تاريح قادامدارى
وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى،
تۇركىستان قالاسى، "مايدانتال" جالپى ورتا مەكتەپ كمم
تاريح ءپانى ءمۇعالىمى قامبار ۇلى دارحان
تاريح قادامدارى (9 - كلاستار)
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ينتەللەكتۋالدىق سايىسقا قاتىناسۋشى وقۋشىلاردىڭ تاريحي بىلىمدەرىن دامىتۋ.
دامىتۋشىلىعى: قازاق ءتىلى، قازاقستان تاريحى پاندەرىنە قاۋىمنىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن نىعايتۋ، تاريحي زەردەلىلىك، زياتتىلىق قاسيەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىگى: قازىرگى زامان تالابىنا ساي كۇندەلىكتى تەلەديداردان كورسەتىلىپ جۇرگەن تانىمدىق باعدارلامالاردى نەگىزگە الا وتىرىپ، وقۋشىلاردى قوعامدىق جاڭالىقتاردان جانە وزگەرىستەردەن تىس قالماۋعا باۋلۋ.
وتكىزىلۋ فورماسى: ءححى عاسىر كوشباسشىسى ينتەللەكتۋالدىق باعدارلاما نەگىزىندە.
كورنەكىلىگى: ءبىلىم تۋرالى دانالىق سوزدەر جازىلعان پلاكاتتار، شارمەن اسەمدەلەدى.
اشىلۋ ءساتى.
جۇرگىزۋشى: ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ: «ءبىز ءومىر بويى جەتەتىن ءبىلىم مودەلىنەن، ءومىر بويى ءبىلىم الۋ مودەلىنە كوشە الۋعا ءتيىسپىز»- دەپ ءبىلىمنىڭ ماڭىزىن ايرىقشا جوعارى باعالاعان.
ەندەشە، قۇرمەتتى جاس دوستار! ءبىلىم مەن عىلىم باسەكەسى تۋىنداعان ءححى عاسىردىڭ، تاۋەلسىز، ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ بولاشاق كوشباسشىلارى ءبىلىم دوداسىنا قوش كەلدىڭىزدەر.
قۇرمەتتى قوناقتار، ۇستازدار جانە وقۋشىلار ەگەمەندىگىمىزدىڭ 22 جىل تولۋىنا بايلانىستى وتكىزىلەتىن مەكتەپىشىلىك «تاريح قادامدارى» اتتى تاريحي تانىمدىق سايىسىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
ولاي بولسا «تاريح قادامدارى» ويىنىنا قاتىساتىن وقۋشىلاردى ورتاعا شاقىرامىز.
ەندى ءادىلقازىلار القاسىمەن تانىستىرۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
1.
2.
3.
سايىسىمىزدى ءبىلىمى مەن تاپقىرلىعىمەن سىنالاتىن قاتىسۋشىلارىمىزبەن تانىستىرار بولساق.
№1.
№2
№3
№4
№5
№6
ال ەندى سايىسىمىزدىڭ ءوتۋ بارىسىمەن تانىستىرايىق:
1. بايگە ءبولىمى. وقۋشىلار سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى. ءار سۇراققا 10 ۇپاي.
2. ءتىل - ونەر. وقۋشىلار سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى، جاۋاپتىڭ ورىسشاسىن، شەت تىلىنە اۋدارادى.
3. قاسيەتتى جەتىلىك. كيەلى «جەتىگە» جانە «ءۇش» سانىنا بايلانىستى سۇراقتار قويىلادى.
4. كوكپار ءبولىمى. جۇمباق سانداردىڭ استىنداعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
5. جورعا. جەڭىپ شىققان ەكى وقۋشى سايىسكەرگە قويىلاتىن سۇراقتار.
ەندەشە، قۇرمەتتى سايىسكەرلەر، اعارتۋشى عالىم ىبىراي ءالتىنساريننىڭ «ءبىر اللاعا سيىنىپ، كەل بالالار وقىلىق» دەگەنىندەي، «ءبىر اللاعا سيىنىپ، كەل جاس دوستار سايىسىمىزدى باستايىق».
سايىسىمىزدىڭ ءبىرىنشى ءبولىمى «بايگە» دەپ اتالادى. مۇندا ءاربىر سايىسكەرگە 5 سۇراق قويىلادى. ءاربىر دۇرىس جاۋاپتى قۇرمەتتى ءادىلقازىلار القاسى 10 ۇپايعا تەڭەستىرەدى.
