ولشەم بىرلىكتەر
«شەبەر سىنىپ» ساباعى
تاقىرىبى: «ولشەم بىرلىكتەر»
سالەمەتسىزدەر مە؟ ارىپتەستەر!
بىزدە بارلىق جوعى 5 مين - ول 300س.
وسى 5 مينۋت ىشىنە نە سيادى، ونى ءبىز سىزدەرمەن 2 توپقا ءبولىنىپ وتىرىپ ءار توپقا 3 ادامنان بولسا جەتىپ جاتىر، مىنا جەرلەرگە وتىرۋلارىڭىزدى سۇرايمىن. سىزدەر مەنىڭ ەكسپەرتتىك توبىم بولاسىزدار.
شىنىمەن دە وسى 5 مين ىشىنە نە سيۋى مۇمكىن:
ءبىزدىڭ ءارقايسىسىمىزدىڭ وكپەمىز وزىنەن 100 ل اۋا شىعارا الادى.
كوزىمىزدىڭ قاعۋى، كىرپىكتىڭ قاعۋ قوسىندىسى 100س - كە سوزىلادى.
بارلىعىمىزدىڭ قان قىسىمىز وزگەرىسسىز - 120 - 80مم سىناپ باعانىن كورسەتەدى.
قان تامىرىمىزداعى قاننىڭ قوزعالىس جىلدامدىعى 50سم/سەك.
سىزدەر قابىلدايتىن دىبىس جيىلىگىنىڭ ورتاشا ءمانى - 210 گس، ال اركىمنىڭ تەمپەراتۋراسى 36، 6 س0 وزگەرىسسىز.
وزدەرىڭىزدىڭ فيزيكا الەمىنە كىرىپ كەتكەندەرىڭىزدى سەزىپ وتىرسىزدار ما؟ مىنە مۇنىڭ ءبارى ولشەنەدى جانە ەسەپتەلىنەدى.
اتاقتى فيزيك نيلس - بور «ەش نارسەنى ولشەمەي، ونىڭ بار ەكەنىن ءبىلۋ مۇمكىن ەمەس» - دەگەن ەكەن.
ەندەشە مىنا تاقتاعا نازار اۋدارايىقشى، مىنا سوزدەردە نە جەتىسپەي تۇر.
اۋا كولەمى - 160
كىرپىك قاعۋ ۋاقىتى - 100
قان قىسىمى - 120 - 80
قان قوزعالىسىنىڭ جىلدامدىعى - 50
دىبىس جيىلىگى - 210
تەمپەراتۋرا - 36. 6
ولشەمدەرى، ولشەم بىرلىكتەر جەتىسپەيدى.
ارينە، ەندەشە سول ولشەم بىرلىكتەردى ورنىنا قويا قويالىق.
ءبىزدىڭ بۇگىنگى تاقىرىبىمىز: «ولشەم بىرلىكتەر»
ال مىنا سوزدەر: جىل، اپتا، كۇن، ساعات، مينۋت، سەكۋند – ۋاقىت ولشەم بىرلىگى.
ەندەشە وسى سوزدەردەن تابيعات قۇبىلىستارىنا سايكەس ولشەم بىرلىكتەردى تابىڭىزدار.
بارلىعى دا تابيعاتپەن بايلانىستى.
مىس: كۇن، جەل جىلدامدىعى، جەردىڭ كۇندى تولىق ءبىر اينالۋى، جەردىڭ ءوز وسىنەن اينالۋى، اپتا - 7 كۇن. كۇن - 24 ساع
1 ساع - 60 مين، 1 مين - 60س - دەپ بولگەن ەجەلگى ۆاۆيلوندىقتار بولاتىن جانە ول ەشقانداي دا ءبىر تابيعاتتاعى فيزيكالىق قۇبىلىسقا قاتىسى جوق ەدى، ول، ول ما شەڭبەردە - 360س، سەبەبى 1 جىلدا - 360 كۇن بولۋى مۇمكىن دەگەن گيپوتەزادان شەڭبەردى - 1 جىل360 بولىككە بولىنگەن كەلىسىم بويىنشا ونى عاسىرلار بويى قولدانىپ كەلەمىز شىنداپ كەلگەندە تابيعي قۇرىلىمى جوققا ءتان.
يا كوپتەگەن ولشەم بىرلىكتەر تابيعات وزگەرىسىمەن بايلانىستى ەمەس، سوندىقتان ءقازىر ولارمەن الەمدە وتە قىزىقتى جايتتار بولىپ جاتىر.
