"ءبىلىم بيرجاسى" زياتكەرلىك ويىن
تاقىرىبى: «ءبىلىم بيرجاسى» زياتكەرلىك ويىنى
ماقساتى:
ءوز بىلىمىمەن، اقىل-ويىمەن، ەرۋديسياسىمەن ەرەكشەلەنگەن ترەيدەرلەردى قالىپتاستىرۋ.
مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك:وقۋشىلاردىڭ ەكونوميكالىق، ستراتەگيالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ. دۇنيەتانۋدان العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرىپ، تياناقتاۋ؛
دامىتۋشىلىق:وقۋشىلاردىڭ بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ، قىزىقتىرۋ ارقىلى ءبىلىمىن تەرەڭدەتۋ، زياتكەرلىك قابىلەتىن دامىتۋ.سوزدىك قورلارىن بايىتۋ؛
تاربيەلىلىك: وقۋشىلاردى وتانسۇيگىشتىككە، ءبىر-بىرىن سىيلاۋعا، ۇجىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
قاجەتتى قۇرالدار: تەست تاپسىرمالارى، جاۋاپ پاراقتارى.
تەحنيكالىق قۇرال: كومپيۋتەر، پروەكتور، يت.
باعدارلامالىق جابدىق: پرەزەنتاسيا
بارىسى:
قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى قوناقتار، ۇستازدار مەن بىلىمگە قۇشتار جاس ورەندەر!
«ءبىلىم بيرجاسى» زياتكەرلىك ويىنىنا قوش كەلدىڭىزدەر!
بۇل ويىندا 4 «ۆ» سىنىپ وقۋشىلارى ءوز بىلىمدەرىن سىناماق.
ەندەشە ويىن شارتىمەن تانىستىرساق:
ويىنعا 6 وقۋشىدان تۇراتىن 3 توپ قاتىسادى. ويىن 4 تۋردان تۇرادى.
ءى تۋر. ءبىلىم اۋكسيونى. ەكونوميكالىق ويىننىڭ شارتىمەن وقۋشىلارعا 6 سۇراق قويىلادى. دۇرىس جاۋاپ بەرۋ ارقىلى ءوز اقشا قورىن جينايدى.
ءىى تۋر. «ەرۋديتتەر سايىسى». ءار توپ تەست تاپسىرمالارىنا جاۋاپ بەرىپ، ءار دۇرىس جاۋاپقا اقشا جينايدى.
ءىىى تۋر. تاڭداۋ – تابىس. ءاربىر تاڭداعان سان بويىنشا بەرىلگەن تاپسىرمانى ورىندايدى.
ءىۇ تۋر. سىيلىقتار اۋكسيونى. جيناعان اقشا قورىن سىيلىقتارعا ايىرباستايدى.
«بولاشاق »- بىلىمدىلەر توبى.
ۇرانى:
بولاشاقتىڭ ۇرپاعىمىز ءبىلىمدى،
سايىستا كورسەتپەكپىز مەكتەپتە العان ءبىلىمدى.
«ەۆريكا» – تاپقىرلار توبى
ۇرانى:
تاپقىرلىق تانىتۋ ماقساتىمىز،
بىلىممەن شىقسىن تەك جاقسى اتىمىز.
«اسىل تاس» بىلگىرلەر توبى
ۇرانى:
اسىل تاستان شىعادى ۇرانىمىز
مەكتەپتىڭ كوككە شىرقار قىرانىمىز.
ءار توپتىڭ جيناعان كاپيتالىن ەسەپتەپ وتىراتىن ەكسپەرتپەن تانىسىپ الايىق (ەكسپەرتتى تانىستىرۋ).
«ادام بايلىعىنىڭ ىشىندەگى ەڭ تاماشاسى – ءبىلىم»، – دەگەن ەكەن شىعىس عۇلاماسى ءابۋ-ر-رايحان ءال بيرۋني. ەندەشە، ءبىلىم بايلىعى ساۋفداعا تۇسەر اۋكسيونىمىزدى باستايىق.
اۋكسيون شارتىمەن تانىس بولىڭىزدار. بۇگىنگى اۋكسيونىمىزدا ساۋدا «تەڭگە» اتتى اقشا بىرلىگىمەن جۇرگىزىلەدى. ازىرشە ءار توپتىڭ قورىندا 50 تەڭگەدەن بار. بۇل – باستاپقى كاپيتال. ءوز كاپيتالىڭىزدى كوبەيتۋ – ءوز قولدارىڭىزدا.