1 - سايىسكەرگە قويىلاتىن سۇراقتار.
1. قازاق حاندىعىنىڭ 1456 جىلى نەگىزىن سالۋشى حان؟ /كەرەي حان/
2. ابايدىڭ شىن ەسىمى./يبراھيم/
3. مەملەكەت دەگەنىمىز نە؟
4. ق ر جەر كولەمى قانشا؟
5. قازاقستان قاي جىلى تاۋەلسىزدىگىن الدى؟
2 - سايىسكەرگە قويىلاتىن سۇراقتار.
1. قازاقتا تۇڭعىش گەنەرال اتاعىن العان جانە مەكتەپ اشقان كىم؟/جاڭگىر بوكەي ۇلى 1801 - 1845ج/
2. «قۇتتى بىلىك» داستانىن 30 جىل دايىنداپ، ءبىر جارىم جىلدا جازىپ شىققان قاي عالىم؟/ج. بالاساعۇن./
3. قوعام دەگەنىمىز نە؟
4. تاۋەلسىز قازاقستاندى ەڭ العاش تانىعان مەملەكەت؟
5. ق ر شەكاراسىنىڭ جالپى ۇزىندىعى قانشا شاقىرىم؟ /3000/
3 - سايىسكەرگە قويىلاتىن سۇراقتار.
1. ق ر - دا «حالىق قاھارمانى» جانە عاسىر ادامى جوعارى اتاعىن يەلەنگەن قايراتكەر؟/ ت. اۋباكىروۆ/
2. ادام انىقتاماسى.
3. قازاقستاندا قانشا وبلىس بار.
4. قازاقستاندا قانشا ۇلت وكىلدەرى تۇرادى؟
5. ق. رىسقۇلبەكوۆكە قاي جىلى حالىق قاھارمانى اتاعى بەرىلدى؟/1996/
4 - سايىسكەرگە قويىلاتىن سۇراقتار.
1. قازاقتا تۇڭعىش دۇنيەجۇزى چەمپيونى اتاعىن العان پالۋان كىم؟
2. 1912 جىلى قازاق الىپپەسىن جاساعان جانە العاش وقۋ قۇرالىن جازعان كىم؟
3. ق ر قانداي مەملەكەتتەرمەن شەكتەسەدى.
4. قۇقىق دەگەنىمىز نە؟
5. ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا ورتاق دەكلاراسياسى قاي جىلى قابىلداندى؟
5 - سايىسكەرگە قويىلاتىن سۇراقتار.
1. ق ر كونستيتۋسياسىنا سايكەس باسقارۋدىڭ قانداي فورماسى بەكىتىلگەن.
2. تۇلعا دەگەنىمىز؟
3. مەملەكەتتىك تۋدىڭ اۆتورى كىم.
4. قازاقستان وڭتۇستىگىندە قانداي ەلدەرمەن شەكتەسەدى؟
5. قازاقستان بۇۇ قاي جىلى مۇشە بولدى؟
6 - سايىسكەرگە قويىلاتىن سۇراقتار.
1. قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى قانشا بولىمنەن تۇرادى.
2. جەتى جارعى دەگەنىمىز نە؟
3. مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ باستاۋى.
4. مەملەكەت ءتيپى جاعىنان نەشەگە بولىنەدى.
5. قوعامدىق قاتىناستار دەگەنىمىز نە؟
ءادىلقازىلار ۇپاي سانىن ايتىپ ءوتسىن.
سايىسىمىزدىڭ كەلەسى ءبولىمى «ءتىل - ونەر» دەپ اتالادى. مۇندا تاريحي تەرمينولوگيالارعا قاتىستى سۇراقتار قويىلادى. جاۋاپتى كىم ءبىرىنشى بولىپ تاپسا، سول سايىسكەر بۇل ءسوزدىڭ ورىسشا جانە شەت تىلىنە اۋدارماسىن تابادى. ءاربىر دۇرىس جاۋاپ - 10 ۇپاي، ورىسشاعا دۇرىس اۋدارسا 20 ۇپاي، شەت تىلىنە اۋدارسا - 30 ۇپاي.
