ساڭىراۋقۇلاق ساياسىندا
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: «قاتىناس»
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ىس-ارەكەتى: كوركەم ادەبيەت
تاقىرىبى: ساڭىراۋقۇلاق ساياسىندا
ماقساتى: بالالارعا ەرتەگىنى كولەڭكە تەاترى ارقىلى تاماشالاتا وتىرىپ، تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن وياتۋ جانە تابيعاتتى قورعاۋعا، ايالاۋعا تاربيەلەۋ. بالالاردىڭ اقىل-وي بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرا وتىرىپ، دوستىق، ىنتىماقتاستىق، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن دامىتۋ.
قويىلعان سۇراقتارعا تولىق جاۋاپ بەرىپ، ەرتەگى جەلىسىن ءتۇسىنىپ تىڭداۋعا ماشىقتاندىرۋ.
ادىس-تاسىلدەرى: سۇراق-جاۋاپ، وي قوزعاۋ، ەرتەگىنى ساحنالاۋ، جاڭىلتپاش ايتىپ جۇمباق شەشۋ، بوي سەرگىتۋ، ويىن ويناۋ.
قاجەتتى كورنەكىلىكتەر: تەلەديدار، قۋىرشاق، سۋرەتتەر، ساڭىراۋقۇلاقتار، سيقىرلى اينا.
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا، اينالامەن تانىستىرۋ، ءتىل دامىتۋ.
الدىن-الا جۇرگىزىلگەن جۇمىستار: تاقپاق جاتتاۋ، جاڭبىردان سوڭعى شوپتەردى، قۇستاردىڭ، قۇرت-قۇمىرسقالاردى، كوبەلەك، باقا ت. ب. باقىلاتۋ.
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ىس-ارەكەتىنىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ەمەس
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ىس-ارەكەتىنىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ
ىس-ارەكەت تەلەديداردان ەكى قۋىرشاقتىڭ اڭگىمەلەسۋىمەن باستالادى)
كۇشىك: اۆ-اۆ، مىسىق، ءجۇر دالاعا شىعىپ، ويناپ كەلەيىك.
مىسىق: مياۋ، مەنى مازالاماشى، ۇيقىم كەلىپ وتىر.
كۇشىك: قىستاي پەش تۇبىندە ۇيىقتادىڭ عوي، ويانساڭشى، اۆ-اۆ. كوكتەم كەلدى عوي، اۆ-اۆ.
تاربيەشى: وي، سەن ەكەۋىڭە تاعى نە بولدى؟
مىسىق: كۇشىك مەنى مازالاي بەرەدى.
كۇشىك: كوكتەم كەلدى، دالاعا شىعىپ وينايىق دەسەم شىقپايدى. ءوزى ءبىر جالقاۋ، اۆ-اۆ.
تاربيەشى: كۇشىك سەنىكى دۇرىس. كوكتەم كەلىپ، كۇن جىلىنىپ، دالا تاماشا بولىپ تۇر. ءبىراق ءسال شىداڭدار، بالالارمەن بىرگە شىعارسىڭدار. سەندەر وداندا الدارىڭا قاراڭدارشى، قانداي ادەمى بالالار وتىر. ولار ءبىزدى، ءبىز ولاردى ەستىپ، كورىپ وتىرمىز. ولاي بولسا، بالالارمەن امانداسايىق.
سالاماتسىڭدار ما، بالالار!
تاربيەشى:- بالالار، سەندەر مەنىڭ قاسىمدا كىمدەر وتىرعانىن كورىپ وتىرسىڭدار ما؟
- يا، مىسىق پەن كۇشىك.
- يا، بالالار، مەنىڭ مىسىعىم جالقاۋلاۋ بولعانمەن كۇشىگىم وتە اقىلدى. سوندىقتان سۇراعىما كۇشىكتەن بۇرىن جاۋاپ بەرەتىن بولىڭدار، كەلىستىك پە؟
كۇشىك:- اپاي، مەن مىسىققا جاڭىلتپاش ايتايىنشى.
- ال، ايتا عوي، مىسىق سەن دە دايىندالىپ وتىر.
كۇشىك:- كوكەك كەپ، كوكتەپ كوك، كوكتەم كەلدى.
مىسىق:- كوكەك، كوكتەپ، كوكتەم كەلدى.
كۇشىك:- مىسىق دۇرىس ايتپادى.
تاربيەشى:- كۇشىك، بۇل جاڭىلتپاشتى مۇمكىن بالالار ايتىپ بەرەر.
كۇشىك:- بالالار، سەندەر تەز-تەز ايتا الاسىڭدار ما؟
- يا، ايتا الامىز. بالالار جاڭىلتپاشتى ايتادى.