اۋكسيونعا دۇنيەتانۋ ءپانىنىڭ تاراۋلارى قويىلادى. تاراۋ بويىنشا سۇراقتىڭ باستاپقى باعاسى – 10 تەڭگە. توپ باعانى 10 تەڭگەدەن جوعارىلاتا الادى. ەڭ جوعارى باعا ۇسىنعان سوڭ سۇراق وقىلادى. ەگەر دۇرىس جاۋاپ ايتىلسا – باعا قۇنى سول توپقا بەرىلەدى، ال قاتە جاۋاپ ايتىلسا، وندا توپ ءوز كاپيتالىنان سول اقشانى قايتارادى. ەسكەرتۋ: ەگەر توپ قورىندا بار بارلىق سوماعا سۇراق ساتىپ الىپ قاتەلەسسە، وندا – بانكروت، وكىنىشكە وراي، ول توپ اۋكسيونعا قاتىسا المايدى.
سونىمەن، «ءبىلىم – بىلىكتىلىككە جەتكىزەر باسپالداق، ال بىلىكتىلىك – سول ءبىلىمدى ىسكە اسىرا ءبىلۋ داعدىسى»، – دەگەن ۇلى ۇستاز احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ سوزدەرىنە سۇيەنىپ، «ءبىلىم اۋكسيونى» اتتى ءى تۋردى باستايىق.
اۋكسيونعا 1 .«ادام جانە قوعام پەرزەنتى» تاراۋى قويىلادى. ساۋدانى باستايمىز. باستاپقى باعا – 10 تەڭگە. قاي توپ جوعارى باعا بەرەدى؟ توبى ءبىر، توبى ەكى، توبى ءۇش. ساتىلدى! دۇرىس جاۋاپ بەرگەن جاعدايدا توپ ءوز قورىنا تەڭگە قوسادى.
سۇراعى: «التىن ادام» قايدان تابىلدى؟
جاۋابى: التىن ادام — الماتى وبلىسىنداعى ەسىك قالاسىنىڭ سولتۇستىگىندەگى ەسىك وزەنىنىڭ سول جاق جاعالاۋىنداعى تەمىر داۋىرىنەن ساقتالعان ساق وباسىنان تابىلعان التىن كيىمدى ساق جاۋىنگەرىنىڭ مۇردەسى (5 عاسىر). 1969 – 1970 جىلى ارحەولوگ كەمەل اقىشيەۆ تاپقان.
2. اۋكسيونعا «تابيعات» تاراۋى قويىلادى. (ساۋدا جۇرگىزىلەدى)
سۇراعى: قازاقستان جەر كولەمى جونىنەن دۇنيە ءجۇزى ەلدەرىنىڭ ىشىندە نەشىنشى ورىندا؟
جاۋابى: قازاقستان جەر كولەمى جونىنەن دۇنيە ءجۇزى ەلدەرىنىڭ ىشىندە توعىزىنشى ورىندا
3. اۋكسيونعا «قازاقستاننىڭ وسىمدىكتەرى مەن جانۋارلارى» تاراۋى قويىلادى. (ساۋدا جۇرگىزىلەدى)
سۇراق: قازاقستانداعى قورىقتاردى اتا.
جاۋابى: قازاقستانداعى قورىقتار: الماتى، ناۋرىزىم، اقسۋ –جاباعلى، بارساكەلمەس، مارقاكول، قورعالجىن، ءۇستىرت، قاتونقاراعاي.
4. اۋكسيونعا «جەر-عارىش دەنەسى» تاراۋى قويىلادى. (ساۋدا جۇرگىزىلەدى)
سۇراق: قازاقستاننىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى توقتار اۋباكىروۆ قاي جىلى عارىشقا ۇشتى؟
جاۋابى: توقتار اۋباكىروۆ 1991 جىلى 2 قازاندا بايقوڭىردان «سويۋز تم-13» كەمەسىمەن عارىشقا ۇشتى.
5. اۋكسيونعا «قوعام» تاراۋى قويىلادى. (ساۋدا جۇرگىزىلەدى)
سۇراق: قازاق حالقى جىگىت ادامنىڭ ءۇش جۇرتى بار ەسەپتەگەن. ولاردى اتا.
جاۋابى: ءوز جۇرتى، ناعاشى جۇرتى، قايىن جۇرتى.
6. اۋكسيونعا «تۋعان ەل. وتان» تاراۋى قويىلادى. (ساۋدا جۇرگىزىلەدى).
سۇراعى: تاۋەلسىزدىك كۇنى قاي كۇن؟
جاۋابى: تاۋەلسىزدىك كۇنى – 16 جەلتوقسان.
وسىمەن ءى – تۋر اياقتالدى. كەزەكتى ەكسپەرتكە بەرسەك (ءۇش توپتىڭ جيناعان ۇپايلارىن ايتۋ) .