1. ەكى نەمەسە ودان دا كوپ مەملەكەتتىڭ اسكەري كۇشتەرىنىڭ نەمەسە ءبىر مەملەكەتتىڭ ۇيىمداستىرىلعان قارۋلى توپتارىنىڭ اراسىنداعى ۇزاققا سوزىلعان ۇرىسى قالاي اتالادى؟
(سوعىس - ۆوينا.)
2. تۇراقتى حالقى، ناقتى ايماعى، باسقارۋ مەحانيزمى ايقىن، باسقا ەلدەرمەن قارىم - قاتىناس جاساي الاتىن، بىلىكتى جۇزەگە اسىرۋشى زاڭدى تۇردە قۇرىلعان ادامدار بىرلىگى قالاي اتالادى؟
(مەملەكەت - گوسۋدارستۆو -)
3. قوعامدىق قاتىناستاردى رەتتەيتىن نەگىزگى ۇستانىمدار مەن نورمالاردى بەكىتەتىن نورماتيۆتىك - قۇقىقتىق اكت؟ (زاڭ - زاكون.)
4. ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ كەزىندە انتيگيتلەرلىك كواليسياعا ۇيىتقى بولعان مەملەكەتتەر كسرو، جۇڭگو، اقش، ۇلىبريتانيا، فرانسيا اراسىنداعى بەيبىتشىلىكتى قولداۋ مەن نىعايتۋ ماقساتىندا قۇرىلعان حالىقارالىق ۇيىمى؟ (بۇۇ - ورگانيزاسيا وبەدينەننىح ناسيي)
5. تەرىسىنىڭ تۇسىنە، بەت الپەتىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە، شاش قۇرىلىمىنا، سويلەۋىنە وزگە دە ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي ادامدار توبىن كەمسىتۋ قالاي اتالادى؟(ناسىلشىلدىك - راسيزم)
6. ساياسي قارسىلاستارعا قارسى قولداناتىن ساياسي باقىلاۋ، قاداعالاۋ، زاڭسىز تۇرتپەكتەۋ ساياساتى قالاي اتالادى؟ (قۋعىن - سۇرگىن - رەپرەسسيا)
تۇركىستان قالاسى، "مايدانتال" جالپى ورتا مەكتەپ كمم
تاريح ءپانى ءمۇعالىمى قامبار ۇلى دارحان
تاريح قادامدارى (9 - كلاستار)
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ينتەللەكتۋالدىق سايىسقا قاتىناسۋشى وقۋشىلاردىڭ تاريحي بىلىمدەرىن دامىتۋ.
دامىتۋشىلىعى: قازاق ءتىلى، قازاقستان تاريحى پاندەرىنە قاۋىمنىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن نىعايتۋ، تاريحي زەردەلىلىك، زياتتىلىق قاسيەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىگى: قازىرگى زامان تالابىنا ساي كۇندەلىكتى تەلەديداردان كورسەتىلىپ جۇرگەن تانىمدىق باعدارلامالاردى نەگىزگە الا وتىرىپ، وقۋشىلاردى قوعامدىق جاڭالىقتاردان جانە وزگەرىستەردەن تىس قالماۋعا باۋلۋ.
وتكىزىلۋ فورماسى: ءححى عاسىر كوشباسشىسى ينتەللەكتۋالدىق باعدارلاما نەگىزىندە.
كورنەكىلىگى: ءبىلىم تۋرالى دانالىق سوزدەر جازىلعان پلاكاتتار، شارمەن اسەمدەلەدى.
اشىلۋ ءساتى.
جۇرگىزۋشى: ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ: «ءبىز ءومىر بويى جەتەتىن ءبىلىم مودەلىنەن، ءومىر بويى ءبىلىم الۋ مودەلىنە كوشە الۋعا ءتيىسپىز»- دەپ ءبىلىمنىڭ ماڭىزىن ايرىقشا جوعارى باعالاعان.
ەندەشە، قۇرمەتتى جاس دوستار! ءبىلىم مەن عىلىم باسەكەسى تۋىنداعان ءححى عاسىردىڭ، تاۋەلسىز، ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ بولاشاق كوشباسشىلارى ءبىلىم دوداسىنا قوش كەلدىڭىزدەر.
