وتباسى جانە جاستار
وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى،
تۇركىستان قالاسى،
"مايدانتال" جالپى ورتا مەكتەپ كمم
تاريح ءپانى ءمۇعالىمى قامبار ۇلى دارحان
وتباسى جانە جاستار. 9 كلاستار
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: نەكەگە تۇرۋ، ونىڭ زاڭدىلىقتارى، وتباسىنىڭ جالپى مازمۇنى، ونداعى ءارتۇرلى قىزمەتتەر، قازىرگى وتباسىنا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋلەر، وتباسىندا بولاتىن قايشىلىقتارعا توقتالۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، وتباسىن ساقتاي ءبىلۋ، وندا دۇرىس تاربيە الۋدىڭ قانشالىقتى ماڭىزى بار ەكەنىن تۇسىنە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: وتباسى شاعىن مەملەكەت دەگەن قاعيدانى ايتا وتىرىپ، وتباسىن قۇرۋداعى ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: وقۋلىق، نەكە وتباسى، ونىڭ قۇرامى، وتباسىنىڭ قايشىلىقتارى ت. ب. سحەما كەستەلەر. شەجىرە تىرەكتىڭ سۋرەتى، كورنەكى سۋرەتتەر، ماقال - ماتەل، ناقىل سوزدەر، زاڭدار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباق ادىستەرى: توپپەن، جەكەلەپ، شىعارماشىلىق ىزدەنىس تۇرىندەگى جۇمىستار، وي - قوزعاۋ.
ساباقتىڭ ءپانارالىق بايلانىسى: ادەپ، تاريح، ادەبيەت.
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
بەلگىلى ءادىس - تاسىلدەر ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ. وقۋشىلاردان «جەدەل ساۋالدار» ويىنى ارقىلى جاسىرىن سۇراقتار قويىپ ءۇي تاپسىرماسىن قورىتىندىلاۋ.
1 - سۇراق. اۆتوحتوندى ۇلت دەگەنىمىز نە؟
2 - سۇراق. ۇلتارالىق قاتىناستار دەگەنىمىز؟
3 - سۇراق. ەتنوسارالىق قاتىناستار دەگەنىمىز؟
4 - سۇراق. جالپى قازاقستاندىق وتانشىلدىق دەگەنىمىز؟
5 - سۇراق. ۇلت دەگەنىمىز نە؟
6 - سۇراق. قازاقستاندا قانشا ۇلتتار مەن ۇلىستار مەكەندەيدى؟
ءىى. وتباسى قۇرۋدىڭ باستى ماقساتى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جەرىنىڭ كەڭدىگى، تابيعي رەسۋرستارىنىڭ مولدىعى، ولاردى يگەرۋ قاجەتتىگى - تۇرعىندار سانىنىڭ ۇنەمى ءوسىپ وتىرۋىن قاجەت ەتەدى.
قازاقستاننىڭ ازاماتى بولىپ تابىلاتىن ءار جاس ادام وتباسىن قۇرىپ ومىرگە بالا اكەلۋدى ەڭ اسقاق، ىزگى، قاسيەتتى بورىشى دەپ ەسەپتەۋى كەرەك.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ العاشقى سويلەمى - ونىڭ ەڭ باستى بايلىعى - ونىڭ ادامدارى دەگەن سوزدە ۇلكەن ماعىنا بار.
بۇل پروبلەمالاردىڭ دەموگرافيالىق ساياساتپەن بايلانىستى ەكەنى انىق.
قازاقستاندا حالىق سانىن ءوسىرۋدىڭ جولدارى:
1. ميگراسيالىق - سىرتتاعى قازاق حالقىن تۋعان جەرگە ورالۋىنا جاعداي جاساۋ.
2. تابيعي جولدارى - ەكەۋىنە تولىق مۇمكىندىكتەر جاساۋ كەرەك.
وتباسى دەگەن نە؟
- وتباسى - شاعىن مەملەكەت.
- وتباسى - قوعام تىرەگى، العاشقى ۇياسى.
- ادام ءومىرىنىڭ ءمانى – وتباسىنىڭ بولۋىمەن ولشەنەدى.
- وتباسىنسىز ادام - ورمانسىز بۇلبۇل.
- وتباسى - ەرلى - زايىپتىلاردىڭ، اتا - انالاردىڭ، بالالاردىڭ، باسقا تۋىستاردىڭ ارا قاتىناسىن رەتتەيتىن نورمالاردىڭ، ءتارتىپ ۇلگىلەرىنىڭ جيىنتىعىمەن سيپاتتالاتىن الەۋمەتتىك ينستيتۋت.