مىس: اقپارات كولەمىن بيت، بايتپەن ولشەسەك، ءار كۇندەلىكتى وقۋشى باعاسىن 4 پەن 5 - ءتى ۇبت - گى ۇپاي سانىمەن ولشەپ جاتىرمىز. ەندەشە ءبىر ولشەم بىرلىكتەر پايدا بولسا، ءبىرى جوعالىپ جاتادى. بولاشاقتا ادامداردى نە كۇتىپ تۇر، ءححى عاسىر بالاسى نەنى ولشەيدى جانە قانداي ولشەم بىرلىكتەرمەن ولشەيدى. ەندەشە ءبىز وزگەرەتىن شامالارعا دايىن بولۋىمىز كەرەك، جانە جاڭا ولشەم بىرلىكتەرگە تەز ۇيرەنۋىمىز كەرەك.
ەكسپەرتتىك توپقا سۇراعىم بار: 1. ۋاقىتتى ( كگ) ولشەۋگە بولا ما؟
بولمايدى، بولادى، ءوز پىكىرلەرىڭدى ايتساڭىزدار.
يا مىسالى قۇم ساعاتتى تارازىنىڭ ۇستىنە قويالىق، قۇمنىڭ اعۋىنا بايلانىستى تارازى ءتىلى وزگەرەدى، ەندەشە وسى وزگەرۋ شاماسىن كگ ورنىنا ۋاقىتتىڭ وزگەرۋ شاماسىمەن گرادۋيرلەسەك ۋاقىت شىعار ەدى عوي.
2. دۇكەنگە بارا جاتىپ، دۇكەنگە دەيىن قانشا قالدى دەپ سۇراسا نە دەپ جاۋاپ بەرۋگە بولادى؟ جاۋاپ: 2م، 15 مين، 5 - اق قادام قالدى، ءۇي سانىمەن مىس: مىنا ءۇيدىڭ ارتىندا، كۆارتالمەن ولشەۋگە بولادى.
ارينە بۇل سۇراقتاردىڭ بارلىعىندا دا نەگىزگى فيزيكالىق ولشەم بىرلىكتەردى قولدانىپ جاتىرمىز.
ال ومىردە ءاردايىم باسقا دا قانداي دا ءبىر زاتتى ولشەگىڭىز كەلە مە؟
مىس: تاربيە دەڭگەيىن، ءمۇعالىم شەبەرلىگىن، رۋح كۇشىن، وي - سانا ەڭبەگىن، ونەر ەنەرگياسىنىڭ ولشەمى نە؟ ولاردى ولشەيتىن قۇرالدار بار ما؟ بۇل ولشەمدەردىڭ ءارقايسىسىنىڭ ءوز ولشەم بىرلىكتەرى بولۋى مۇمكىن عوي.
ەكسپەرتتىك توپقا تاپسىرما:
مىناداي 2 سوزگە ولشەم بىرلىكتەر ويلاپ جازىپ كورەلىك 2 پلاكاتقا توپ جۇمىسى
شابىت – قانات قاعۋمەن، ونەر شىڭىنىڭ بيىكتىگىمەن، قانات قاعۋ ەنى، باقىت سانىمەن ت. س. س
تاڭدانۋ ( تاڭ قالۋ)- كوز باجىرايۋى، كىرپىك قاعۋ جيىلىگى، ت. س. س
ال كورەرمەندەرگە: كوڭىل كۇي ولشەم بىرلىگى:- كۇلكى سانى، كۇلكى ەنى ( سم)، كۇلكى دىبىسى (دب)، كوز جانارى ( جانىپ تۇرۋى) ( فوتومەتريا)، ولەڭ جىرلارمەن، كيىم كيۋ ۇلگىسى،(مەتر) ستۋدەنت زاچەتىمەن، ماقتاۋ ەستۋ، ماداقتاۋ.
راحمەت: ساباق - تىلدەسۋ ( سويلەسۋ) ونەرى.
فيزيكا - عىلىمداردىڭ عىلىمى
ولشەم بىرلىك - قينالماي ولشەۋ ونەرى - دەپ ساباعىمىزدى اياقتايمىن.
فيزيكا تىلدەسەر تابيعاتتىڭ ءتىلى ەكەن عوي
كوز تارتار سۇلۋلىقتىڭ سىرى ەكەن عوي.
اتتاساڭ اياعىڭدى، الدىڭدى وراپ،
ارتىڭنان قالمايدى ەكەن ءتىرى دە ول.
سالعان ءان، ايتىلعان ءسوز، ىشىلگەن اس،
عارىشتىڭ كەمەلەرى، اتىلعان تاس
اققان سۋ، سوققان داۋىل، ايتىلعان جىر، ءبارىنىڭ باعىنارى فيزيكا - عوي.