ءبىزدىڭ ەكىنشى تۋرىمىز «ەرۋديتتەر سايىسى» دەپ اتالادى. ءار توپقا تەست تاپسىرمالارى بەرىلەدى. ولار بىرلەسە وتىرىپ تاپسىرمانى ورىندايدى. ءاربىر دۇرىس جاۋاپ قۇنى – 10 تەڭگە. ەندەشە،
«ءتىل قارۋى – ءسوز، ءسوز قارۋى – وي، اقىلدى وي، العىر ءسوز – ادامنىڭ ەڭ جوعارعى قاسيەتى» – دەگەن عابيدەن ءمۇستافيننىڭ سوزىمەن سايىستى باستايمىز. دايىنبىز با؟
ءىى – تۋر. ەرۋديتتەر سايىسى.
تەست تاپسىرمالارى:
1.ەلدى كىم باسقارادى؟
ا) پارلامەنت؛ ءا) پرەزيدەنت؛ ب) پرەمەر-مينيستر.
2. قازاقستان رەسپۋبليكاسى قاي قۇرلىقتا ورنالاسقان؟
ا) ەۋرازيا؛ ءا) افريكا؛ ب) اۆستراليا.
3.بىر-بىرىمەن تۋىستىق قاتىناستاعى ادامداردى قالاي اتايدى؟
ا) كورشىلەر؛ ءا) دوستار؛ ب) تۋىسقاندار.
4.بيىكتىگى 97 مەتر بولاتىن باس قالانىڭ سيمفولى.
ا) حان شاتىرى؛ ءا) قازاق ەلى ب) بايتەرەك.
5. مەدەۋ مۇز ايدىنى قازاقستاننىڭ قاي قالاسىندا؟
ا) استانادا؛ ءا) الماتىدا؛ ب) كوكشەتاۋدا.
ءىى – تۋر قورىتىندىسىن شىعارۋ. كەزەكتى ەكسپەرتكە بەرسەك (ءۇش توپتىڭ جيناعان ۇپايلارىن ايتۋ) .
«بىلەككە سەنگەن زاماندا – ەشكىمگە ەسە بەرمەدىك،
بىلىمگە سەنەر زاماندا قاپى قالىپ جۇرمەيىك»، – دەگەن ابىلاي حاننىڭ ويلى سوزىمەن كەلەسى تۋرىمىزعا كوشەيىك.
ءىىى – تۋر «تاڭداۋ - تابىس» دەپ اتالادى. تاقتادا 1-دەن 6-عا دەيىنگى ساندار ورنالاسقان. ءار توپ رەتىمەن كەز-كەلگەن ساندى تاڭدايدى. ول ساننىڭ ارتىندا سۇراق جاسىرىلعان. تاڭداۋ جاساعان توپ ءوز باعاسىن جاسىرىن تۇردە ۇسىنادى. سۇراققا دۇرىس جاۋاپ بەرسە، قورلارىنا قويعان باعالارى تۇسەدى. ەگەر دۇرىس جاۋاپ بەرە الماسا توپ قورلارىنان سول باعا شەگەرىلەدى.
1.2009 جىلى 20 قازاندا، ەلوردامىز استانادا قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىلىگىنىڭ باستى بەينەسى رەتىندە ەرەكشە مونۋمەنت تاريحقا ەندى. اۆتورى- ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن.ءا.نازاربايەۆ. بۇل -عاسىردان عاسىرعا ، اتادان بالاعا كەتەتىن ايرىقشا تاريحي ءرامىز. مونۋمەنتتىك بيىكتىگى 91 مەتر.
سۇراق: مونۋمەنت قالاي اتالادى؟
جاۋاپ: بۇل مونۋمەنت «قازاق ەلى» دەپ اتالادى.
2.قازاقستاننىڭ جەر كولەمى باتىس ەۆروپاداعى ەڭ ءىرى دەپ ەسەپتەلەتىن فرانسياداي 5 مەملەكەتتىڭ نەمەسە ۇلىبريتانياداي 11 مەملەكەتتىڭ، جاپونياداي 17 مەملەكەتتىڭ جەرىمەن پارا-پار.
سۇراق: قازاق جەرى قانشا شارشى كيلومەتر اۋماقتى الىپ جاتىر؟
جاۋاپ: 2،7ميلليون شارشى كم ( 2724،4 مىڭ شار¬شى كم).
3. سىيلىق. سۇراققا جاۋاپ بەرمەي-اق 50 تەڭگە قورجىندارىڭىزعا تۇسەدى. قۇتتىقتايمىن.
4. جەرگە ەڭ جاقىن جۇلدىز - كۇن. ونىڭ توڭىرەگىندە ءىرى اسپان دەنەلەرى اينالىپ جۇرەدى. ولار وزدەرىننە جارىق شىعارمايتىن سالقىن دەنەلەر. دەگەنمەن تۇنگى اسپاندا ولار دا جۇلدىز سياقتى جىلتىراپ كورىنەدى. ولاي كورىنۋى بەتىنە تۇسكەن كۇن ساۋلەسىنىڭ شاعىلىسۋىنان.