وتباسىنىڭ تۇرلەرى:
ا) تولىق - اتا - اناسى، بالالارى بار.
ءا) تولىق ەمەس - اتا - اناسىنىڭ بىرەۋى عانا بار.
ب) كۇردەلى وتباسى - اتا - انا، بالا، باسقا دا تۋىسقاندارى بار.
نەكە.
نەكە - وتباسىن قۇرۋ ماقساتىن كوزدەگەن ەر مەن ايەلدىڭ ەرىكتى جانە تەڭ وداعى.
1. زاڭدى نەكە.
2. ازاماتتىق نەكە.
قازاقستان - زايىرلى مەملەكەت سول سەبەپتى ازاماتتىق نەكە مەن ءدىني نەكەنىڭ زاڭدى كۇشى جوق.
ازاماتتىق حال اكتىلەرىن تىركەۋ بيۋروسى كۋالاندىرىلعان نەكەنىڭ زاڭدى كۇشى بار.
نەكە جاسى زاڭ بويىنشا ەرلەر مەن ايەلدەر ءۇشىن 18 جاس بولىپ بەلگىلەنگەن.
وتباسىن قۇرۋ ۇستانىمدارى.
1. ەرىكتىلىك.
2. قۇقىقتارى تەڭ.
3. بوگدە ادامداردىڭ ارالاسپاۋى.
4. ىشكى ماسەلەلەرىن كەلىسىپ شەشۋ.
5. بالالارعا قامقورلىق.
6. وتباسى مۇشەلەرىنىڭ قۇقىقتارىنىڭ سوت ارقىلى قورعالۋىنىڭ قامتاماسىز ەتىلۋى.
7. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قولداۋ.
8. ءبىر - بىرىنە قامقور بولۋ.
نەكەدە تۇرعانداردىڭ جەكە ازاماتتىق قۇقىقتارى ساقتالادى.
بالالار مەن اتا - انالار قۇقىقتارى.
18 جاسقا تولماعان ازاماتتار بالا بولىپ ەسەپتەلەدى.
اتا - انانىڭ بالالار الدىنداعى قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى تەڭ.
اتا - انالار:
1. بالالار دەنساۋلىعىن قاداعالاۋ.
2. ولاردى تاربيەلەۋ.
3. ورتا ءبىلىم الۋىن قامتاماسىز ەتۋ مىندەتى.
وتباسىنىڭ تۇرپاتتارى.
1. مونوگامدى.
2. پوليگاميا.
3. پولياندريا
كىندىك وتباسى:
ا) اتا - انا جانە بالالارى.
ءا) تەك اتا - انا عانا.
كەڭەيتىلگەن وتباسى - اتا - انا، وزگە تۋىستارىمەن بىرگە تۇرادى.
وتباسىنداعى قارىم - قاتىناستار:
1. ەكى ادام تەڭدىگى.
2. ءبىرىن - ءبىرى سىيلاۋ، وتباسىن قۇرۋدىڭ نەگىزى - ماحاببات.
3. جاۋاپكەرشىلىك.
4. سەنىم.
نەكەگە رۇقسات ەتىلمەيتىن جاعدايلار.
1. ەگەر نەكەگە تۇرعىسى كەلگەن ادام باسقا بىرەۋمەن نەكەدە تۇرسا.
2. تۋىسقاندار اراسىندا، تىكەلەي تۋىسقاندار مەن جاناما تۋىسقاندار اراسىندا نەكەلەسۋگە تىيىم سالىنادى.
3. باۋىرىنا سالىپ العان نەمەسە اسىراپ العان ۇل مەن قىز بالالار ءبىر اتانىڭ قولىندا، ءبىر تاربيەدە بولسا، حالقىمىز ولاردى تۋىسقان بالالار دەپ اتاپ كەتكەن.
4. اقىل - ەسى اۋىسقان نەمەسە اقىلى كەم ادامداردىڭ نەكەلەسۋىنە تىيىم سالىنادى.
اتا سالتىڭ - اسىل قازىناڭ.
