InfoHub Logo

ءبىز ەكەۋ ەدىك. قويتاستىڭ قالىڭ بۇيراتىن قاق جارا، قوناي شوقىسىن بەتكە الىپ، ءجۇرىپ كەلەمىز، جاقىن بولاتىن سيقى جوق. ۇرى-قارىدان دا ءقاۋىپسىز، قارايعان كورىنسە جۇرەگىمىز ورەپكي باستايدى. ءازىر ەل قاراسى كورىنبەيدى. جۇرگەن سايىن «قوناي» شوقىسى كوز ۇشىندا بۇلدىراپ، ارتىمىزدا قالىپ بارادى. الدىڭعى جاقتان ەكەنىن ايىرعىسىز كوگىلدىر، مۇنار ما، الا بۇتانىڭ ءتۇتىنى مە، الدە ەل مە، ايتەۋىر ءبىر مۇنارتقان كورىنە باستادى. جولداسىم جەرشىل بولسا كەرەك. «مەن ءبىلدىم، مىنا كورىنگەن ءنىلدى وزەنى»، — دەدى.

— قالاي ءبىلدىڭ؟ — دەدىم.

— كورمەيسىڭ بە، وسى كەلە جاتقان جەرىمىز جىلقىنىڭ ءورىسى. قاراشى، جەردىڭ وتى شايىلىپ قالعانىن. انەكي، قاراقۇماقتار دا جاتىر. ەندى ەل ونشا قاشىق بولماۋعا كەرەك. اناۋ مۇنارتقان تالدىنىڭ وزەنى، تۇندە وزەن ءسويتىپ تۇرادى، — دەدى.

«احمەتتىڭ ءسوزى راس» دەگەندەي، استىنداعى شابان تورىسى دا ۇمتىلا ءجۇردى، جۇرگەن سايىن ەلدىڭ تاياۋ قالعانى سەزىلە بەردى. اندا-ساندا ماڭقىلداعان توبەتتەردىڭ داۋسى ەمىس-ەمىس ەستىلە باستادى. اي بەسىندىكتەن تومەن ءتۇسىپ، جۇلدىزداردىڭ دا جادىراعان كەزى ەدى. ءبىر ۋاقىتتا اتتار سەلك ەتىپ قۇلاعىن تىگە قويدى. احمەت ونى مەنەن بۇرىنىراق سەزىپ، تىماعىن قولىنا الدى دا «اتتانداعان» داۋىس ەستىلەدى، — دەدى.

قاي جاقتان؟ — دەدىم.

— مىنە، مىنا جاقتان! — دەپ وڭ قول جاقتى كورسەتتى.

تىڭداپ تۇرىستىق... ءبىز تۇرعان جەردەن قاشىقتاۋ سياقتى. ماسانىڭ ىزىڭىنداي عانا ولۋسىرەگەن داۋىس ەستىلدى. انىقتاپ بىلەيىك دەپ كىدىرە تۇردىق... ءبىر كەزەكتە داۋىس جاقىنداپ، انىقتالعانداي بولدى. دۇبىرلەگەن تاسىر-تۇسىرمەن جەر جاڭعىرىقتى. ازىناعان اششى داۋىس «اتتانداپ» قۇلاقتان ءوتتى، بۇدان ءارى تۇرا بەرۋگە مەن شىدامادىم، جۇرەگىم اتتاي تۋلاپ، كەۋدەمە سىيمادى. بۋىندارىم قالتىراپ، ءدىر-دىر ەتتى. كىدىرگەن سايىن تاسىر بىزگە قاراي تايانعان تارىزدەندى. اۋىلدا مەكەش پەن قايداۋىلدىڭ توبەلەسكەنىن كورگەنىم باردى: قايداۋىلدىڭ باسى ءتورت جەردەن جارىلىپ، بەت-اۋزى قىپ-قىزىل قان بوپ، كىرپىك قاعىپ جاتقانى، قاسپاق تۇمسىق، قارا دومالاق بالالارى باسىندا ءۇرپيىسىپ جىلاپ وتىرعانى كوزىمە ەلەستەپ كەتتى:

— احا، ءجۇر كەتەيىك! — دەدىم.

— سابىر قىل، بايقايىق، ءالى الىستا، — دەدى ول.

تاعى دا ءبىراز كىدىرىپ تىڭداپ ەدىك، اتتان داۋسى قويىلىپ، جامىراعان سەز ەستىلدى. «ءتۇسىرىپ العان ەكەن، ءجۇر» - دەپ احمەت جورتا جونەلدى. لەز بولماي جىلقىعا دا كەلىپ قالدىق. جىلقى ىشىندە جيىرما-وتىز كىسى ءجۇر ەكەن، «ەلمىز ساۋعا» دەپ احمەت ىشتەرىنە كىرىپ كەتتى. مەنىڭ سوزبەن ءىسىم بولعان جوق، تاماشاعا قاراپ تۇرىپ قالدىم...