قۇرمەتتى قوناقتار، ۇستازدار جانە وقۋشىلار ەگەمەندىگىمىزدىڭ 22 جىل تولۋىنا بايلانىستى وتكىزىلەتىن مەكتەپىشىلىك «تاريح قادامدارى» اتتى تاريحي تانىمدىق سايىسىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
ولاي بولسا «تاريح قادامدارى» ويىنىنا قاتىساتىن وقۋشىلاردى ورتاعا شاقىرامىز.
ەندى ءادىلقازىلار القاسىمەن تانىستىرۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
1.
2.
3.
سايىسىمىزدى ءبىلىمى مەن تاپقىرلىعىمەن سىنالاتىن قاتىسۋشىلارىمىزبەن تانىستىرار بولساق.
№1.
№2
№3
№4
№5
№6
ال ەندى سايىسىمىزدىڭ ءوتۋ بارىسىمەن تانىستىرايىق:
1. بايگە ءبولىمى. وقۋشىلار سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى. ءار سۇراققا 10 ۇپاي.
2. ءتىل - ونەر. وقۋشىلار سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى، جاۋاپتىڭ ورىسشاسىن، شەت تىلىنە اۋدارادى.
3. قاسيەتتى جەتىلىك. كيەلى «جەتىگە» جانە «ءۇش» سانىنا بايلانىستى سۇراقتار قويىلادى.
4. كوكپار ءبولىمى. جۇمباق سانداردىڭ استىنداعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
5. جورعا. جەڭىپ شىققان ەكى وقۋشى سايىسكەرگە قويىلاتىن سۇراقتار.
ەندەشە، قۇرمەتتى سايىسكەرلەر، اعارتۋشى عالىم ىبىراي ءالتىنساريننىڭ «ءبىر اللاعا سيىنىپ، كەل بالالار وقىلىق» دەگەنىندەي، «ءبىر اللاعا سيىنىپ، كەل جاس دوستار سايىسىمىزدى باستايىق».
سايىسىمىزدىڭ ءبىرىنشى ءبولىمى «بايگە» دەپ اتالادى. مۇندا ءاربىر سايىسكەرگە 5 سۇراق قويىلادى. ءاربىر دۇرىس جاۋاپتى قۇرمەتتى ءادىلقازىلار القاسى 10 ۇپايعا تەڭەستىرەدى.
1 - سايىسكەرگە قويىلاتىن سۇراقتار.
1. قازاق حاندىعىنىڭ 1456 جىلى نەگىزىن سالۋشى حان؟ /كەرەي حان/
2. ابايدىڭ شىن ەسىمى./يبراھيم/
3. مەملەكەت دەگەنىمىز نە؟
4. ق ر جەر كولەمى قانشا؟
5. قازاقستان قاي جىلى تاۋەلسىزدىگىن الدى؟
2 - سايىسكەرگە قويىلاتىن سۇراقتار.
1. قازاقتا تۇڭعىش گەنەرال اتاعىن العان جانە مەكتەپ اشقان كىم؟/جاڭگىر بوكەي ۇلى 1801 - 1845ج/
2. «قۇتتى بىلىك» داستانىن 30 جىل دايىنداپ، ءبىر جارىم جىلدا جازىپ شىققان قاي عالىم؟/ج. بالاساعۇن./
3. قوعام دەگەنىمىز نە؟
4. تاۋەلسىز قازاقستاندى ەڭ العاش تانىعان مەملەكەت؟
5. ق ر شەكاراسىنىڭ جالپى ۇزىندىعى قانشا شاقىرىم؟ /3000/
3 - سايىسكەرگە قويىلاتىن سۇراقتار.
1. ق ر - دا «حالىق قاھارمانى» جانە عاسىر ادامى جوعارى اتاعىن يەلەنگەن قايراتكەر؟/ ت. اۋباكىروۆ/
2. ادام انىقتاماسى.
3. قازاقستاندا قانشا وبلىس بار.
4. قازاقستاندا قانشا ۇلت وكىلدەرى تۇرادى؟
5. ق. رىسقۇلبەكوۆكە قاي جىلى حالىق قاھارمانى اتاعى بەرىلدى؟/1996/
4 - سايىسكەرگە قويىلاتىن سۇراقتار.