تاربيەشى:- وي، جارايسىڭدار، بالالار!
مىسىق:- مياۋ، مەنىڭ ەرتەگى تىڭداپ ۇيىقتاعىم كەلىپ تۇر.
تاربيەشى:- مىسىق، سەن ۇيقىدان باسقا نە بىلەسىڭ؟
كۇشىك:- بالالار قانداي ەرتەگى بىلەدى ەكەن؟
تاربيەشى: ونى بالالاردان سۇرايىق. بالالار، ءقازىر ەرتەگىدەي عاجايىپ ءسات بولاتىنىنا سەنەسىڭدەر مە؟ ولاي بولسا، كوزىمىزدى جۇمىپ، ءبارىمىز بىرگە 5-كە دەيىن سانايىق.
1، 2، 3، 4، 5
جارايسىڭدار، بالالار! ەندى كوزدەرىڭدى اشا قويىڭدار. مەن سەندەردىڭ قاستارىڭدامىن.
كۇشىك:- اۆ-اۆ، اپاي، بالالار قانداي ەرتەگى بىلەدى ەكەن؟
تاربيەشى:- ونى ءبىلۋ ءۇشىن بالالار تەلەديدارعا قاراسىن.
«تۇلكى مەن تىرنا» ەرتەگىسى سۋرەت ارقىلى ءوتىپ جاتادى.
تاربيەشى:- بالالار، قاي ەرتەگىدەن ءۇزىندى كوردىڭدەر؟ ەرتەگى نە جايىندا؟
- بۇل «تۇلكى مەن تىرنا» ەرتەگىسى. تۇلكى مەن تىرنا ءبىرىن-بىرى قوناققا شاقىرادى.
2. «قاسقىر مەن جەتى لاق» ەرتەگىسى (ۇستەل ءۇستى)
تاربيەشى:- مىناۋ قاي ەرتەگى؟ ەرتەگى نە جايىندا بولاتىن؟
- بۇل «قاسقىر مەن جەتى لاق» ەرتەگىسى.
كۇشىك: - اۆ-اۆ، مەن ايتايىنشى.
تاربيەشى: كۇشىك، سەن تۇرا تۇر، ءبىزدىڭ بالالاردا اقىلدى، وزدەرى ايتادى.
3.»شالقان» ەرتەگىسى فلانەگراف ارقىلى كورسەتىلەدى
بالالار بۇل ەرتەگىنى دە، ەستەرىنە ءتۇسىرىپ ايتىپ بەرەدى.
مىسىق:-مياۋ، بۇلار ەرتەكتى تولىعىمەن قاشان ايتادى؟
تاربيەشى:-ەرتەگىنى بالالار ەمەس، مەن ايتسام قالاي بولادى؟
مىسىق:-مياۋ، جاقسى بولدى عوي.
كۇشىك: اۆ-اۆ، ەرتەگى تىڭداماس بۇرىن مەنىڭ جۇمباعىمدى شەشىپ بەرسىن.
تاربيەشى: بالالار، قۇلاق سالىپ تىڭداڭدار، جۇمباقتىڭ شەشۋىن تاپپاساڭدار ەرتەگى ايتىلمايدى.
ءوز قالپاعىن جاسىنان
تاستامايدى باسىنان (ساڭىراۋقۇلاق)
بالالار شەشۋىن تابادى.
تاربيەشى:- ولاي بولسا، بالالار، «ساڭىراۋقۇلاق ساياسىندا» دەگەن ەرتەگىنى سيقىرلى اينادان «كولەڭكە تەاترى» ارقىلى تاماشالايىق.
(سيقىرلى تاياقشانى ايناعا تيگىزەدى. ەرتەگى كولەڭكە تەاترى ارقىلى كورسەتىلەدى)
- بالالار، ەرتەگى ۇنادى ما؟
- يا، ۇنادى.
- ال، سەندەر، قالاي ويلايسىڭدار، ءبارى قالايشا ساڭىراۋقۇلاقتىڭ استىنا سىيىپ كەتتى؟
- كىشكەنتاي ساڭىراۋقۇلاق جاڭبىر جاۋعاسىن ءوسىپ كەتتى
- ساڭىراۋقۇلاق العاشىندا قانداي ەدى؟
- كىشكەنتاي ەدى.
- يا، «كوڭىل سىيسا – ءبارى سىيادى». «جاۋىن جاۋسا جەر ىرىسى» دەگەن وسى ەكەن. وسىلاي ءبارى بىرىگىپ، ءبىر ساڭىراۋقۇلاق استىنا تىعىلىپ، قويان تۇلكىدەن، قالعاندارى جاۋىننان امان قالىپتى. بىر-بىرىمەن دوس بولىپ، قيىندىقتا كومەكتەسۋ كەرەك.