تۇرعانداردىڭ ورتاسىندا ەكى جىگىت قاتارىنان سۇلاپ جاتىر. ەكەۋىنىڭ دە باسى قىپ-قىزىل قان، باۋىرداي بوپ قاتىپ قاپتى. اياق جاقتارىندا جاتقان قوس اقتابان سويىلعا دەيىن قىزىل قانمەن بوياۋلى، ونىڭ ۇستىنە بىرەۋىنىڭ اياعى سىنىپ، جيناپ الا الماي جاتقان كورىندى. مەن قاپەلىمدە ەكەۋىن دە ءولىپ قالعان ەكەن دەپ ەدىم، سويتسەم، ءتىرى ەكەن. اندا-ساندا ىڭىرسىپ، ءتىل قاتىپ جاتتى. ءتىرى ەكەنىن بىلگەن سوڭ، قاستارىنا جاقىنداپ، ءحالىن سۇراپ ەدىم، بىرەۋى قاباعىن تىرجيتىپ، قاجىعان، قالجىراعان دىبىسپەن «كورىپ تۇرسىڭ عوي» دەگەننەن باسقاعا كەلمەدى.

ءسوز جاقتىرمايتىنىن كورگەن سوڭ، وقيعانىڭ جايىن كوپتىڭ اڭگىمەسىنەن ەستىدىم. ءىىىوقشا ساقال، شاپاتەرلەۋ كەلگەن قارا كىسى، جاسى قىرىق - قىرىق بەستەر شاماسىندا بولار، قاسىنداعىلار «جاكە» دەيدى. جاكەڭنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، سوققىعا جىعىلىپ جاتقان ەكەۋدىڭ ءبىرى — بالكەن بايدىڭ شويىن دەگەن جىلقىشىسى ەكەن. ەكىنشى جاتقان — توكىش مىرزانىڭ جىگىتى بولىپ شىقتى. توكىش وتكەن قىس جەرى مۇزداق بولىپ قالىپ، ەكى ەلدىڭ شەكارا جەرى قاراوزەكتە جىلقىلارىن قوستاپ شىعارادى. بالكەن ول جەردى قاشاننان باۋىر باسىپ ءجۇر ەكەن. كىسى جىبەرىپ توكىشتىڭ قوسىنا «كوشەسىڭ» دەيدى. قوس كەشە قويماعان سوڭ، ءۇش-تورت ات، ايعىردى ۇستاتىپ الىپ، باسقا جىلقىلارىن قۋىپ تاستاپتى... ارازدىقتىڭ باس پالەسى نەم. سودان بەرى توكىشتىڭ كوكەيىنەن كەكتى الۋ شىقپاي ءجۇرىپ، بۇگىن بەس-التى جىگىتتى بارىمتاعا اتتاندىرعان. بارىمتاشىلار كەشكە جاقىن «قوس ەمشەكتىڭ» كەلىپ بەكىنىپ جاتقانىن جىلقىشىلار كورىپ قالادى. جاۋدىڭ بەسەۋى بىردەن بىتىراماستان تىلە قوسىپ وتىرعان، شويىن جەتكەن سوڭ، ارالارىن اشىپ ورتاعا الىپ قاپتى. بەس سويىل بەسەۋى بىردەن ءتيىپ ات-ماتىمەن شويىن سول جەردە توڭقالاڭ اسا جىعىلادى، ءبىر اياعى اتتىڭ استىندا قالىپ، جىلىنشىگىن سىندىرىپ جىبەرەدى.

مىنە، مەن كورگەن سىنىق اياق قارا جىگىت — شويىن. ونىڭ قاسىندا جاتقان ىلميگەن سۇرشا جىگىت كوكىشتىڭ جىگىتى ەكەن. تۇسىرگەن جەردە ارتتان جەتكەندەر ۇرىپ قالتىراتىپ تاستاعان سياقتى. جيىلىپ تۇرعانداردىڭ اراسىندا ءالى دە اشۋى قايتپاعاندارى نۇقىپ كەتىپ ءجۇردى. جاۋ ءتۇسىرىپ، كوڭىلى كوتەرىلگەن ەل جامىراي سويلەپ، اۋىلدارىنا بەت الدى. قانعا كومىلىپ، جارامەن كۇپتەلگەن قوس ازاماتقا، قاباق شىتقان جان شامالى كورىندى.

احمەت ەكەۋمىز تالدىنىڭ اياق جاعىندا وتىرعان ناعاشىلارعا بۇرىلدىق. جەتكەنشە ەكى جىگىتتىڭ سۋداي اققان قانى كوزىمە ەلەستەپ، كىم ءۇشىن توگىلدى؟ نە ءۇشىن توگىلدى؟ دەگەن وي ەسىمنەن كەتپەدى. بايلاردىڭ مالى ءۇشىن قىرقىسقان ەكى جالشىنى اياپ تا، قارعاپ تا كەلە جاتتىم... وي اياقتاعانشا اۋىلعا دا جەتىپ قالعان ەكەنبىز...

1937 جىل.
مازمۇنى

---