ءبىر اڭىزدا كورشى وتىرعان قازاق تايپالارىمەن سين يمپەرياسى ءجيى سوعىسىپتى. نەشە دۇركىن قىرىپ - جويىپ، قانشاما جەرىن باسىپ السا دا قازاقتىڭ جاس بۋىنى ءوسىپ جەتىلە كەلە جانكەشتى ۇرىس سالىپ، اتا - قونىسىن قايتارىپ الا بەرىپتى. سين پاتشاسىنا كوپ جىل، قازاق اراسىندا جانسىز بولىپ ءجۇرىپ، ءبۇتىن حالىقتىڭ قۇدىرەت كۇشى نەدە ەكەنىن زەرتتەگەن ءبىر عۇلاما: «بۇل حالىقتا شەجىرە دەگەن قاسيەتتى كىتاپ بار. ول قۇرىماي بۇل حالىقتى قۇرتا المايسىز. ويتكەنى ۇرپاقتان - ۇرپاققا رۋح بەرىپ، ۇلتتىق قاسيەتىن ساقتاپ، اتا - بابالارىنىڭ جەرىن، ءتىلىن ءداستۇرىن سودان وقىپ ۇيرەنىپ، قۋات الىپ وتىرادى» دەگەن ەكەن.
حالىق ەشبىر حالىقتا جوق وسى اسىل قازىناسىن جادىندا ساقتاپ، ۇرپاقتان - ۇرپاققا اۋىزەكى كوشىرىپ وتىرعان.
وكىنىشكە وراي ءقازىر جەتى اتاسىن بىلمەيتىندەر، نەمەرە، شوبەرە، جيەن – ناعاشىلاردىڭ ءوزى ءبىرىن - ءبىرى تۇستەپ تانىمايتىندارى كوبەيدى. جەسىرىن تەنتىرەتپەيتىن، جەتىمىن جاتقا تەلمىرتپەيتىن قازاقى قاسيەتى، ۇلكەندى ءقادىر تۇتىپ، كىشىگە قامقور بولاتىن كىسىلىك اركەز تانىتا بەرمەيتىن بولىپ بارادى.
«جەتى اتاسىن بىلگەن ۇلت، جەتى جۇرتتىڭ قامىن جەر. ءوزىن عانا بىلگەن ۇل، قۇلاعى مەن جاعىن جەر»- دەگەن حالىق دانالىعىن كەيىنگى ۇرپاق زەردەسىنە توقۋى قاجەت.
تەرمين سوزدەر ويىنى.
وتباسى. نەكە. مونوگاميا.
پوليگاميا. سەنىم. جيەن.
بولە. ناعاشى. توركىن.
قۇدا. باجا. بالا.
ارتىقشىلىقتار مەن كەمشىلىكتەر. وقۋشىلارعا وزىندىك جۇمىس.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ قوعامداعى ەرلەرمەن ايەلدەرگە قاتىستى ايىرماشىلىقتاردى وزدەرى قالاي قابىلدايتىندارىن تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى.
ەر بالالارعا قىز بالالاردىڭ ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگى.
قىز بالالارعا ەر بالالاردىڭ ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگى.
وتباسىنىڭ قايشىلىقتارى. وقۋشىلارعا سۇراق قويۋ.
- وتباسىندا قانداي قايشىلىقتار بولادى؟ ءار وقۋشى، ءار ادام ءوز پىكىرىن اۋىز ەكى سوزبەن ايتۋىن سۇراۋ.
كىتاپتاعى مالىمەتتەر كەلتىرۋ. مىسالى: جانۇيانىڭ اجىراسۋىنا سەبەپتەر ءارتۇرلى. رەسەيدە - اراق ءىشۋ، مىنەزدىڭ سايكەس كەلمەۋى، ەستونيادا - جۇبايلاردىڭ وپاسىزدىعى، ارمەنيا، گرۋزيا، وزبەكستاندا - اتا - اناعا دۇرىس قاراماۋشىلىق. ت. ب. سەبەپ بولادى ەكەن. ال قازاقستاندا شە؟
قورىتىندىلاۋ.
سونىمەن وتباسى - ەرەكشە، الەۋمەتتىك ينستيتۋت. ونىڭ قالىپتاسۋى جانە دامۋىنا قوعامنىڭ اسەرى زور. قوعامنىڭ داعدارىسى وتباسىنىڭ دا داعدارىسىن تۋعىزادى. ەكونوميكالىق، ساياسي، الەۋمەتتىك، رۋحاني تۇراقتىلىق وتباسىن دا تۇراقتاندىرادى.
ۇيگە تاپسىرما: § 19 - 20
وتباسى جانە جاستار.