سۇراق: بۇل دەنەلەر قالاي اتالادى؟
جاۋاپ: بۇل دەنەلەر پلانەتالار دەپ اتالادى. گرەك سوزىنەن اۋدارعاندا جۇلدىز دەگەن ماعىنا بەرەدى.
5.ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىنگى 2 عاسىردا كىشى ازياداعى پەرگام پاتشالىعىنىڭ شەبەرلەرى جانۋارلار تەرىسىنەن جازۋ جازاتىن جاڭا ماتەريال ازىرلەدى. ءسويتىپ جارعاق تەرىگە جازىلعان كىتاپتار دۇنيەگە كەلدى.
سۇراق: جارعاق تەرىنى سول كەزدە قالاي اتادى؟
جاۋاپ: پەرگەم پاتشالىعىنىڭ اتىمەن پەرگامەنت دەپ اتادى.
6. بۇل قالا 1925-29 جىلدارداعى قازاقستاننىڭ استاناسى بولعان. بۇل قالادان مادينا سادۋاقاسوۆا، الماس كىشكەنبايەۆ، باتىرحان شوكەنوۆ سىندى تاگى دا باسقا اتاقتى ادامدار شىقتى.
سۇراق: بۇل قاي قالا؟
جاۋاپ: بۇل-قىزىلوردا.
كەزەكتى ەكسپەرتكە بەرسەك (توپتاردىڭ قورىتىندى كاپيتالىن جاريالاۋ) .
ەندى ءبىز ەڭ قىزىقتى سوڭعى تۋر «سىيلىقتار اۋكسيونىنا» كوشەمىز.
اۋكسيونعا سىيلىقتار قويىلادى. جيناعان اقشا قورىن سىيلىقتارعا ايىرباستاي الاسىزدار. ءار سۋرەتتە جۇمباق جاسىرىلعان، جۇمباقتىڭ جاۋابى دۇرىس بولسا – سىيلىق سىزدىكى. باعاسى – 30 تەڭگە.
1.ءتىلى بار، ءۇنى جوق،
ءوزىن ادام تۇسىنگەن
جۇرەگى بار دا، قانى جوق،
سويلەپ تۇرعان ىشىنەن./كىتاپ/
2. ون ەكى پاراق-
ون ەكى اق قانات،
جاۋابى اسەم-اق،
سىزىلعان تاقتالاپ./داپتەر/
3. ءوشىردى، ءسۇرتتى
وزگەنى قۇرتتى
ءوزىن دە قۇرتتى/وشىرگىش/
4. اياعى بىرەۋ، قولى جوق،
شيىر-شيىر جولى كوپ.
ءوزى سويلەي بىلمەيدى،
سالعان ءىزى سويلەيدى. /قالام/
5. جوق وزىندە باس تا،
قاس تا، مويىن دا،
ۇزىندىعى جازۋلى تۇر بويىندا./سىزعىش/
6. دۇنيەگە تۇمسىقسىز-اق كەلەدى،
دەگەنمەنەن تۇمسىعىنان ولەدى./قارىنداش/
7. باسى دا ەكەۋ،
اياعى دا ەكەۋ.(قايشى)
8. قابات-قابات قاپتاما.
اقىلىڭ بولسا اتتاما./كىتاپ/.
9. اتا تەگى اعاشتان بولدى،
اقىلىن تاۋىپ، اسەم جاندى.
تەڭىز بەتى شيمايلاندى،
ءبىراق ويىم سيماي قالدى./داپتەر/
ەلباسى ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ «قازاقستان 2030 جىلى بارىسقا اپاراتىن – بۇگىنگى مەكتەپ پارتاسىندا وتىرعان وقۋشىلار» دەگەن ءسوزىن ءارقاشان جادىمىزدا ۇستاپ، ەلباسىنىڭ سەنىمىن اقتاۋدا ءدال بۇگىنگىدەي زياتكەرلىك سايىستاردا ءوز بىلىمىمىزبەن بيىكتەردەن كورىنە بەرەيىك.
بۇگىنگى زياتكەرلىك سايسقا قاتىسقان توپتاردى ماراپاتتاساق. (توپتاردى ماراپاتتاۋ)
ەلباسى ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ الداعى 10 جىل ىشىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «باسەكەگە بارىنشا قابىلەتتى، دامىعان 50 ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلۋ» ستراتەگياسى بارىمىزگە ءمالىم. وسى ستراتەگيانى جۇزەگە اسىرۋدىڭ باستى شارتى ءبىلىم ەكەنى داۋسىز. سوندىقتان «ەشقاشان دا ءبارىن بىلەمىن، ەندى ماعان بۇدان ارتىق ۇيرەنەتىن ەشتەڭە جوق دەپ ساناۋشى بولما»، – دەگەن ن.د.زەلينسكييدىڭ سوزىمەن «ءبىلىم بيرجاسى» ويىنىن اياقتايمىز.
ءبىلىم الۋدان كەش قالماڭىزدار!
