كۇش
پاۆلودار وبلىسى،
ەرتىس اۋدانى، ىنتىماق نەگىزگى مەكتەبى
ماتەماتيكا مەن فيزيكا ءپان ءمۇعالىمى
يدريسوۆا دانا تەميربايەۆنا
تاقىرىبى: كۇش
ماقساتى:
1. كۇندەلىكتى تىرشىلىكتەن تاجىريبە كەلتىرە وتىرىپ كۇش تۋرالى تۇسىنىك، انىقتاماسىن، شاماسىن بەلگىلەنۋىن، ولشەم بىرلىگىن، ەرەكشەلىگىن مەنگەرتۋ.
2. تاجىريبە ارقىلى باقىلاۋ كوز جەتكىزۋ، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
3. وقۋشىلاردى فيزيكالىق مادەنيەتكە تاربيەلەۋ، جۇيەلى تۇردە جۇمىس ىستەۋگە، ءوز ويىن ءدال تياناقتى ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ، تاربيەلەۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: تاجىريبە، سۇراق جاۋاپ، توپپەن جۇمىس.
ءتيپى: جانا ساباق.
كورنەكىلىگى: وقۋلىق، سۋرەتتەر، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
II. وتكەن تاقىرىپتى پىسىقتاۋ
III. 1. سىنىپتى ءۇش توپقا ءبولىپ وتكەن تاقىرىپتار بويىنشا تاپسىرما بەرۋ، توپ باسشىسىن سايلاۋ.
I توپ كۇش - بىلىمدە
II توپ كۇش - اتاسىن تانىماس
III توپ كوپتىڭ كۇشى بىرلىكتە
ماقال - ماتەل:
“ ءبىلىمى كۇشتى ءبىردى - جىعادى، ءبىلىمى كۇشتى مىڭدى جىعادى”
“كوپتىڭ كۇشى - بىرلىكتە”
I توپ:
1. دەنەلەردى ءوزارا ارەكەتتەسۋى دەگەنىمىز نە؟
2. قوزعالىس جىلدامدىعى دەگەنىمىز نە؟ ول نەنى كورسەتەدى؟ فورمۋلاسىن جازىڭدار.
II توپ:
1. ينەرسيا دەپ نەنى اتايدى؟
2. تىعىزدىعى مەن كولەمى بويىنشا دەنىڭ ماسساسىن قالاي ەسەپتەيمىز.
III توپ:
1. زاتتىڭ تىعىزدىعى دەپ نەنى ايتامىز. فورمۋلاسىن جازىڭدار.
2. دەنەگە ەش نارسە ارەكەت ەتپەسە، ول قانداي كۇيدە بولادى؟
جاۋاپ:
I توپ
1. دەنەلەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋى دەگەنىمىز – دەنەلەردىڭ ءبىر – بىرىنە ارەكەت ەتۋى.
ءوزارا ارەكەتتەسۋ كۇردەلى قۇبىلىس، مىسال كەلتىرۋ
2. قوزعالىس جىلدامدىعىن انىقتاۋ ءۇشىن ونىڭ بەرىلگەن ۋاقىت ىشىندە ورىن اۋىستىرۋىن سول ۋاقىت ارالىعىنا ءبولۋ كەرەك.
م\س V=L/t V=S/t
II توپ
1. دەنەگە باسقا دەنەلەر ارەكەت ەتپەگەن كەزدەگى جىلدامدىعىن ساقتاۋ قۇبىلىسى ينەرسيا دەپ اتالادى( لاتىنشا ينەرسيا – قوزعالىستا ەمەس ارەكەتسىزدىك)
2. دەنەلەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋ كەزىندەگى جىلدامدىقتارىنىڭ وزگەرتۋ دارەجەسىن انىقتايتىن فيزيكالىق شاما ماسسا دەپ اتالادى. ماسسانى m بەلگىلەيدى. m = p * v، ولشەم بىرلىگى كگ
III توپ
1. زاتتىڭ تىعىزدىعى دەپ سول زاتتىڭ كولەم بىرلىگىندەي ماسساسىنا تەڭ فيزيكالىق شامانى ايتادى. S=m/υ كگ/م
2. دەنەگە باسقا دەنەلەر ارەكەت ەتپەسە، وندا ول تىنىشتىق كۇيىندە بولادى، نەمەسە جەرمەن سالىستىرعاندا ءتۇزۋ سىزىقتى ءبىرقالىپتى قوزعالادى. وزگەرمەيدى.