1. قازاقتا تۇڭعىش دۇنيەجۇزى چەمپيونى اتاعىن العان پالۋان كىم؟
2. 1912 جىلى قازاق الىپپەسىن جاساعان جانە العاش وقۋ قۇرالىن جازعان كىم؟
3. ق ر قانداي مەملەكەتتەرمەن شەكتەسەدى.
4. قۇقىق دەگەنىمىز نە؟
5. ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا ورتاق دەكلاراسياسى قاي جىلى قابىلداندى؟
5 - سايىسكەرگە قويىلاتىن سۇراقتار.
1. ق ر كونستيتۋسياسىنا سايكەس باسقارۋدىڭ قانداي فورماسى بەكىتىلگەن.
2. تۇلعا دەگەنىمىز؟
3. مەملەكەتتىك تۋدىڭ اۆتورى كىم.
4. قازاقستان وڭتۇستىگىندە قانداي ەلدەرمەن شەكتەسەدى؟
5. قازاقستان بۇۇ قاي جىلى مۇشە بولدى؟
6 - سايىسكەرگە قويىلاتىن سۇراقتار.
1. قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى قانشا بولىمنەن تۇرادى.
2. جەتى جارعى دەگەنىمىز نە؟
3. مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ باستاۋى.
4. مەملەكەت ءتيپى جاعىنان نەشەگە بولىنەدى.
5. قوعامدىق قاتىناستار دەگەنىمىز نە؟
ءادىلقازىلار ۇپاي سانىن ايتىپ ءوتسىن.
سايىسىمىزدىڭ كەلەسى ءبولىمى «ءتىل - ونەر» دەپ اتالادى. مۇندا تاريحي تەرمينولوگيالارعا قاتىستى سۇراقتار قويىلادى. جاۋاپتى كىم ءبىرىنشى بولىپ تاپسا، سول سايىسكەر بۇل ءسوزدىڭ ورىسشا جانە شەت تىلىنە اۋدارماسىن تابادى. ءاربىر دۇرىس جاۋاپ - 10 ۇپاي، ورىسشاعا دۇرىس اۋدارسا 20 ۇپاي، شەت تىلىنە اۋدارسا - 30 ۇپاي.
1. ەكى نەمەسە ودان دا كوپ مەملەكەتتىڭ اسكەري كۇشتەرىنىڭ نەمەسە ءبىر مەملەكەتتىڭ ۇيىمداستىرىلعان قارۋلى توپتارىنىڭ اراسىنداعى ۇزاققا سوزىلعان ۇرىسى قالاي اتالادى؟
(سوعىس - ۆوينا.)
2. تۇراقتى حالقى، ناقتى ايماعى، باسقارۋ مەحانيزمى ايقىن، باسقا ەلدەرمەن قارىم - قاتىناس جاساي الاتىن، بىلىكتى جۇزەگە اسىرۋشى زاڭدى تۇردە قۇرىلعان ادامدار بىرلىگى قالاي اتالادى؟
(مەملەكەت - گوسۋدارستۆو -)
3. قوعامدىق قاتىناستاردى رەتتەيتىن نەگىزگى ۇستانىمدار مەن نورمالاردى بەكىتەتىن نورماتيۆتىك - قۇقىقتىق اكت؟ (زاڭ - زاكون.)
4. ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ كەزىندە انتيگيتلەرلىك كواليسياعا ۇيىتقى بولعان مەملەكەتتەر كسرو، جۇڭگو، اقش، ۇلىبريتانيا، فرانسيا اراسىنداعى بەيبىتشىلىكتى قولداۋ مەن نىعايتۋ ماقساتىندا قۇرىلعان حالىقارالىق ۇيىمى؟ (بۇۇ - ورگانيزاسيا وبەدينەننىح ناسيي)
5. تەرىسىنىڭ تۇسىنە، بەت الپەتىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە، شاش قۇرىلىمىنا، سويلەۋىنە وزگە دە ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي ادامدار توبىن كەمسىتۋ قالاي اتالادى؟(ناسىلشىلدىك - راسيزم)
6. ساياسي قارسىلاستارعا قارسى قولداناتىن ساياسي باقىلاۋ، قاداعالاۋ، زاڭسىز تۇرتپەكتەۋ ساياساتى قالاي اتالادى؟ (قۋعىن - سۇرگىن - رەپرەسسيا)
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.