راحمەت!
ماقساتى:
ءوز بىلىمىمەن، اقىل-ويىمەن، ەرۋديسياسىمەن ەرەكشەلەنگەن ترەيدەرلەردى قالىپتاستىرۋ.
مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك:وقۋشىلاردىڭ ەكونوميكالىق، ستراتەگيالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ. دۇنيەتانۋدان العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرىپ، تياناقتاۋ؛
دامىتۋشىلىق:وقۋشىلاردىڭ بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ، قىزىقتىرۋ ارقىلى ءبىلىمىن تەرەڭدەتۋ، زياتكەرلىك قابىلەتىن دامىتۋ.سوزدىك قورلارىن بايىتۋ؛
تاربيەلىلىك: وقۋشىلاردى وتانسۇيگىشتىككە، ءبىر-بىرىن سىيلاۋعا، ۇجىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
قاجەتتى قۇرالدار: تەست تاپسىرمالارى، جاۋاپ پاراقتارى.
تەحنيكالىق قۇرال: كومپيۋتەر، پروەكتور، يت.
باعدارلامالىق جابدىق: پرەزەنتاسيا
بارىسى:
قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى قوناقتار، ۇستازدار مەن بىلىمگە قۇشتار جاس ورەندەر!
«ءبىلىم بيرجاسى» زياتكەرلىك ويىنىنا قوش كەلدىڭىزدەر!
بۇل ويىندا 4 «ۆ» سىنىپ وقۋشىلارى ءوز بىلىمدەرىن سىناماق.
ەندەشە ويىن شارتىمەن تانىستىرساق:
ويىنعا 6 وقۋشىدان تۇراتىن 3 توپ قاتىسادى. ويىن 4 تۋردان تۇرادى.
ءى تۋر. ءبىلىم اۋكسيونى. ەكونوميكالىق ويىننىڭ شارتىمەن وقۋشىلارعا 6 سۇراق قويىلادى. دۇرىس جاۋاپ بەرۋ ارقىلى ءوز اقشا قورىن جينايدى.
ءىى تۋر. «ەرۋديتتەر سايىسى». ءار توپ تەست تاپسىرمالارىنا جاۋاپ بەرىپ، ءار دۇرىس جاۋاپقا اقشا جينايدى.
ءىىى تۋر. تاڭداۋ – تابىس. ءاربىر تاڭداعان سان بويىنشا بەرىلگەن تاپسىرمانى ورىندايدى.
ءىۇ تۋر. سىيلىقتار اۋكسيونى. جيناعان اقشا قورىن سىيلىقتارعا ايىرباستايدى.
«بولاشاق »- بىلىمدىلەر توبى.
ۇرانى:
بولاشاقتىڭ ۇرپاعىمىز ءبىلىمدى،
سايىستا كورسەتپەكپىز مەكتەپتە العان ءبىلىمدى.
«ەۆريكا» – تاپقىرلار توبى
ۇرانى:
تاپقىرلىق تانىتۋ ماقساتىمىز،
بىلىممەن شىقسىن تەك جاقسى اتىمىز.
«اسىل تاس» بىلگىرلەر توبى
ۇرانى:
اسىل تاستان شىعادى ۇرانىمىز
مەكتەپتىڭ كوككە شىرقار قىرانىمىز.
ءار توپتىڭ جيناعان كاپيتالىن ەسەپتەپ وتىراتىن ەكسپەرتپەن تانىسىپ الايىق (ەكسپەرتتى تانىستىرۋ).
«ادام بايلىعىنىڭ ىشىندەگى ەڭ تاماشاسى – ءبىلىم»، – دەگەن ەكەن شىعىس عۇلاماسى ءابۋ-ر-رايحان ءال بيرۋني. ەندەشە، ءبىلىم بايلىعى ساۋفداعا تۇسەر اۋكسيونىمىزدى باستايىق.
اۋكسيون شارتىمەن تانىس بولىڭىزدار. بۇگىنگى اۋكسيونىمىزدا ساۋدا «تەڭگە» اتتى اقشا بىرلىگىمەن جۇرگىزىلەدى. ازىرشە ءار توپتىڭ قورىندا 50 تەڭگەدەن بار. بۇل – باستاپقى كاپيتال. ءوز كاپيتالىڭىزدى كوبەيتۋ – ءوز قولدارىڭىزدا.
اۋكسيونعا دۇنيەتانۋ ءپانىنىڭ تاراۋلارى قويىلادى. تاراۋ بويىنشا سۇراقتىڭ باستاپقى باعاسى – 10 تەڭگە. توپ باعانى 10 تەڭگەدەن جوعارىلاتا الادى. ەڭ جوعارى باعا ۇسىنعان سوڭ سۇراق وقىلادى. ەگەر دۇرىس جاۋاپ ايتىلسا – باعا قۇنى سول توپقا بەرىلەدى، ال قاتە جاۋاپ ايتىلسا، وندا توپ ءوز كاپيتالىنان سول اقشانى قايتارادى. ەسكەرتۋ: ەگەر توپ قورىندا بار بارلىق سوماعا سۇراق ساتىپ الىپ قاتەلەسسە، وندا – بانكروت، وكىنىشكە وراي، ول توپ اۋكسيونعا قاتىسا المايدى.
