قازاق ءالىپبيى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاق ءالىپبيى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قازاق ءالىپبيى تۇرلەرى تۋرالى لينگۆيستيكالىق ءبىلىم بەرۋ جانە جاتتىعۋ جۇمىستارى مەن قوسىمشا تاپسىرمالار ارقىلى بەكىتۋ.
2. تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە ەڭبەكتى دارىپتەۋگە انا ءتىلدى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
3. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتۋ، فونەتيكالىق تالداۋ جاساۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، جاتتىعۋ، سالىستىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تاقىرىپقا بايلانىستى كەستە، ۇلەستىرمەلەر.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ادەبيەتى
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: 1. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ
2. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ
ساباقتىڭ ۇستانىمدارىمەن تانىستىرۋ. سلايدتا جازىلىپ تۇرادى.
1. ۋاقىتىندا باستاۋ
2. بەلسەندى بولۋ
3. اشىق بولۋ
4. ءسوزدى بولمەۋ
5. ءبىر – ءبىرىمىزدى قۇرمەتتەپ سىيلاۋ
3. وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
1. فونەتيكا تۋرالى تۇسىنىك. ءتىل تۋرالى تۇسىنىك
2. 236 - جاتتىعۋدى ورىنداۋ
2. ءبىر بۋىندى سوزدەردىڭ داۋىستى، داۋىسسىز دىبىستارىن وزگەرتىپ، جاڭا سوزدەر قۇراڭدار:
ات، تال، سوي، اق، ەس، ءىن، ۇل، كۇن، قاق، جاز.
3. مەتاگراممالار جازۋ.
ءىىى ءبىلىم تەكسەرۋ:
شىعارماشىلىق ديكتانت
• تومەندەگى سوزدەردى قاتىستىرىپ، سويلەم قۇراپ جازىڭدار.
1. استىق، ايلىق، ايدىن،
2. ايگىلى، ادەمى، اڭگىمە.
3. كۇلاش، كارىم.
ءىV جاڭا ساباققا دايىندىق
1. ساباق تاقىرىبىن تاقتاعا جازۋ
2. ساباق ماقساتىن ءتۇسىندىرۋ
V. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ:
ءالىپبي ءسوزى اراب ءالفابيتىنىڭ العاشقى ەكى ءارپى – اليف پەن بي اتاۋلارىنىڭ بىرىگۋىنەن جاسالعان. ءالىپبي جازۋدا قولدانىلاتىن ارىپتەردىڭ رەت ءتارتىبى دەگەندى بىلدىرەدى.
قازاق حالقىنىڭ جازۋ – سىزۋىنا قازاقستانعا مۇسىلمان ءدىنىنىڭ، يسلام مادەنيەتىنىڭ تارالۋىنا قاتىستى اراب ءالىپبيى نەگىز بولدى. الايدا، قوعامداعى ءار ءتۇرلى ساياسي – الەۋمەتتىك وزگەرىستەرگە بايلانىستى قازاق حالقى اراب الىپبيىنەن 1929 جىلى لاتىنعا، ال 1940 جىلدان باستاپ ورىس الىپبيىنە كوشتى.
الىپبيدە كورسەتىلگەن تاڭبالار – ارىپتەر. ءارىپ – دىبىستىڭ جازۋداعى تاڭباسى. الىپبيدەگى ارىپتەر بەلگىلى ءبىر تارتىپپەن ورنالاسادى. ءتۇرلى سوزدىكتەردى پايدالانۋ ءۇشىن، الىپبيدەگى ارىپتەردىڭ ورىن ءتارتىبىن جاقسى ءبىلۋ كەرەك، سوندا سوزدىكتەن كەرەك ءسوزدى تەز تاۋىپ الۋعا بولادى.
ورىس الىپبيىنە نەگىزدەلگەن قازاق الىپبيىندە قازاق تىلىنە ءتان دىبىستاردى بەلگىلەيتىن 9 ءارىپ بار(ءا، ع، ق، ڭ، ءو، ۇ، ءۇ، ھ، ءى). قالعاندارى – ورىس ءتىلى مەن قازاق تىلىنە ورتاق ارىپتەر.
الىپبيدەگى ارىپتەردىڭ باسپاحانا ىسىنە بەيىمدەلگەن باسپا ءتۇرى جانە قولمەن جازۋ قۇرالدارىنا بەيىمدەلگەن جازبا ءتۇرى بار. الىپبيدەگى ارىپتەردىڭ باس ارىپتەرى جانە كىشى ارىپتەرى بار.
قازاق جازۋىندا باس ارىپپەن جازۋ لاتىن الىپبيىنە كوشكەننەن باستاپ پايدا بولدى.
باس ءارىپتى قولدانۋ كىسى اتتارى مەن جەر – سۋ اتاۋلارىن، گازەت – جۋرنال، كىتاپ اتتارىن باسقا سوزدەردەن تەز اجىراتۋعا، سويلەم ماعىناسىن تەز تۇسىنۋگە جانە قىسقارعان سوزدەردى (اقش، قازۇۋ) بەلگىلەۋگە وتە قولايلى بولدى.