2. دەڭگەيلىك تاپسىرما. وقۋشىلارعا جەكە تاپسىرما بەرۋ. توپتى باعالاۋ ءۇشىن سۇراققا بەرىلگەن جاۋاپ بويىنشا ۇياشىققا ۇپايىن سالىپ وتىرۋ.
1. دەمونستراسيالاپ كورسەتەمىن. جاي قاعاز، ۋماجدالعان قاعازدىڭ ءتۇسۋى. اربانى يتەرىپ جۇرگىزۋ. اربانى يتەرمەلەپ قوزعالتۋعا بولادى. بۇل جاعدايدا اربا نەنىڭ اسەرىنەن قوزعالادى، ياعني اربانىڭ جىلدامدىعى ادام قولىمەن اسەر ەتكەندىكتەن وزگەرەدى. اسەر ەتۋشى دەنە ادامنىڭ قولى، ياعني دەنەگە كۇش اسەر ەتەدى، نەمەسە دەنەگە كۇش تۇسىرىلگەن دەلىنەدى. تاقىرىپتى اشۋ.
3. ءۇش توپقا تاپسىرما بەرۋ.
I توپ. تاقتاعا شىعادى ءبىر - ءبىرىن يتەرەدى
II توپ. ماشينا سۋرەتى.
III توپ. دوپ بەرەمىن.
ءار توپ بەرىلگەن تاپسىرما بويىنشا جاۋاپ بەرەدى. كۇش تۋرالى كلاسسير جاساپ انىقتاما بەرۋ.
4. داپتەرمەن جۇمىس. كۇش ەرەجەسىن جازىپ، كۇشتىڭ باعىتىن كورسەتىپ، بەلگىلەۋىن جازۋ.
كۇش - قوزعالىس جىلدامدىعىن وزگەرتۋشى. كۇش فيزيكالىق شاما. F؛ F
كۇش ساندىق مانىمەن ( مودۋلىمەن) جانە باعىتىمەن سيپاتتالاتىن فيزيكالىق شاما بولىپ تابىلادى.
5. رەفەرات وقىتىپ، كۇشتىڭ تاريحي مالىمەت بەرىپ كۇشتىڭ ولشەم بىرلىگىن ايتۋ ياعني (H) نيۋتون، ياعني ن تىنىشتىق كۇيىندەگى ماسساسى 1 كگ دەنەگە 1 س ىشىندە كيلونيۋتون (كن)
6. سۋرەتپەن جۇمىس.
7. توپپەن جۇمىس.
I توپ
1. ءبىر دەنەنىڭ ەكىنشى دەنەگە اسەر ەتكەن نەدەن بىلىنەدى؟
2. فيزيكادا كۇش دەگەن ءسوزدى ءبىز قالاي تۇسىنەمىز؟
II توپ
1. كۇش دەنەنىڭ قوزعالىس سيپاتىنا قالاي ارەكەت ەتەدى؟
2. كۇش نەمەن سيپاتتالادى؟
III توپ
1. دەنەنىڭ جىلدامدىعى وعان باسقا دەنە اسەر ەتۋ سالدارىنان وزگەرەتىنىڭ كورسەتەتىن مىسالدار كەلتىرۋ
2. كۇش بىرلىگى رەتىندە نە قابىلدانعان.