تۇركىستان قالاسى،
"مايدانتال" جالپى ورتا مەكتەپ كمم
تاريح ءپانى ءمۇعالىمى قامبار ۇلى دارحان
وتباسى جانە جاستار. 9 كلاستار
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: نەكەگە تۇرۋ، ونىڭ زاڭدىلىقتارى، وتباسىنىڭ جالپى مازمۇنى، ونداعى ءارتۇرلى قىزمەتتەر، قازىرگى وتباسىنا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋلەر، وتباسىندا بولاتىن قايشىلىقتارعا توقتالۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، وتباسىن ساقتاي ءبىلۋ، وندا دۇرىس تاربيە الۋدىڭ قانشالىقتى ماڭىزى بار ەكەنىن تۇسىنە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: وتباسى شاعىن مەملەكەت دەگەن قاعيدانى ايتا وتىرىپ، وتباسىن قۇرۋداعى ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: وقۋلىق، نەكە وتباسى، ونىڭ قۇرامى، وتباسىنىڭ قايشىلىقتارى ت. ب. سحەما كەستەلەر. شەجىرە تىرەكتىڭ سۋرەتى، كورنەكى سۋرەتتەر، ماقال - ماتەل، ناقىل سوزدەر، زاڭدار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباق ادىستەرى: توپپەن، جەكەلەپ، شىعارماشىلىق ىزدەنىس تۇرىندەگى جۇمىستار، وي - قوزعاۋ.
ساباقتىڭ ءپانارالىق بايلانىسى: ادەپ، تاريح، ادەبيەت.
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
بەلگىلى ءادىس - تاسىلدەر ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ. وقۋشىلاردان «جەدەل ساۋالدار» ويىنى ارقىلى جاسىرىن سۇراقتار قويىپ ءۇي تاپسىرماسىن قورىتىندىلاۋ.
1 - سۇراق. اۆتوحتوندى ۇلت دەگەنىمىز نە؟
2 - سۇراق. ۇلتارالىق قاتىناستار دەگەنىمىز؟
3 - سۇراق. ەتنوسارالىق قاتىناستار دەگەنىمىز؟
4 - سۇراق. جالپى قازاقستاندىق وتانشىلدىق دەگەنىمىز؟
5 - سۇراق. ۇلت دەگەنىمىز نە؟
6 - سۇراق. قازاقستاندا قانشا ۇلتتار مەن ۇلىستار مەكەندەيدى؟
ءىى. وتباسى قۇرۋدىڭ باستى ماقساتى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جەرىنىڭ كەڭدىگى، تابيعي رەسۋرستارىنىڭ مولدىعى، ولاردى يگەرۋ قاجەتتىگى - تۇرعىندار سانىنىڭ ۇنەمى ءوسىپ وتىرۋىن قاجەت ەتەدى.
قازاقستاننىڭ ازاماتى بولىپ تابىلاتىن ءار جاس ادام وتباسىن قۇرىپ ومىرگە بالا اكەلۋدى ەڭ اسقاق، ىزگى، قاسيەتتى بورىشى دەپ ەسەپتەۋى كەرەك.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ العاشقى سويلەمى - ونىڭ ەڭ باستى بايلىعى - ونىڭ ادامدارى دەگەن سوزدە ۇلكەن ماعىنا بار.
بۇل پروبلەمالاردىڭ دەموگرافيالىق ساياساتپەن بايلانىستى ەكەنى انىق.
قازاقستاندا حالىق سانىن ءوسىرۋدىڭ جولدارى:
1. ميگراسيالىق - سىرتتاعى قازاق حالقىن تۋعان جەرگە ورالۋىنا جاعداي جاساۋ.
2. تابيعي جولدارى - ەكەۋىنە تولىق مۇمكىندىكتەر جاساۋ كەرەك.
وتباسى دەگەن نە؟
- وتباسى - شاعىن مەملەكەت.
- وتباسى - قوعام تىرەگى، العاشقى ۇياسى.
- ادام ءومىرىنىڭ ءمانى – وتباسىنىڭ بولۋىمەن ولشەنەدى.
- وتباسىنسىز ادام - ورمانسىز بۇلبۇل.
- وتباسى - ەرلى - زايىپتىلاردىڭ، اتا - انالاردىڭ، بالالاردىڭ، باسقا تۋىستاردىڭ ارا قاتىناسىن رەتتەيتىن نورمالاردىڭ، ءتارتىپ ۇلگىلەرىنىڭ جيىنتىعىمەن سيپاتتالاتىن الەۋمەتتىك ينستيتۋت.
