەك بەلسەندى ارەكەتتەر ارقىلى عانا يگەرىلەدى، ياعني وقۋشىلارمەن ءوزارا قويان - قولتىق قارىم - قاتىناستا بولىپ، ونىمەن بىرلەسە ارەكەت جاساۋ، ديالوگ قۇرۋ.
ءىى. ماعىنانى تانۋ - ساتىسىندا ناقتى تاقىرىپتى ءمۇعالىم سۇراق – جاۋاپ ارقىلى، ءوز بەتتەرىمەن ويلارىن ايتۋعا، تاپسىرمالار ورىنداۋعا باعىتتايدى.
بۇل كەزەڭدە وقۋشى جاڭا اقپاراتپەن تانىسادى، تاقىرىپ بويىنشا جۇمىس جاسايدى، تاپسىرمالار ورىندايدى. سونىمەن قاتار ولار يدەيانى جەتكىزىپ قانا قويماي، شەشىمىن تابۋ ءۇشىن توپقا سۇراق قويادى جانە باسقالاردى سۇراققا تارتادى.
ءىىى. وي تولعانىسى - ساتىسىندا وقۋشى نە ۇيرەنگەنىن قورىتىپ، سارالاپ، ونى ءتۇسىندىرۋ ارقىلى ءبىلىم جيناقتايدى. وسى كەزەڭدە وقۋشى نە ۇيرەنگەنىن سارالاپ، سالماقتاپ، ونى قانداي جاعدايدا قالاي قولدانۋ كەرەكتىگىن ۇيرەنەدى. مىسالى، بۇل جەردە بالالار ەسسە جازادى. ءوز ويلارىن قاعاز بەتىنە ءتۇسىرىپ، تۇيگەندەرىن انىقتايدى. بۇل ءمودۋلدىڭ ناتيجەسى كوپ. اتاپ ايتار بولسام، وي – پىكىرىن اشىق، ەركىن ايتادى، ءبىر - ءبىرىنىڭ ساباق بارىسىندا قاتەلىكتەرىن ايتىپ، جاقسى قاسيەتتەرىن ۇيرەنەدى، ءبىر - بىرىنە تالاپ، ءوتىنىش، تىلەكتەرىن بىلدىرە الادى. سوندىقتان ەڭ باستى ماقسات - وقۋ تاربيە ۇردىسىندە ءبىر - بىرىنەن ۇيرەنەتىن ۇجىمدىق وقىتۋدى، ياعني توپپەن، جۇپپەن جۇمىس جاساۋدى ۇيىمداستىرۋ. ءمۇعالىم بالا بويىنداعى تۋا بىتكەن ءتۇرلى قاسيەتتەردى ءدال بايقاپ، ونىڭ ساپالىق ەرەكشەلىكتەرىنە باعا بەرىپ، ارى قاراي ءوز بەتىنشە دامىتا تۇسۋىنە جاعداي تۋعىزۋى كەرەك، كومەكتەسۋى قاجەت. بۇل ءۇشىن، ارينە ۇستازدىڭ ءوزى دە وزگەرۋى ءتيىس. وسىلايشا وقىتۋدىڭ جاڭا مازمۇنىن جاساۋعا بەتبۇرىستى ءاربىر ءمۇعالىم وزىنەن باستاعانى ءجون. ءمۇعالىم شاكىرتكە ءبىلىم، بىلىك، داعدى بەرىپ قانا قويماي، اقىل - ويى مەن قابىلەتىنىڭ دامۋىنا كوڭىل ءبولىپ، «وقي الۋعا ۇيرەتۋ كەرەك». ءمۇعالىم وقىتۋعا كىرىسپەس بۇرىن وقۋشىلاردىڭ مىنەزدەرىن زەرتتەپ، بىلىمدەرىن تەكسەرۋى ءتيىس. ءمۇعالىم ءار بالانىڭ ءبىلىم دارەجەسى قانشالىقتى ەكەنىن سارالاپ العاننان كەيىن، ونىڭ العا جىلجۋىنا ىقپال ەتۋگە مىندەتتى. سىندارلى وقىتۋ باعدارلاماسىنىڭ ءون بويىندا ءمۇعالىم مەن كەز - كەلگەن وقۋشى اراسىنداعى تىعىز بايلانىس كورسەتىلگەن. سىني تۇرعىدان ويلاۋ «ويلاۋ تۋرالى ويلانۋ» دەپ سيپاتتالعان. ول ماڭىزدى ماسەلەلەردى تالقىلاۋ جانە تاجىريبەنى وي ەلەگىنەن وتكىزۋدى قامتيدى. قازىرگى زامان اعىمى بولاشاق ۇرپاقتىڭ وي - ءورىسىنىڭ شىڭدالۋىن، جەكە تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىن تالاپ ەتۋدە. وسى ورايدا ۇلى پەداگوگ ۋشينسكييدىڭ «بالا بالقىتىلعان التىن»، - دەگەن قاناتتى ءسوزى ەسكە تۇسەدى.
ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ العى شارتتارى وركەنيەتتى ەلدەر قاتارىنا كوتەرىلۋى كەرەك بولسا، وركەنيەتكە جەتۋ ءۇشىن جان – جاقتى دامىعان، رۋحاني باي تۇلعانى ءوسىرۋ كەرەك. جاس ۇرپاقتىڭ بويىنداعى قابىلەتىن كورۋ، ونى جەتىلدىرۋ ىزدەنگىشتىك قاسيەتىن دامىتۋ ءمۇعالىمنىڭ ساباق بەرۋدەگى ىزدەنۋشىلىك، شەبەرلىك قابىلەتتەرىنە بايلانىستى. قازىرگى بولىپ جاتقان ساياسي – ەكونوميكالىق، مادەني - الەۋمەتتىك وزگەرىستەر حالىققا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ بارلىق بۋىندارىندا ءبىلىم بەرۋ ءىسىن جاڭا ساتىعا كوتەرۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. وسىعان وراي جاڭا كەزەڭدەگى وزىق پەداگوگيكالىق جانە ادىستەمەلىك يدەيالاردى وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، بۇگىنگى زامان تالابىنا ساي، جاڭا جاعدايلاردى قولدانۋ ەرەكشە ماڭىزعا يە بولىپ وتىر. ج. ايماۋىتوۆ اعامىز «ساباق بەرۋ ۇيرەنشىكتى جاي عانا شەبەرلىك ەمەس، ول جاڭادان جاڭانى تاباتىن ونەر»- دەگەن، ياعني وقۋ ءۇردىسىن جاڭاشا ۇيىمداستىرۋ، وقۋشىلاردىڭ ارەكەتى ارقىلى ويلاۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋگە، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋعا نەگىزدەلۋى قاجەت. بۇگىنگى جاستاردىڭ تالابى مەن رۋحاني تالعامى جوعارى. رەسپۋبليكامىزدا تۇلعا الەۋەتىن دامىتۋعا، ويىن ەركىن جەتكىزۋگە، يننوۆاسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا، كرەاتيۆتىلىكتى ارتتىرۋعا بارلىق جاعداي جاسالعان. ءححى عاسىر تەحنولوگيالىق مادەنيەت، اقپاراتتىق قوعام ءداۋىرى بولىپ تابىلادى. وقۋ ۇدەرىسىندە كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيالاردى قولدانۋ، جوبا قۇرۋ، بەينە، گرافيكالىق ديزاين، انيماسيا مەن قۇرىلىمدىق انىقتاۋ – جاڭا ءادىستىڭ پايدا بولۋىنا، ونى ۇيىمداستىرۋ تۇرىنە اكەلەدى. قازىرگى دامىعان قوعام دەڭگەيىندە ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى ءۇشىن شىعارماشىلىق قابىلەتى دامىعان الەۋمەتتىك بەلسەندىلىگى جوعارى تۇلعالاردى تاربيەلەپ شىعارۋ قاجەتتىلىك دەپ ساناساق، ونىڭ نەگىزى ينفورماتيكا ءپانىن وقىتۋدا جاتىر. كومپيۋتەر جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ارقىلى جاسالىپ جاتقان وقىتۋ پروسەسى وقۋشىنىڭ جاڭاشا ويلاۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرىپ، ولاردى جوبالار قۇرۋ مەن جاڭالىقتار اشۋعا ىنتالاندىرىپ، ناتيجەسىندە وزدەرىنىڭ كاسىبي پوتەنسيالدارىنىڭ قالىپتاسۋىنا جول اشۋ قاجەت.
ءبىلىمدى ۇرپاق – ەل بولاشاعى. وقۋشى كۇشپەن قۋاتتى دا، شابىت پەن دارىندى دا ۇستازدان الادى. سوندىقتان بۇگىنگى تاڭدا اقپاراتتىق جاڭاشىل تەحنولوگيالارمەن قارۋلانعان پەداگوگ وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ تولىق قاندى ءبىلىم الۋىنا، ىزگىلىك قاسيەتتەردى بويىنا سىڭىرۋگە، ۇلتجاندى، تاربيەلى جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزەرى ءسوزسىز.