IV. رەفلەكسيا.
V. ساباقتىڭ قورىتىندى.
VI. ۇيگە تاپسىرما
ەرتىس اۋدانى، ىنتىماق نەگىزگى مەكتەبى
ماتەماتيكا مەن فيزيكا ءپان ءمۇعالىمى
يدريسوۆا دانا تەميربايەۆنا
تاقىرىبى: كۇش
ماقساتى:
1. كۇندەلىكتى تىرشىلىكتەن تاجىريبە كەلتىرە وتىرىپ كۇش تۋرالى تۇسىنىك، انىقتاماسىن، شاماسىن بەلگىلەنۋىن، ولشەم بىرلىگىن، ەرەكشەلىگىن مەنگەرتۋ.
2. تاجىريبە ارقىلى باقىلاۋ كوز جەتكىزۋ، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
3. وقۋشىلاردى فيزيكالىق مادەنيەتكە تاربيەلەۋ، جۇيەلى تۇردە جۇمىس ىستەۋگە، ءوز ويىن ءدال تياناقتى ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ، تاربيەلەۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: تاجىريبە، سۇراق جاۋاپ، توپپەن جۇمىس.
ءتيپى: جانا ساباق.
كورنەكىلىگى: وقۋلىق، سۋرەتتەر، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
II. وتكەن تاقىرىپتى پىسىقتاۋ
III. 1. سىنىپتى ءۇش توپقا ءبولىپ وتكەن تاقىرىپتار بويىنشا تاپسىرما بەرۋ، توپ باسشىسىن سايلاۋ.
I توپ كۇش - بىلىمدە
II توپ كۇش - اتاسىن تانىماس
III توپ كوپتىڭ كۇشى بىرلىكتە
ماقال - ماتەل:
“ ءبىلىمى كۇشتى ءبىردى - جىعادى، ءبىلىمى كۇشتى مىڭدى جىعادى”
“كوپتىڭ كۇشى - بىرلىكتە”
I توپ:
1. دەنەلەردى ءوزارا ارەكەتتەسۋى دەگەنىمىز نە؟
2. قوزعالىس جىلدامدىعى دەگەنىمىز نە؟ ول نەنى كورسەتەدى؟ فورمۋلاسىن جازىڭدار.
II توپ:
1. ينەرسيا دەپ نەنى اتايدى؟
2. تىعىزدىعى مەن كولەمى بويىنشا دەنىڭ ماسساسىن قالاي ەسەپتەيمىز.
III توپ:
1. زاتتىڭ تىعىزدىعى دەپ نەنى ايتامىز. فورمۋلاسىن جازىڭدار.
2. دەنەگە ەش نارسە ارەكەت ەتپەسە، ول قانداي كۇيدە بولادى؟
جاۋاپ:
I توپ
1. دەنەلەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋى دەگەنىمىز – دەنەلەردىڭ ءبىر – بىرىنە ارەكەت ەتۋى.
ءوزارا ارەكەتتەسۋ كۇردەلى قۇبىلىس، مىسال كەلتىرۋ
2. قوزعالىس جىلدامدىعىن انىقتاۋ ءۇشىن ونىڭ بەرىلگەن ۋاقىت ىشىندە ورىن اۋىستىرۋىن سول ۋاقىت ارالىعىنا ءبولۋ كەرەك.
م\س V=L/t V=S/t
II توپ
1. دەنەگە باسقا دەنەلەر ارەكەت ەتپەگەن كەزدەگى جىلدامدىعىن ساقتاۋ قۇبىلىسى ينەرسيا دەپ اتالادى( لاتىنشا ينەرسيا – قوزعالىستا ەمەس ارەكەتسىزدىك)
2. دەنەلەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋ كەزىندەگى جىلدامدىقتارىنىڭ وزگەرتۋ دارەجەسىن انىقتايتىن فيزيكالىق شاما ماسسا دەپ اتالادى. ماسسانى m بەلگىلەيدى. m = p * v، ولشەم بىرلىگى كگ
III توپ
1. زاتتىڭ تىعىزدىعى دەپ سول زاتتىڭ كولەم بىرلىگىندەي ماسساسىنا تەڭ فيزيكالىق شامانى ايتادى. S=m/υ كگ/م
2. دەنەگە باسقا دەنەلەر ارەكەت ەتپەسە، وندا ول تىنىشتىق كۇيىندە بولادى، نەمەسە جەرمەن سالىستىرعاندا ءتۇزۋ سىزىقتى ءبىرقالىپتى قوزعالادى. وزگەرمەيدى.