تاقىرىبى: «ولشەم بىرلىكتەر»
سالەمەتسىزدەر مە؟ ارىپتەستەر!
بىزدە بارلىق جوعى 5 مين - ول 300س.
وسى 5 مينۋت ىشىنە نە سيادى، ونى ءبىز سىزدەرمەن 2 توپقا ءبولىنىپ وتىرىپ ءار توپقا 3 ادامنان بولسا جەتىپ جاتىر، مىنا جەرلەرگە وتىرۋلارىڭىزدى سۇرايمىن. سىزدەر مەنىڭ ەكسپەرتتىك توبىم بولاسىزدار.
شىنىمەن دە وسى 5 مين ىشىنە نە سيۋى مۇمكىن:
ءبىزدىڭ ءارقايسىسىمىزدىڭ وكپەمىز وزىنەن 100 ل اۋا شىعارا الادى.
كوزىمىزدىڭ قاعۋى، كىرپىكتىڭ قاعۋ قوسىندىسى 100س - كە سوزىلادى.
بارلىعىمىزدىڭ قان قىسىمىز وزگەرىسسىز - 120 - 80مم سىناپ باعانىن كورسەتەدى.
قان تامىرىمىزداعى قاننىڭ قوزعالىس جىلدامدىعى 50سم/سەك.
سىزدەر قابىلدايتىن دىبىس جيىلىگىنىڭ ورتاشا ءمانى - 210 گس، ال اركىمنىڭ تەمپەراتۋراسى 36، 6 س0 وزگەرىسسىز.
وزدەرىڭىزدىڭ فيزيكا الەمىنە كىرىپ كەتكەندەرىڭىزدى سەزىپ وتىرسىزدار ما؟ مىنە مۇنىڭ ءبارى ولشەنەدى جانە ەسەپتەلىنەدى.
اتاقتى فيزيك نيلس - بور «ەش نارسەنى ولشەمەي، ونىڭ بار ەكەنىن ءبىلۋ مۇمكىن ەمەس» - دەگەن ەكەن.
ەندەشە مىنا تاقتاعا نازار اۋدارايىقشى، مىنا سوزدەردە نە جەتىسپەي تۇر.
اۋا كولەمى - 160
كىرپىك قاعۋ ۋاقىتى - 100
قان قىسىمى - 120 - 80
قان قوزعالىسىنىڭ جىلدامدىعى - 50
دىبىس جيىلىگى - 210
تەمپەراتۋرا - 36. 6
ولشەمدەرى، ولشەم بىرلىكتەر جەتىسپەيدى.
ارينە، ەندەشە سول ولشەم بىرلىكتەردى ورنىنا قويا قويالىق.
ءبىزدىڭ بۇگىنگى تاقىرىبىمىز: «ولشەم بىرلىكتەر»
ال مىنا سوزدەر: جىل، اپتا، كۇن، ساعات، مينۋت، سەكۋند – ۋاقىت ولشەم بىرلىگى.
ەندەشە وسى سوزدەردەن تابيعات قۇبىلىستارىنا سايكەس ولشەم بىرلىكتەردى تابىڭىزدار.
بارلىعى دا تابيعاتپەن بايلانىستى.
مىس: كۇن، جەل جىلدامدىعى، جەردىڭ كۇندى تولىق ءبىر اينالۋى، جەردىڭ ءوز وسىنەن اينالۋى، اپتا - 7 كۇن. كۇن - 24 ساع
1 ساع - 60 مين، 1 مين - 60س - دەپ بولگەن ەجەلگى ۆاۆيلوندىقتار بولاتىن جانە ول ەشقانداي دا ءبىر تابيعاتتاعى فيزيكالىق قۇبىلىسقا قاتىسى جوق ەدى، ول، ول ما شەڭبەردە - 360س، سەبەبى 1 جىلدا - 360 كۇن بولۋى مۇمكىن دەگەن گيپوتەزادان شەڭبەردى - 1 جىل360 بولىككە بولىنگەن كەلىسىم بويىنشا ونى عاسىرلار بويى قولدانىپ كەلەمىز شىنداپ كەلگەندە تابيعي قۇرىلىمى جوققا ءتان.
يا كوپتەگەن ولشەم بىرلىكتەر تابيعات وزگەرىسىمەن بايلانىستى ەمەس، سوندىقتان ءقازىر ولارمەن الەمدە وتە قىزىقتى جايتتار بولىپ جاتىر.