سونىمەن، «ءبىلىم – بىلىكتىلىككە جەتكىزەر باسپالداق، ال بىلىكتىلىك – سول ءبىلىمدى ىسكە اسىرا ءبىلۋ داعدىسى»، – دەگەن ۇلى ۇستاز احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ سوزدەرىنە سۇيەنىپ، «ءبىلىم اۋكسيونى» اتتى ءى تۋردى باستايىق.
اۋكسيونعا 1 .«ادام جانە قوعام پەرزەنتى» تاراۋى قويىلادى. ساۋدانى باستايمىز. باستاپقى باعا – 10 تەڭگە. قاي توپ جوعارى باعا بەرەدى؟ توبى ءبىر، توبى ەكى، توبى ءۇش. ساتىلدى! دۇرىس جاۋاپ بەرگەن جاعدايدا توپ ءوز قورىنا تەڭگە قوسادى.
سۇراعى: «التىن ادام» قايدان تابىلدى؟
جاۋابى: التىن ادام — الماتى وبلىسىنداعى ەسىك قالاسىنىڭ سولتۇستىگىندەگى ەسىك وزەنىنىڭ سول جاق جاعالاۋىنداعى تەمىر داۋىرىنەن ساقتالعان ساق وباسىنان تابىلعان التىن كيىمدى ساق جاۋىنگەرىنىڭ مۇردەسى (5 عاسىر). 1969 – 1970 جىلى ارحەولوگ كەمەل اقىشيەۆ تاپقان.
2. اۋكسيونعا «تابيعات» تاراۋى قويىلادى. (ساۋدا جۇرگىزىلەدى)
سۇراعى: قازاقستان جەر كولەمى جونىنەن دۇنيە ءجۇزى ەلدەرىنىڭ ىشىندە نەشىنشى ورىندا؟
جاۋابى: قازاقستان جەر كولەمى جونىنەن دۇنيە ءجۇزى ەلدەرىنىڭ ىشىندە توعىزىنشى ورىندا
3. اۋكسيونعا «قازاقستاننىڭ وسىمدىكتەرى مەن جانۋارلارى» تاراۋى قويىلادى. (ساۋدا جۇرگىزىلەدى)
سۇراق: قازاقستانداعى قورىقتاردى اتا.
جاۋابى: قازاقستانداعى قورىقتار: الماتى، ناۋرىزىم، اقسۋ –جاباعلى، بارساكەلمەس، مارقاكول، قورعالجىن، ءۇستىرت، قاتونقاراعاي.
4. اۋكسيونعا «جەر-عارىش دەنەسى» تاراۋى قويىلادى. (ساۋدا جۇرگىزىلەدى)
سۇراق: قازاقستاننىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى توقتار اۋباكىروۆ قاي جىلى عارىشقا ۇشتى؟
جاۋابى: توقتار اۋباكىروۆ 1991 جىلى 2 قازاندا بايقوڭىردان «سويۋز تم-13» كەمەسىمەن عارىشقا ۇشتى.
5. اۋكسيونعا «قوعام» تاراۋى قويىلادى. (ساۋدا جۇرگىزىلەدى)
سۇراق: قازاق حالقى جىگىت ادامنىڭ ءۇش جۇرتى بار ەسەپتەگەن. ولاردى اتا.
جاۋابى: ءوز جۇرتى، ناعاشى جۇرتى، قايىن جۇرتى.
6. اۋكسيونعا «تۋعان ەل. وتان» تاراۋى قويىلادى. (ساۋدا جۇرگىزىلەدى).
سۇراعى: تاۋەلسىزدىك كۇنى قاي كۇن؟
جاۋابى: تاۋەلسىزدىك كۇنى – 16 جەلتوقسان.
وسىمەن ءى – تۋر اياقتالدى. كەزەكتى ەكسپەرتكە بەرسەك (ءۇش توپتىڭ جيناعان ۇپايلارىن ايتۋ) .
ءبىزدىڭ ەكىنشى تۋرىمىز «ەرۋديتتەر سايىسى» دەپ اتالادى. ءار توپقا تەست تاپسىرمالارى بەرىلەدى. ولار بىرلەسە وتىرىپ تاپسىرمانى ورىندايدى. ءاربىر دۇرىس جاۋاپ قۇنى – 10 تەڭگە. ەندەشە،
«ءتىل قارۋى – ءسوز، ءسوز قارۋى – وي، اقىلدى وي، العىر ءسوز – ادامنىڭ ەڭ جوعارعى قاسيەتى» – دەگەن عابيدەن ءمۇستافيننىڭ سوزىمەن سايىستى باستايمىز. دايىنبىز با؟
ءىى – تۋر. ەرۋديتتەر سايىسى.