- ولاي بولسا، ءبارىمىز تۇرىپ، بوي سەرگىتىپ الايىق.
ۇزىن مۇرتتى قۇمىرسقا
بارا جاتىر جۇمىسقا
جاڭبىر جاۋدى كەنەتتەن
كولبەڭدەگەن كوبەلەكتىڭ،
سەكەڭدەگەن تورعايدىڭ
ۇزىن قۇلاق قوياننىڭ،
ءۇستى باسى سۋ بولدى.
جاۋىپ وتكەن اق جاۋىن
بىرلىككە ءبارىن شاقىردى.
سۇراق-جاۋاپ:- بالالار، وسى ەرتەگىدەگى قۇمىرسقا جونىندە نە بىلەمىز؟
- قۇمىرسقا جەردە جۇرەدى، ول وتە ەڭبەكقور.
- كوبەلەك جونىندە نە بىلەمىز؟
- كوبەلەكتىڭ قاناتى ادەمى، ول گۇلگە قونادى.
- باقا شە؟
- باقا سۋدا، جەردە جۇرەدى.
- قويان جونىندە نە بىلەمىز؟
- قوياننىڭ قۇلاعى ۇزىن. ول-قورقاق.
- ال، ساڭىرۋقۇلاق جونىندە نە بىلەسىڭدەر؟
- ساڭىراۋقۇلاق ورماندا، تالداردىڭ تۇبىندە وسەدى. ونىڭ باسىندا قالپاعى بار.
- جارايسىڭدار، بالالار! ءبىز وسىنداي وسىمدىكتەردى ايالاپ، قورعاپ ءجۇرۋىمىز كەرەك ەكەن.
ويىن: «تەز قۇراستىر»
بالالار سۋرەتتەردى تەز قۇراستىرىپ وينايدى.
كۇتىلەتىن ناتيجە: بالالار وتىلگەن ەرتەگىلەردى ەسكە ءتۇسىرىپ ايتا الادى.
جۇمباق شەشىپ، جاڭىلماي جاڭىلتپاش ايتادى. ويلانىپ جاۋاپ بەرۋدى مەڭگەرەدى.
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ىس-ارەكەتى: كوركەم ادەبيەت
تاقىرىبى: ساڭىراۋقۇلاق ساياسىندا
ماقساتى: بالالارعا ەرتەگىنى كولەڭكە تەاترى ارقىلى تاماشالاتا وتىرىپ، تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن وياتۋ جانە تابيعاتتى قورعاۋعا، ايالاۋعا تاربيەلەۋ. بالالاردىڭ اقىل-وي بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرا وتىرىپ، دوستىق، ىنتىماقتاستىق، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن دامىتۋ.
قويىلعان سۇراقتارعا تولىق جاۋاپ بەرىپ، ەرتەگى جەلىسىن ءتۇسىنىپ تىڭداۋعا ماشىقتاندىرۋ.
ادىس-تاسىلدەرى: سۇراق-جاۋاپ، وي قوزعاۋ، ەرتەگىنى ساحنالاۋ، جاڭىلتپاش ايتىپ جۇمباق شەشۋ، بوي سەرگىتۋ، ويىن ويناۋ.
قاجەتتى كورنەكىلىكتەر: تەلەديدار، قۋىرشاق، سۋرەتتەر، ساڭىراۋقۇلاقتار، سيقىرلى اينا.
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا، اينالامەن تانىستىرۋ، ءتىل دامىتۋ.
الدىن-الا جۇرگىزىلگەن جۇمىستار: تاقپاق جاتتاۋ، جاڭبىردان سوڭعى شوپتەردى، قۇستاردىڭ، قۇرت-قۇمىرسقالاردى، كوبەلەك، باقا ت. ب. باقىلاتۋ.
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ىس-ارەكەتىنىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ەمەس
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ىس-ارەكەتىنىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ
ىس-ارەكەت تەلەديداردان ەكى قۋىرشاقتىڭ اڭگىمەلەسۋىمەن باستالادى)
كۇشىك: اۆ-اۆ، مىسىق، ءجۇر دالاعا شىعىپ، ويناپ كەلەيىك.
مىسىق: مياۋ، مەنى مازالاماشى، ۇيقىم كەلىپ وتىر.
كۇشىك: قىستاي پەش تۇبىندە ۇيىقتادىڭ عوي، ويانساڭشى، اۆ-اۆ. كوكتەم كەلدى عوي، اۆ-اۆ.
