ءوز وبالىم وزىمە
قازاقتا ءبىر ۇلى ماقال بار. «ءبىر كۇنگى قوناق — قۇت، ەكى كۇنگى قوناق — جۇت». وسى ماقالدى وزگەرتىپ ايتقانىمىزدا: «ولەرمان اۋرۋ كىسىنىڭ اينالاسىندا «ساعان نە بولدى؟» دەپ زىرىلداپ جۇگىرىپ جۇرەدى ەكەن» (ەتو ناستولكو پراۆدا، ناستولكو ليسەمەريا 700 درۋگوي ۆوپروس). ءۇشىنشى كۇننەن كەيىن ەستىرتىپ ايتپاعانىمەن، قارت اۋرۋ كىسىدەن بارلىعى زەرىگەدى ەكەن. ەستىرتىپ ايتپاعانىمەن، «قاشان ولەسىڭ» دەپ ىشتەرىنەن ويلايدى ەكەن. ءبىر جەتى وتكەننەن كەيىن، تۋعان-تۋىسقان بىلاي تۇرسىن، قوينىڭدا جاتقان «ادال جارىڭ» اۋزىڭا سۋ تامىزباستان، ءحالىڭدى ويلاماستان، 14-15 ساعات بىرەۋدىڭ ۇيىندە قوناقتا بولىپ، سىلقىلداپ وسەك ايتىپ، ۇيالماستان ۇيىنە قايتىپ كەلەدى ەكەن. «قاتتى اۋرۋ» ورنىنان تۇرىپ بارىپ سۋ ىشەرگە شاماسى جوق، اشتان-اش جالعىز جاتقان كەزىندە ويىنا ءارتۇرلى نارسە كىرەدى ەكەن. ولەمىن دەسە، اجال كەلمەيدى. سۇيەنەيىن دەسە، تىرەگى جوق. تاڭدايى كەۋىپ جاتقان كەزىندە باسىندا ءبىر تامشى سۋى جوق، جاقىنىم دەگەن ادال دەگەن جارى باسقا ۇيدە وسەك ايتىپ، قارقىلداپ وتىرادى ەكەن. جەتىم بالا — كىنامشىل، اۋرۋ كىسى — تىرىسقاق دەگەن قازاقتا ءسوز بار. كىنامشىلدىك پەن تىرىسقاقتىقتىڭ ەكەۋى باسىڭا بىردەي تۇسسە، ونىڭ ۇستىنە جاقىن دەپ جۇرگەن كىسىلەردەن كوڭىلىڭ قالسا، اۋرۋ كىسى تۇگىل ساۋ كىسىگە وتە اۋىر. سولاردى ءوز باسىمنان وتكىزىپ بارا جاتىرمىن.
مەن جاقىندا كەتەتىن كىسىمىن. سوعان تۇسىنبەگەن جەڭىل-جەلپى جاقىندارىما وكپەلەپ كەتىپ بارا جاتىرمىن. سەنگەنىم سەن دەگەن كىسىگە «قاپ، قاتەلەستىم-اۋ!» دەگەننەن باسقا ايتار ءسوزىم جوق. ونىڭ دا قۇداي ءوز جازاسىن ءوزى بەرەر. تاڭداپ العان ءوزىم ەدىم، سەنىپ العان ءوزىم ەدىم، ءوز وبالىم وزىمە دەپ مويىنداۋىم كەرەك.
* * *
قارتايعاندا ەكى ماسەلەگە دۋشار بولدىم.
«الىس جولدا اتىڭ ولمەسىن، قارتايعاندا قاتىنىڭ ولمەسىن».
بۇل ءسوزدى باسىڭا كەلگەندە باسقاشا تۇسىنەدى ەكەنسىڭ. «ات» دەگەن ءسوز دەنساۋلىق ەكەن، قازاكەڭ وبرازبەن سويلەيدى. «الىس جول» دەگەن دەنساۋلىعىڭ ەكەن. جاسىڭ جەتسە، دەنساۋلىعىڭ دۇرىس بولسىن دەگەن سوزدەن ۇعىندىم.
«قارتايعاندا قاتىنىڭ ولمەسىن» دەگەن ءسوز — ساعان تۇسىنە بىلەتىن، سەنى كۇتە بىلەتىن ەڭ جاقىن جان جارىڭ ولمەسىن دەگەن ءسوز ەكەن. وسى ەكەۋى دە باسقا ءتۇسىپ وتىر. ونى ۋاقىت ۇقتىرىپ وتىر.
قارتايعاندا اسىعۋدان قورقادى ەكەنسىڭ. ورىستار «پوسپەشيش ليۋدەي ناسمەشيش» دەيدى.
ۇيسىز-كۇيسىزدى ەكى (دۋحوۆنىي، بيولوگيچەسكيي) تۇرعىدان ءتۇسىنۋ كەرەك.
«كولەڭكەسىز دۇنيەدە زات بولمايدى»
(ءازىلحان نۇرشايىقوۆ تۋرالى)
ءبىراق كولەڭكەنىڭ ايىرماسى بار. ءار كولەڭكە ءارتۇرلى. سىندى وسى تۇرعىدان ءتۇسىنۋ قاجەت، ءارقايسىسىنىڭ سىرىن، ماقساتىن ءبىلۋ كەرەك.
قازاقتا ءسوز بار: «كولەڭكەڭمەن كۇن كورىپ ءجۇرمىز»، — دەيدى. مىسالى، يۆان گروزنىي. ونى ورىنسىز جاماندايدى. ال، ونىڭ ماقساتى — ورىستى ەل ەتۋ عوي. (1-پەتر دە سولاي).
«تورىمنەن كورىم جاقىن» — بۇل اقىماق ءۇشىن سولاي، ال، ەستىگە ول باسقاشا قابىلدانادى.
You Might Also Like
-
V حالىقارالىق فارابي وقۋلارى اياسىندا “تۇراقتى دامۋ ماقساتىنداعى حالىقارالىق جۋرناليستيكانى وقىتۋ مودەلدەرى (MTIJ)” اتتى ءۇشىنشى حالىقارالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنسيا ءوتتى.