تەست تاپسىرمالارى:
1.ەلدى كىم باسقارادى؟
ا) پارلامەنت؛ ءا) پرەزيدەنت؛ ب) پرەمەر-مينيستر.
2. قازاقستان رەسپۋبليكاسى قاي قۇرلىقتا ورنالاسقان؟
ا) ەۋرازيا؛ ءا) افريكا؛ ب) اۆستراليا.
3.بىر-بىرىمەن تۋىستىق قاتىناستاعى ادامداردى قالاي اتايدى؟
ا) كورشىلەر؛ ءا) دوستار؛ ب) تۋىسقاندار.
4.بيىكتىگى 97 مەتر بولاتىن باس قالانىڭ سيمفولى.
ا) حان شاتىرى؛ ءا) قازاق ەلى ب) بايتەرەك.
5. مەدەۋ مۇز ايدىنى قازاقستاننىڭ قاي قالاسىندا؟
ا) استانادا؛ ءا) الماتىدا؛ ب) كوكشەتاۋدا.
ءىى – تۋر قورىتىندىسىن شىعارۋ. كەزەكتى ەكسپەرتكە بەرسەك (ءۇش توپتىڭ جيناعان ۇپايلارىن ايتۋ) .
«بىلەككە سەنگەن زاماندا – ەشكىمگە ەسە بەرمەدىك،
بىلىمگە سەنەر زاماندا قاپى قالىپ جۇرمەيىك»، – دەگەن ابىلاي حاننىڭ ويلى سوزىمەن كەلەسى تۋرىمىزعا كوشەيىك.
ءىىى – تۋر «تاڭداۋ - تابىس» دەپ اتالادى. تاقتادا 1-دەن 6-عا دەيىنگى ساندار ورنالاسقان. ءار توپ رەتىمەن كەز-كەلگەن ساندى تاڭدايدى. ول ساننىڭ ارتىندا سۇراق جاسىرىلعان. تاڭداۋ جاساعان توپ ءوز باعاسىن جاسىرىن تۇردە ۇسىنادى. سۇراققا دۇرىس جاۋاپ بەرسە، قورلارىنا قويعان باعالارى تۇسەدى. ەگەر دۇرىس جاۋاپ بەرە الماسا توپ قورلارىنان سول باعا شەگەرىلەدى.
1.2009 جىلى 20 قازاندا، ەلوردامىز استانادا قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىلىگىنىڭ باستى بەينەسى رەتىندە ەرەكشە مونۋمەنت تاريحقا ەندى. اۆتورى- ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن.ءا.نازاربايەۆ. بۇل -عاسىردان عاسىرعا ، اتادان بالاعا كەتەتىن ايرىقشا تاريحي ءرامىز. مونۋمەنتتىك بيىكتىگى 91 مەتر.
سۇراق: مونۋمەنت قالاي اتالادى؟
جاۋاپ: بۇل مونۋمەنت «قازاق ەلى» دەپ اتالادى.
2.قازاقستاننىڭ جەر كولەمى باتىس ەۆروپاداعى ەڭ ءىرى دەپ ەسەپتەلەتىن فرانسياداي 5 مەملەكەتتىڭ نەمەسە ۇلىبريتانياداي 11 مەملەكەتتىڭ، جاپونياداي 17 مەملەكەتتىڭ جەرىمەن پارا-پار.
سۇراق: قازاق جەرى قانشا شارشى كيلومەتر اۋماقتى الىپ جاتىر؟
جاۋاپ: 2،7ميلليون شارشى كم ( 2724،4 مىڭ شار¬شى كم).
3. سىيلىق. سۇراققا جاۋاپ بەرمەي-اق 50 تەڭگە قورجىندارىڭىزعا تۇسەدى. قۇتتىقتايمىن.
4. جەرگە ەڭ جاقىن جۇلدىز - كۇن. ونىڭ توڭىرەگىندە ءىرى اسپان دەنەلەرى اينالىپ جۇرەدى. ولار وزدەرىننە جارىق شىعارمايتىن سالقىن دەنەلەر. دەگەنمەن تۇنگى اسپاندا ولار دا جۇلدىز سياقتى جىلتىراپ كورىنەدى. ولاي كورىنۋى بەتىنە تۇسكەن كۇن ساۋلەسىنىڭ شاعىلىسۋىنان.
سۇراق: بۇل دەنەلەر قالاي اتالادى؟
جاۋاپ: بۇل دەنەلەر پلانەتالار دەپ اتالادى. گرەك سوزىنەن اۋدارعاندا جۇلدىز دەگەن ماعىنا بەرەدى.