2. دەڭگەيلىك تاپسىرما. وقۋشىلارعا جەكە تاپسىرما بەرۋ. توپتى باعالاۋ ءۇشىن سۇراققا بەرىلگەن جاۋاپ بويىنشا ۇياشىققا ۇپايىن سالىپ وتىرۋ.
1. دەمونستراسيالاپ كورسەتەمىن. جاي قاعاز، ۋماجدالعان قاعازدىڭ ءتۇسۋى. اربانى يتەرىپ جۇرگىزۋ. اربانى يتەرمەلەپ قوزعالتۋعا بولادى. بۇل جاعدايدا اربا نەنىڭ اسەرىنەن قوزعالادى، ياعني اربانىڭ جىلدامدىعى ادام قولىمەن اسەر ەتكەندىكتەن وزگەرەدى. اسەر ەتۋشى دەنە ادامنىڭ قولى، ياعني دەنەگە كۇش اسەر ەتەدى، نەمەسە دەنەگە كۇش تۇسىرىلگەن دەلىنەدى. تاقىرىپتى اشۋ.
3. ءۇش توپقا تاپسىرما بەرۋ.
I توپ. تاقتاعا شىعادى ءبىر - ءبىرىن يتەرەدى
II توپ. ماشينا سۋرەتى.
III توپ. دوپ بەرەمىن.
ءار توپ بەرىلگەن تاپسىرما بويىنشا جاۋاپ بەرەدى. كۇش تۋرالى كلاسسير جاساپ انىقتاما بەرۋ.
4. داپتەرمەن جۇمىس. كۇش ەرەجەسىن جازىپ، كۇشتىڭ باعىتىن كورسەتىپ، بەلگىلەۋىن جازۋ.
كۇش - قوزعالىس جىلدامدىعىن وزگەرتۋشى. كۇش فيزيكالىق شاما. F؛ F
كۇش ساندىق مانىمەن ( مودۋلىمەن) جانە باعىتىمەن سيپاتتالاتىن فيزيكالىق شاما بولىپ تابىلادى.
5. رەفەرات وقىتىپ، كۇشتىڭ تاريحي مالىمەت بەرىپ كۇشتىڭ ولشەم بىرلىگىن ايتۋ ياعني (H) نيۋتون، ياعني ن تىنىشتىق كۇيىندەگى ماسساسى 1 كگ دەنەگە 1 س ىشىندە كيلونيۋتون (كن)
6. سۋرەتپەن جۇمىس.
7. توپپەن جۇمىس.
I توپ
1. ءبىر دەنەنىڭ ەكىنشى دەنەگە اسەر ەتكەن نەدەن بىلىنەدى؟
2. فيزيكادا كۇش دەگەن ءسوزدى ءبىز قالاي تۇسىنەمىز؟
II توپ
1. كۇش دەنەنىڭ قوزعالىس سيپاتىنا قالاي ارەكەت ەتەدى؟
2. كۇش نەمەن سيپاتتالادى؟
III توپ
1. دەنەنىڭ جىلدامدىعى وعان باسقا دەنە اسەر ەتۋ سالدارىنان وزگەرەتىنىڭ كورسەتەتىن مىسالدار كەلتىرۋ
2. كۇش بىرلىگى رەتىندە نە قابىلدانعان.
IV. رەفلەكسيا.
V. ساباقتىڭ قورىتىندى.
VI. ۇيگە تاپسىرما
You Might Also Like
