InfoHub Logo

رەسەي مەن تۇرىكمەنستان كاسپيي تەڭىزى ارقىلى تىكەلەي بايلانىستى نىعايتىپ، «جەڭىلدەتىلگەن كەدەن ءدالىزىن» ىسكە قوستى. بۇل تاريحي كەلىسىم قازاقستاندى «سولتۇستىك-وڭتۇستىك» حالىقارالىق دالىزىنەن ىعىستىرىپ، استانانىڭ ترانزيتتىك ماڭىزىن تومەندەتۋى مۇمكىن.

2025 جىلدىڭ 20 قازانىندا اشحابادتا وتكەن تۇرىكمەن-رەسەي ۇكىمەتارالىق ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق كوميسسياسىنىڭ 13-وتىرىسى اياسىندا ەكى ەل اراسىنداعى «جەڭىلدەتىلگەن كەدەن ءدالىزى» سالتاناتتى تۇردە ىسكە قوسىلدى. بۇل قادام ەكىجاقتى ينتەگراسيانىڭ جاڭا كەزەڭى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ايماقتىڭ لوگيستيكالىق كارتاسىن تولىعىمەن وزگەرتەتىن ستراتەگيالىق شەشىم بولۋى ىقتيمال.

جاڭا كەلىسىمنىڭ ءمانى نەدە؟

بۇل كەلىسىم رەسەي مەن تۇرىكمەنستان اراسىنداعى تاۋارلار مەن كولىك قۇرالدارىنىڭ كەدەندىك راسىمدەۋىن جەڭىلدەتۋگە باعىتتالعان. رەسەي ۆيسە-پرەمەرى مارات ءحۋسنۋلليننىڭ ايتۋىنشا، باستى ماقسات – تاۋار اينالىمىن جىلدامداتۋ جانە «سولتۇستىك-وڭتۇستىك» حالىقارالىق كولىك ءدالىزىن دامىتۋدى جانداندىرۋ.

ايتا كەتۋ كەرەك، كەزىندە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق تا ءدال وسىنداي كەدەن وداعىن قۇرۋدان باستالعان ەدى. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، بۇل قادام بەيتاراپ تۇرىكمەنستاننىڭ بولاشاقتا ەاەو-عا مۇشە بولۋىنىڭ العاشقى قادامى بولۋى دا مۇمكىن.

قازاقستان ءۇشىن ءقاۋىپ قانداي؟

بۇگىنگى تاڭدا رەسەيدەن تۇرىكمەنستانعا جانە كەرى باعىتتاعى جۇكتەردىڭ باسىم بولىگى قازاقستان اۋماعى ارقىلى تاسىمالدانادى. 2014 جىلى ىسكە قوسىلعان «بولاشاق» تەمىرجول جەلىسى وزبەكستاندى اينالىپ ءوتىپ، ماڭعىستاۋ وبلىسى ارقىلى تۇرىكمەنستانعا تىكەلەي شىعۋعا مۇمكىندىك بەرگەن ەدى.

الايدا، جاڭا كەلىسىم اياسىندا ماسكەۋ مەن اشحاباد اراداعى دەلدال – قازاقستاندى شىعارىپ تاستاپ، كاسپيي تەڭىزى ارقىلى تىكەلەي تەڭىز تاسىمالىن دامىتۋى ىقتيمال. بۇل قادامنىڭ سەبەبى پراگماتيكالىق: سوڭعى جىلدارى قازاقستان مەن رەسەي شەكاراسىنان اۋىر جۇك كولىكتەرىنىڭ ءوتۋى قيىنداپ كەتتى. ءقازىردىڭ وزىندە 7 مىڭنان استام فۋرا شەكارادان وتە الماي تۇر.

تۇرىكمەنستاننىڭ «تۇرىكمەندەڭىزدەرياوللارى» اگەنتتىگى مالىمدەگەندەي، «جەڭىلدەتىلگەن ءدالىز» رەسەي مەن تۇرىكمەنستان شەكاراسىنان تاۋارلاردىڭ ءوتۋ ۋاقىتىن بارىنشا قىسقارتادى. بۇل «سولتۇستىك-وڭتۇستىك» ءدالىزى ءۇشىن اسا ماڭىزدى.

ەگەر ەكى ەل تىكەلەي تەڭىز تاسىمالىن دامىتسا، «سولتۇستىك-وڭتۇستىك» ءدالىزىنىڭ باعىتى بىلايشا وزگەرۋى مۇمكىن: رەسەي – تۇرىكمەنستان (كاسپيي تەڭىزى ارقىلى) – يران – پاكىستان – ءۇندىستان. بۇل قازاقستاننىڭ قۇرلىقتاعى ترانزيتتىك ءرولىن ەداۋىر تومەندەتەدى.

تەك كەدەندىك كەلىسىم ەمەس

رەسەي مەن تۇرىكمەنستان ىنتىماقتاستىعى تەك لوگيستيكامەن شەكتەلمەيدى. تاراپتار ەكونوميكانى سيفرلاندىرۋ، اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك، رەسەيدىڭ IT-كومپانيالارىنىڭ تۇرىكمەنستان نارىعىنا ەنۋى سياقتى ماسەلەلەردى تالقىلاپ، سيفرلىق ترانسفورماسيا سالاسىندا مەموراندۋمعا قول قويدى. ماسكەۋ تۇرىكمەنستاننىڭ شالعاي اۋداندارىن كەڭ جولاقتى ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتۋگە ۋادە بەردى.

بۇل وقيعا قازاقستاننىڭ ترانزيتتىك ساياساتى ءۇشىن ەلەۋلى سىناق بولىپ وتىر. استانا ەندى ءوزىنىڭ لوگيستيكالىق ستراتەگياسىن قايتا قاراپ، جاڭا باسەكەلەستىك جاعدايىندا ءوز ارتىقشىلىقتارىن ساقتاپ قالۋ جولدارىن ىزدەۋى كەرەك. ايتپەسە، ستراتەگيالىق ماڭىزى زور حالىقارالىق مارشرۋتتىڭ سىرتىندا قالۋ ءقاۋپى بار.