تاربيەشى: وي، سەن ەكەۋىڭە تاعى نە بولدى؟
مىسىق: كۇشىك مەنى مازالاي بەرەدى.
كۇشىك: كوكتەم كەلدى، دالاعا شىعىپ وينايىق دەسەم شىقپايدى. ءوزى ءبىر جالقاۋ، اۆ-اۆ.
تاربيەشى: كۇشىك سەنىكى دۇرىس. كوكتەم كەلىپ، كۇن جىلىنىپ، دالا تاماشا بولىپ تۇر. ءبىراق ءسال شىداڭدار، بالالارمەن بىرگە شىعارسىڭدار. سەندەر وداندا الدارىڭا قاراڭدارشى، قانداي ادەمى بالالار وتىر. ولار ءبىزدى، ءبىز ولاردى ەستىپ، كورىپ وتىرمىز. ولاي بولسا، بالالارمەن امانداسايىق.
سالاماتسىڭدار ما، بالالار!
تاربيەشى:- بالالار، سەندەر مەنىڭ قاسىمدا كىمدەر وتىرعانىن كورىپ وتىرسىڭدار ما؟
- يا، مىسىق پەن كۇشىك.
- يا، بالالار، مەنىڭ مىسىعىم جالقاۋلاۋ بولعانمەن كۇشىگىم وتە اقىلدى. سوندىقتان سۇراعىما كۇشىكتەن بۇرىن جاۋاپ بەرەتىن بولىڭدار، كەلىستىك پە؟
كۇشىك:- اپاي، مەن مىسىققا جاڭىلتپاش ايتايىنشى.
- ال، ايتا عوي، مىسىق سەن دە دايىندالىپ وتىر.
كۇشىك:- كوكەك كەپ، كوكتەپ كوك، كوكتەم كەلدى.
مىسىق:- كوكەك، كوكتەپ، كوكتەم كەلدى.
كۇشىك:- مىسىق دۇرىس ايتپادى.
تاربيەشى:- كۇشىك، بۇل جاڭىلتپاشتى مۇمكىن بالالار ايتىپ بەرەر.
كۇشىك:- بالالار، سەندەر تەز-تەز ايتا الاسىڭدار ما؟
- يا، ايتا الامىز. بالالار جاڭىلتپاشتى ايتادى.
تاربيەشى:- وي، جارايسىڭدار، بالالار!
مىسىق:- مياۋ، مەنىڭ ەرتەگى تىڭداپ ۇيىقتاعىم كەلىپ تۇر.
تاربيەشى:- مىسىق، سەن ۇيقىدان باسقا نە بىلەسىڭ؟
كۇشىك:- بالالار قانداي ەرتەگى بىلەدى ەكەن؟
تاربيەشى: ونى بالالاردان سۇرايىق. بالالار، ءقازىر ەرتەگىدەي عاجايىپ ءسات بولاتىنىنا سەنەسىڭدەر مە؟ ولاي بولسا، كوزىمىزدى جۇمىپ، ءبارىمىز بىرگە 5-كە دەيىن سانايىق.
1، 2، 3، 4، 5
جارايسىڭدار، بالالار! ەندى كوزدەرىڭدى اشا قويىڭدار. مەن سەندەردىڭ قاستارىڭدامىن.
كۇشىك:- اۆ-اۆ، اپاي، بالالار قانداي ەرتەگى بىلەدى ەكەن؟
تاربيەشى:- ونى ءبىلۋ ءۇشىن بالالار تەلەديدارعا قاراسىن.
«تۇلكى مەن تىرنا» ەرتەگىسى سۋرەت ارقىلى ءوتىپ جاتادى.
تاربيەشى:- بالالار، قاي ەرتەگىدەن ءۇزىندى كوردىڭدەر؟ ەرتەگى نە جايىندا؟
- بۇل «تۇلكى مەن تىرنا» ەرتەگىسى. تۇلكى مەن تىرنا ءبىرىن-بىرى قوناققا شاقىرادى.
2. «قاسقىر مەن جەتى لاق» ەرتەگىسى (ۇستەل ءۇستى)
تاربيەشى:- مىناۋ قاي ەرتەگى؟ ەرتەگى نە جايىندا بولاتىن؟
- بۇل «قاسقىر مەن جەتى لاق» ەرتەگىسى.
كۇشىك: - اۆ-اۆ، مەن ايتايىنشى.
تاربيەشى: كۇشىك، سەن تۇرا تۇر، ءبىزدىڭ بالالاردا اقىلدى، وزدەرى ايتادى.