وتباسىنىڭ تۇرلەرى:
ا) تولىق - اتا - اناسى، بالالارى بار.
ءا) تولىق ەمەس - اتا - اناسىنىڭ بىرەۋى عانا بار.
ب) كۇردەلى وتباسى - اتا - انا، بالا، باسقا دا تۋىسقاندارى بار.
نەكە.
نەكە - وتباسىن قۇرۋ ماقساتىن كوزدەگەن ەر مەن ايەلدىڭ ەرىكتى جانە تەڭ وداعى.
1. زاڭدى نەكە.
2. ازاماتتىق نەكە.
قازاقستان - زايىرلى مەملەكەت سول سەبەپتى ازاماتتىق نەكە مەن ءدىني نەكەنىڭ زاڭدى كۇشى جوق.
ازاماتتىق حال اكتىلەرىن تىركەۋ بيۋروسى كۋالاندىرىلعان نەكەنىڭ زاڭدى كۇشى بار.
نەكە جاسى زاڭ بويىنشا ەرلەر مەن ايەلدەر ءۇشىن 18 جاس بولىپ بەلگىلەنگەن.
وتباسىن قۇرۋ ۇستانىمدارى.
1. ەرىكتىلىك.
2. قۇقىقتارى تەڭ.
3. بوگدە ادامداردىڭ ارالاسپاۋى.
4. ىشكى ماسەلەلەرىن كەلىسىپ شەشۋ.
5. بالالارعا قامقورلىق.
6. وتباسى مۇشەلەرىنىڭ قۇقىقتارىنىڭ سوت ارقىلى قورعالۋىنىڭ قامتاماسىز ەتىلۋى.
7. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قولداۋ.
8. ءبىر - بىرىنە قامقور بولۋ.
نەكەدە تۇرعانداردىڭ جەكە ازاماتتىق قۇقىقتارى ساقتالادى.
بالالار مەن اتا - انالار قۇقىقتارى.
18 جاسقا تولماعان ازاماتتار بالا بولىپ ەسەپتەلەدى.
اتا - انانىڭ بالالار الدىنداعى قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى تەڭ.
اتا - انالار:
1. بالالار دەنساۋلىعىن قاداعالاۋ.
2. ولاردى تاربيەلەۋ.
3. ورتا ءبىلىم الۋىن قامتاماسىز ەتۋ مىندەتى.
وتباسىنىڭ تۇرپاتتارى.
1. مونوگامدى.
2. پوليگاميا.
3. پولياندريا
كىندىك وتباسى:
ا) اتا - انا جانە بالالارى.
ءا) تەك اتا - انا عانا.
كەڭەيتىلگەن وتباسى - اتا - انا، وزگە تۋىستارىمەن بىرگە تۇرادى.
وتباسىنداعى قارىم - قاتىناستار:
1. ەكى ادام تەڭدىگى.
2. ءبىرىن - ءبىرى سىيلاۋ، وتباسىن قۇرۋدىڭ نەگىزى - ماحاببات.
3. جاۋاپكەرشىلىك.
4. سەنىم.
نەكەگە رۇقسات ەتىلمەيتىن جاعدايلار.
1. ەگەر نەكەگە تۇرعىسى كەلگەن ادام باسقا بىرەۋمەن نەكەدە تۇرسا.
2. تۋىسقاندار اراسىندا، تىكەلەي تۋىسقاندار مەن جاناما تۋىسقاندار اراسىندا نەكەلەسۋگە تىيىم سالىنادى.
3. باۋىرىنا سالىپ العان نەمەسە اسىراپ العان ۇل مەن قىز بالالار ءبىر اتانىڭ قولىندا، ءبىر تاربيەدە بولسا، حالقىمىز ولاردى تۋىسقان بالالار دەپ اتاپ كەتكەن.
4. اقىل - ەسى اۋىسقان نەمەسە اقىلى كەم ادامداردىڭ نەكەلەسۋىنە تىيىم سالىنادى.
اتا سالتىڭ - اسىل قازىناڭ.