بالالار، ءالىپبي دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر، باستاۋىش سىنىپتاردا وتكەندەرىڭدى ەسكە تۇسىرىڭدەرشى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قازاق ءالىپبيى تۇرلەرى تۋرالى لينگۆيستيكالىق ءبىلىم بەرۋ جانە جاتتىعۋ جۇمىستارى مەن قوسىمشا تاپسىرمالار ارقىلى بەكىتۋ.
2. تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە ەڭبەكتى دارىپتەۋگە انا ءتىلدى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
3. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتۋ، فونەتيكالىق تالداۋ جاساۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، جاتتىعۋ، سالىستىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تاقىرىپقا بايلانىستى كەستە، ۇلەستىرمەلەر.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ادەبيەتى
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: 1. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ
2. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ
ساباقتىڭ ۇستانىمدارىمەن تانىستىرۋ. سلايدتا جازىلىپ تۇرادى.
1. ۋاقىتىندا باستاۋ
2. بەلسەندى بولۋ
3. اشىق بولۋ
4. ءسوزدى بولمەۋ
5. ءبىر – ءبىرىمىزدى قۇرمەتتەپ سىيلاۋ
3. وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
1. فونەتيكا تۋرالى تۇسىنىك. ءتىل تۋرالى تۇسىنىك
2. 236 - جاتتىعۋدى ورىنداۋ
2. ءبىر بۋىندى سوزدەردىڭ داۋىستى، داۋىسسىز دىبىستارىن وزگەرتىپ، جاڭا سوزدەر قۇراڭدار:
ات، تال، سوي، اق، ەس، ءىن، ۇل، كۇن، قاق، جاز.
3. مەتاگراممالار جازۋ.
ءىىى ءبىلىم تەكسەرۋ:
شىعارماشىلىق ديكتانت
• تومەندەگى سوزدەردى قاتىستىرىپ، سويلەم قۇراپ جازىڭدار.
1. استىق، ايلىق، ايدىن،
2. ايگىلى، ادەمى، اڭگىمە.
3. كۇلاش، كارىم.
ءىV جاڭا ساباققا دايىندىق
1. ساباق تاقىرىبىن تاقتاعا جازۋ
2. ساباق ماقساتىن ءتۇسىندىرۋ
V. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ:
ءالىپبي ءسوزى اراب ءالفابيتىنىڭ العاشقى ەكى ءارپى – اليف پەن بي اتاۋلارىنىڭ بىرىگۋىنەن جاسالعان. ءالىپبي جازۋدا قولدانىلاتىن ارىپتەردىڭ رەت ءتارتىبى دەگەندى بىلدىرەدى.
قازاق حالقىنىڭ جازۋ – سىزۋىنا قازاقستانعا مۇسىلمان ءدىنىنىڭ، يسلام مادەنيەتىنىڭ تارالۋىنا قاتىستى اراب ءالىپبيى نەگىز بولدى. الايدا، قوعامداعى ءار ءتۇرلى ساياسي – الەۋمەتتىك وزگەرىستەرگە بايلانىستى قازاق حالقى اراب الىپبيىنەن 1929 جىلى لاتىنعا، ال 1940 جىلدان باستاپ ورىس الىپبيىنە كوشتى.
الىپبيدە كورسەتىلگەن تاڭبالار – ارىپتەر. ءارىپ – دىبىستىڭ جازۋداعى تاڭباسى. الىپبيدەگى ارىپتەر بەلگىلى ءبىر تارتىپپەن ورنالاسادى. ءتۇرلى سوزدىكتەردى پايدالانۋ ءۇشىن، الىپبيدەگى ارىپتەردىڭ ورىن ءتارتىبىن جاقسى ءبىلۋ كەرەك، سوندا سوزدىكتەن كەرەك ءسوزدى تەز تاۋىپ الۋعا بولادى.
ورىس الىپبيىنە نەگىزدەلگەن قازاق الىپبيىندە قازاق تىلىنە ءتان دىبىستاردى بەلگىلەيتىن 9 ءارىپ بار(ءا، ع، ق، ڭ، ءو، ۇ، ءۇ، ھ، ءى). قالعاندارى – ورىس ءتىلى مەن قازاق تىلىنە ورتاق ارىپتەر.
الىپبيدەگى ارىپتەردىڭ باسپاحانا ىسىنە بەيىمدەلگەن باسپا ءتۇرى جانە قولمەن جازۋ قۇرالدارىنا بەيىمدەلگەن جازبا ءتۇرى بار. الىپبيدەگى ارىپتەردىڭ باس ارىپتەرى جانە كىشى ارىپتەرى بار.
قازاق جازۋىندا باس ارىپپەن جازۋ لاتىن الىپبيىنە كوشكەننەن باستاپ پايدا بولدى.
باس ءارىپتى قولدانۋ كىسى اتتارى مەن جەر – سۋ اتاۋلارىن، گازەت – جۋرنال، كىتاپ اتتارىن باسقا سوزدەردەن تەز اجىراتۋعا، سويلەم ماعىناسىن تەز تۇسىنۋگە جانە قىسقارعان سوزدەردى (اقش، قازۇۋ) بەلگىلەۋگە وتە قولايلى بولدى.
بالالار، ءالىپبي دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر، باستاۋىش سىنىپتاردا وتكەندەرىڭدى ەسكە تۇسىرىڭدەرشى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