3.»شالقان» ەرتەگىسى فلانەگراف ارقىلى كورسەتىلەدى
بالالار بۇل ەرتەگىنى دە، ەستەرىنە ءتۇسىرىپ ايتىپ بەرەدى.
مىسىق:-مياۋ، بۇلار ەرتەكتى تولىعىمەن قاشان ايتادى؟
تاربيەشى:-ەرتەگىنى بالالار ەمەس، مەن ايتسام قالاي بولادى؟
مىسىق:-مياۋ، جاقسى بولدى عوي.
كۇشىك: اۆ-اۆ، ەرتەگى تىڭداماس بۇرىن مەنىڭ جۇمباعىمدى شەشىپ بەرسىن.
تاربيەشى: بالالار، قۇلاق سالىپ تىڭداڭدار، جۇمباقتىڭ شەشۋىن تاپپاساڭدار ەرتەگى ايتىلمايدى.
ءوز قالپاعىن جاسىنان
تاستامايدى باسىنان (ساڭىراۋقۇلاق)
بالالار شەشۋىن تابادى.
تاربيەشى:- ولاي بولسا، بالالار، «ساڭىراۋقۇلاق ساياسىندا» دەگەن ەرتەگىنى سيقىرلى اينادان «كولەڭكە تەاترى» ارقىلى تاماشالايىق.
(سيقىرلى تاياقشانى ايناعا تيگىزەدى. ەرتەگى كولەڭكە تەاترى ارقىلى كورسەتىلەدى)
- بالالار، ەرتەگى ۇنادى ما؟
- يا، ۇنادى.
- ال، سەندەر، قالاي ويلايسىڭدار، ءبارى قالايشا ساڭىراۋقۇلاقتىڭ استىنا سىيىپ كەتتى؟
- كىشكەنتاي ساڭىراۋقۇلاق جاڭبىر جاۋعاسىن ءوسىپ كەتتى
- ساڭىراۋقۇلاق العاشىندا قانداي ەدى؟
- كىشكەنتاي ەدى.
- يا، «كوڭىل سىيسا – ءبارى سىيادى». «جاۋىن جاۋسا جەر ىرىسى» دەگەن وسى ەكەن. وسىلاي ءبارى بىرىگىپ، ءبىر ساڭىراۋقۇلاق استىنا تىعىلىپ، قويان تۇلكىدەن، قالعاندارى جاۋىننان امان قالىپتى. بىر-بىرىمەن دوس بولىپ، قيىندىقتا كومەكتەسۋ كەرەك.
- ولاي بولسا، ءبارىمىز تۇرىپ، بوي سەرگىتىپ الايىق.
ۇزىن مۇرتتى قۇمىرسقا
بارا جاتىر جۇمىسقا
جاڭبىر جاۋدى كەنەتتەن
كولبەڭدەگەن كوبەلەكتىڭ،
سەكەڭدەگەن تورعايدىڭ
ۇزىن قۇلاق قوياننىڭ،
ءۇستى باسى سۋ بولدى.
جاۋىپ وتكەن اق جاۋىن
بىرلىككە ءبارىن شاقىردى.
سۇراق-جاۋاپ:- بالالار، وسى ەرتەگىدەگى قۇمىرسقا جونىندە نە بىلەمىز؟
- قۇمىرسقا جەردە جۇرەدى، ول وتە ەڭبەكقور.
- كوبەلەك جونىندە نە بىلەمىز؟
- كوبەلەكتىڭ قاناتى ادەمى، ول گۇلگە قونادى.
- باقا شە؟
- باقا سۋدا، جەردە جۇرەدى.
- قويان جونىندە نە بىلەمىز؟
- قوياننىڭ قۇلاعى ۇزىن. ول-قورقاق.
- ال، ساڭىرۋقۇلاق جونىندە نە بىلەسىڭدەر؟
- ساڭىراۋقۇلاق ورماندا، تالداردىڭ تۇبىندە وسەدى. ونىڭ باسىندا قالپاعى بار.
- جارايسىڭدار، بالالار! ءبىز وسىنداي وسىمدىكتەردى ايالاپ، قورعاپ ءجۇرۋىمىز كەرەك ەكەن.
ويىن: «تەز قۇراستىر»
بالالار سۋرەتتەردى تەز قۇراستىرىپ وينايدى.
كۇتىلەتىن ناتيجە: بالالار وتىلگەن ەرتەگىلەردى ەسكە ءتۇسىرىپ ايتا الادى.
جۇمباق شەشىپ، جاڭىلماي جاڭىلتپاش ايتادى. ويلانىپ جاۋاپ بەرۋدى مەڭگەرەدى.
You Might Also Like