5.ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىنگى 2 عاسىردا كىشى ازياداعى پەرگام پاتشالىعىنىڭ شەبەرلەرى جانۋارلار تەرىسىنەن جازۋ جازاتىن جاڭا ماتەريال ازىرلەدى. ءسويتىپ جارعاق تەرىگە جازىلعان كىتاپتار دۇنيەگە كەلدى.
سۇراق: جارعاق تەرىنى سول كەزدە قالاي اتادى؟
جاۋاپ: پەرگەم پاتشالىعىنىڭ اتىمەن پەرگامەنت دەپ اتادى.
6. بۇل قالا 1925-29 جىلدارداعى قازاقستاننىڭ استاناسى بولعان. بۇل قالادان مادينا سادۋاقاسوۆا، الماس كىشكەنبايەۆ، باتىرحان شوكەنوۆ سىندى تاگى دا باسقا اتاقتى ادامدار شىقتى.
سۇراق: بۇل قاي قالا؟
جاۋاپ: بۇل-قىزىلوردا.
كەزەكتى ەكسپەرتكە بەرسەك (توپتاردىڭ قورىتىندى كاپيتالىن جاريالاۋ) .
ەندى ءبىز ەڭ قىزىقتى سوڭعى تۋر «سىيلىقتار اۋكسيونىنا» كوشەمىز.
اۋكسيونعا سىيلىقتار قويىلادى. جيناعان اقشا قورىن سىيلىقتارعا ايىرباستاي الاسىزدار. ءار سۋرەتتە جۇمباق جاسىرىلعان، جۇمباقتىڭ جاۋابى دۇرىس بولسا – سىيلىق سىزدىكى. باعاسى – 30 تەڭگە.
1.ءتىلى بار، ءۇنى جوق،
ءوزىن ادام تۇسىنگەن
جۇرەگى بار دا، قانى جوق،
سويلەپ تۇرعان ىشىنەن./كىتاپ/
2. ون ەكى پاراق-
ون ەكى اق قانات،
جاۋابى اسەم-اق،
سىزىلعان تاقتالاپ./داپتەر/
3. ءوشىردى، ءسۇرتتى
وزگەنى قۇرتتى
ءوزىن دە قۇرتتى/وشىرگىش/
4. اياعى بىرەۋ، قولى جوق،
شيىر-شيىر جولى كوپ.
ءوزى سويلەي بىلمەيدى،
سالعان ءىزى سويلەيدى. /قالام/
5. جوق وزىندە باس تا،
قاس تا، مويىن دا،
ۇزىندىعى جازۋلى تۇر بويىندا./سىزعىش/
6. دۇنيەگە تۇمسىقسىز-اق كەلەدى،
دەگەنمەنەن تۇمسىعىنان ولەدى./قارىنداش/
7. باسى دا ەكەۋ،
اياعى دا ەكەۋ.(قايشى)
8. قابات-قابات قاپتاما.
اقىلىڭ بولسا اتتاما./كىتاپ/.
9. اتا تەگى اعاشتان بولدى،
اقىلىن تاۋىپ، اسەم جاندى.
تەڭىز بەتى شيمايلاندى،
ءبىراق ويىم سيماي قالدى./داپتەر/
ەلباسى ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ «قازاقستان 2030 جىلى بارىسقا اپاراتىن – بۇگىنگى مەكتەپ پارتاسىندا وتىرعان وقۋشىلار» دەگەن ءسوزىن ءارقاشان جادىمىزدا ۇستاپ، ەلباسىنىڭ سەنىمىن اقتاۋدا ءدال بۇگىنگىدەي زياتكەرلىك سايىستاردا ءوز بىلىمىمىزبەن بيىكتەردەن كورىنە بەرەيىك.
بۇگىنگى زياتكەرلىك سايسقا قاتىسقان توپتاردى ماراپاتتاساق. (توپتاردى ماراپاتتاۋ)
ەلباسى ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ الداعى 10 جىل ىشىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «باسەكەگە بارىنشا قابىلەتتى، دامىعان 50 ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلۋ» ستراتەگياسى بارىمىزگە ءمالىم. وسى ستراتەگيانى جۇزەگە اسىرۋدىڭ باستى شارتى ءبىلىم ەكەنى داۋسىز. سوندىقتان «ەشقاشان دا ءبارىن بىلەمىن، ەندى ماعان بۇدان ارتىق ۇيرەنەتىن ەشتەڭە جوق دەپ ساناۋشى بولما»، – دەگەن ن.د.زەلينسكييدىڭ سوزىمەن «ءبىلىم بيرجاسى» ويىنىن اياقتايمىز.
ءبىلىم الۋدان كەش قالماڭىزدار!
راحمەت!
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «مينەرالدىق تىڭايتقىشتاردى ۇساقتاپ-ارالاستىراتىن يسۋ-4 ماشيناسى».