مىس: اقپارات كولەمىن بيت، بايتپەن ولشەسەك، ءار كۇندەلىكتى وقۋشى باعاسىن 4 پەن 5 - ءتى ۇبت - گى ۇپاي سانىمەن ولشەپ جاتىرمىز. ەندەشە ءبىر ولشەم بىرلىكتەر پايدا بولسا، ءبىرى جوعالىپ جاتادى. بولاشاقتا ادامداردى نە كۇتىپ تۇر، ءححى عاسىر بالاسى نەنى ولشەيدى جانە قانداي ولشەم بىرلىكتەرمەن ولشەيدى. ەندەشە ءبىز وزگەرەتىن شامالارعا دايىن بولۋىمىز كەرەك، جانە جاڭا ولشەم بىرلىكتەرگە تەز ۇيرەنۋىمىز كەرەك.
ەكسپەرتتىك توپقا سۇراعىم بار: 1. ۋاقىتتى ( كگ) ولشەۋگە بولا ما؟
بولمايدى، بولادى، ءوز پىكىرلەرىڭدى ايتساڭىزدار.
يا مىسالى قۇم ساعاتتى تارازىنىڭ ۇستىنە قويالىق، قۇمنىڭ اعۋىنا بايلانىستى تارازى ءتىلى وزگەرەدى، ەندەشە وسى وزگەرۋ شاماسىن كگ ورنىنا ۋاقىتتىڭ وزگەرۋ شاماسىمەن گرادۋيرلەسەك ۋاقىت شىعار ەدى عوي.
2. دۇكەنگە بارا جاتىپ، دۇكەنگە دەيىن قانشا قالدى دەپ سۇراسا نە دەپ جاۋاپ بەرۋگە بولادى؟ جاۋاپ: 2م، 15 مين، 5 - اق قادام قالدى، ءۇي سانىمەن مىس: مىنا ءۇيدىڭ ارتىندا، كۆارتالمەن ولشەۋگە بولادى.
ارينە بۇل سۇراقتاردىڭ بارلىعىندا دا نەگىزگى فيزيكالىق ولشەم بىرلىكتەردى قولدانىپ جاتىرمىز.
ال ومىردە ءاردايىم باسقا دا قانداي دا ءبىر زاتتى ولشەگىڭىز كەلە مە؟
مىس: تاربيە دەڭگەيىن، ءمۇعالىم شەبەرلىگىن، رۋح كۇشىن، وي - سانا ەڭبەگىن، ونەر ەنەرگياسىنىڭ ولشەمى نە؟ ولاردى ولشەيتىن قۇرالدار بار ما؟ بۇل ولشەمدەردىڭ ءارقايسىسىنىڭ ءوز ولشەم بىرلىكتەرى بولۋى مۇمكىن عوي.
ەكسپەرتتىك توپقا تاپسىرما:
مىناداي 2 سوزگە ولشەم بىرلىكتەر ويلاپ جازىپ كورەلىك 2 پلاكاتقا توپ جۇمىسى
شابىت – قانات قاعۋمەن، ونەر شىڭىنىڭ بيىكتىگىمەن، قانات قاعۋ ەنى، باقىت سانىمەن ت. س. س
تاڭدانۋ ( تاڭ قالۋ)- كوز باجىرايۋى، كىرپىك قاعۋ جيىلىگى، ت. س. س
ال كورەرمەندەرگە: كوڭىل كۇي ولشەم بىرلىگى:- كۇلكى سانى، كۇلكى ەنى ( سم)، كۇلكى دىبىسى (دب)، كوز جانارى ( جانىپ تۇرۋى) ( فوتومەتريا)، ولەڭ جىرلارمەن، كيىم كيۋ ۇلگىسى،(مەتر) ستۋدەنت زاچەتىمەن، ماقتاۋ ەستۋ، ماداقتاۋ.
راحمەت: ساباق - تىلدەسۋ ( سويلەسۋ) ونەرى.
فيزيكا - عىلىمداردىڭ عىلىمى
ولشەم بىرلىك - قينالماي ولشەۋ ونەرى - دەپ ساباعىمىزدى اياقتايمىن.
فيزيكا تىلدەسەر تابيعاتتىڭ ءتىلى ەكەن عوي
كوز تارتار سۇلۋلىقتىڭ سىرى ەكەن عوي.
اتتاساڭ اياعىڭدى، الدىڭدى وراپ،
ارتىڭنان قالمايدى ەكەن ءتىرى دە ول.
سالعان ءان، ايتىلعان ءسوز، ىشىلگەن اس،
عارىشتىڭ كەمەلەرى، اتىلعان تاس
اققان سۋ، سوققان داۋىل، ايتىلعان جىر، ءبارىنىڭ باعىنارى فيزيكا - عوي.
You Might Also Like
-
ساباق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ادام ومىرىندەگى ونەردىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