ءبىر اڭىزدا كورشى وتىرعان قازاق تايپالارىمەن سين يمپەرياسى ءجيى سوعىسىپتى. نەشە دۇركىن قىرىپ - جويىپ، قانشاما جەرىن باسىپ السا دا قازاقتىڭ جاس بۋىنى ءوسىپ جەتىلە كەلە جانكەشتى ۇرىس سالىپ، اتا - قونىسىن قايتارىپ الا بەرىپتى. سين پاتشاسىنا كوپ جىل، قازاق اراسىندا جانسىز بولىپ ءجۇرىپ، ءبۇتىن حالىقتىڭ قۇدىرەت كۇشى نەدە ەكەنىن زەرتتەگەن ءبىر عۇلاما: «بۇل حالىقتا شەجىرە دەگەن قاسيەتتى كىتاپ بار. ول قۇرىماي بۇل حالىقتى قۇرتا المايسىز. ويتكەنى ۇرپاقتان - ۇرپاققا رۋح بەرىپ، ۇلتتىق قاسيەتىن ساقتاپ، اتا - بابالارىنىڭ جەرىن، ءتىلىن ءداستۇرىن سودان وقىپ ۇيرەنىپ، قۋات الىپ وتىرادى» دەگەن ەكەن.
حالىق ەشبىر حالىقتا جوق وسى اسىل قازىناسىن جادىندا ساقتاپ، ۇرپاقتان - ۇرپاققا اۋىزەكى كوشىرىپ وتىرعان.
وكىنىشكە وراي ءقازىر جەتى اتاسىن بىلمەيتىندەر، نەمەرە، شوبەرە، جيەن – ناعاشىلاردىڭ ءوزى ءبىرىن - ءبىرى تۇستەپ تانىمايتىندارى كوبەيدى. جەسىرىن تەنتىرەتپەيتىن، جەتىمىن جاتقا تەلمىرتپەيتىن قازاقى قاسيەتى، ۇلكەندى ءقادىر تۇتىپ، كىشىگە قامقور بولاتىن كىسىلىك اركەز تانىتا بەرمەيتىن بولىپ بارادى.
«جەتى اتاسىن بىلگەن ۇلت، جەتى جۇرتتىڭ قامىن جەر. ءوزىن عانا بىلگەن ۇل، قۇلاعى مەن جاعىن جەر»- دەگەن حالىق دانالىعىن كەيىنگى ۇرپاق زەردەسىنە توقۋى قاجەت.
تەرمين سوزدەر ويىنى.
وتباسى. نەكە. مونوگاميا.
پوليگاميا. سەنىم. جيەن.
بولە. ناعاشى. توركىن.
قۇدا. باجا. بالا.
ارتىقشىلىقتار مەن كەمشىلىكتەر. وقۋشىلارعا وزىندىك جۇمىس.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ قوعامداعى ەرلەرمەن ايەلدەرگە قاتىستى ايىرماشىلىقتاردى وزدەرى قالاي قابىلدايتىندارىن تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى.
ەر بالالارعا قىز بالالاردىڭ ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگى.
قىز بالالارعا ەر بالالاردىڭ ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگى.
وتباسىنىڭ قايشىلىقتارى. وقۋشىلارعا سۇراق قويۋ.
- وتباسىندا قانداي قايشىلىقتار بولادى؟ ءار وقۋشى، ءار ادام ءوز پىكىرىن اۋىز ەكى سوزبەن ايتۋىن سۇراۋ.
كىتاپتاعى مالىمەتتەر كەلتىرۋ. مىسالى: جانۇيانىڭ اجىراسۋىنا سەبەپتەر ءارتۇرلى. رەسەيدە - اراق ءىشۋ، مىنەزدىڭ سايكەس كەلمەۋى، ەستونيادا - جۇبايلاردىڭ وپاسىزدىعى، ارمەنيا، گرۋزيا، وزبەكستاندا - اتا - اناعا دۇرىس قاراماۋشىلىق. ت. ب. سەبەپ بولادى ەكەن. ال قازاقستاندا شە؟
قورىتىندىلاۋ.
سونىمەن وتباسى - ەرەكشە، الەۋمەتتىك ينستيتۋت. ونىڭ قالىپتاسۋى جانە دامۋىنا قوعامنىڭ اسەرى زور. قوعامنىڭ داعدارىسى وتباسىنىڭ دا داعدارىسىن تۋعىزادى. ەكونوميكالىق، ساياسي، الەۋمەتتىك، رۋحاني تۇراقتىلىق وتباسىن دا تۇراقتاندىرادى.
ۇيگە تاپسىرما: § 19 - 20
وتباسى جانە جاستار.
You Might Also Like
-
№177 جبب مەكتەپتىڭ ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
