30 tamyz - Konstıtýsıa kúni memlekettik mereke!
2011 jyly 13 jeltoqsanda qabyldanǵan «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy merekeler týraly» QR Zańyna sáıkes, 30 tamyzda toılanatyn QR Konstıtýsıa kúni memlekettik meıram bolyp sanalady. Eńbek zańnamasyna sáıkes, bul kúni halyq demalady.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy 1995 jyly 30 tamyzda jalpyulttyq referendýmda qabyldandy (1998 jáne 2007 jyldary ózgerister men tolyqtyrýlar engizildi). Konstıtýsıa kúni dástúr boıynsha elimizdiń barlyq qalalary men oblystarynda jappaı merekelik qydyrýlar men áýesqoı kórkemóner sheberleriniń konsertteri ótedi.
«Konstıtýsıa» - latynshadan aýdarǵanda «qurylys» degen uǵymdy beredi. Iaǵnı, ómirimizdiń, tynys - tirshiligimizdiń el - jurt bolyp birigip memleket qurýymyzdyń aıǵaǵy. Mine, osyndaı konstıtýsıa alǵash ret Anglıada 1679 jáne 1688 jyldary quqyqtar jónindegi bıll degen atpen qabyldanǵan. Jazbasha konstıtýsıa eń alǵash 1787 jyly AQSH - ta, odan keıin, 1791 jyly Fransıa men Polshada ómirge kelgen. Konstıtýsıa kúni – memlekettik mereke!
Qazaqstanda tuńǵysh ret 1924 jyly odan keıin, 1937, 1978, 1993, 1995 jyldary jazbasha túrde qabyldandy. Al qazirgi qoldanylyp júrgen konstıtýsıa 1995 jyly 30 tamyzda búkilhalyqtyq referendým arqyly qabyldanǵan. Oǵan deıin, ıaǵnı, Qazaqstan táýelsizdik alǵannan keıin 1993 jyly 28 qańtarda óziniń alǵashqy Ata Zańyn qabyldaǵan bolatyn. Biraq 1993 jylǵy Konstıtýsıa eski ákimshilik, ámirshildik erejelerine kóbinese keńestik demokratıa qaǵıdalaryna negizdelgendikten, jańa qoǵam ómiriniń talabyna jaýap bere almady. Onda adam quqyqtary men bostandyqtary, olardy júzege asyrý qaǵıdalary, memlekettik ókimet bıligin júzege asyrý nysandary, basqarý salasyndaǵy demokratıalyq ınstıtýttardyń qyzmeti jete kórsetilmegen edi. Osyǵan oraı 1995 jyly Konstıtýsıa qabyldandy. Jańa Konstıtýsıanyń erekshelikteri zań shyǵarýshy, atqarýshy sot bıligin belgilep, olardyń quziretin, ózara is - qımyl birligin zań turǵysynan aıqyndap beredi. Memlekettik laýazymdy adamdardyń, azamattardyń konstıtýsıalyq quqyqtary men bostandyqtaryn buzýǵa jol bermeıdi. Konstıtýsıa kúni – memlekettik mereke!
Konstıtýsıa kúni – memlekettik mereke. Osy merekege bıyl ózgerister engizilgen jańa Konstıtýsıamen kelip otyrmyz. Taıaýda Parlament qabyldaǵan ózgerister men tolyqtyrýlar engizilgennen keıin Ata Zańymyz jańa sıpatqa ıe bolyp, elimizdegi demokratıalyq reformalar tereńdeı tústi. Memleketimiz prezıdenttik - parlamenttik basqarý turpatyna kóshti. Endi elimizde partıalyq saılaý júıesi engizilip, Parlament Májilisiniń saılaýy jańa saılaý erejeleri boıynsha júzege asyryldy. Elimizdiń Atazańy júzdegen jyldar boıy qalyptasqan adamzat balasynyń jalpy qundylyqtaryn óz boıyna sińirdi. Konstıtýsıamyzda adamdardyń tabıǵı quqyqtary men bostandyqtary, bılik ınstıtýttaryn demokratıalyq jolmen qalyptastyrý jáne damytý, Qazaqstan aýmaǵynda azamattyq qoǵam qurý týraly dúnıejúzi tanyǵan progresıvti ıdeıalar bekitildi. Ol elimizde san alýan ıdeologıalyq, senimdik, ulttyq, azamattyq ujymdar men toptardyń birlesip beıbit ómir súrýin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan. Konstıtýsıamyzda bekitilgen normalar Qazaqstan Respýblıkasyn gúldendirý maqsatynda elimizdiń barlyq azamattarynyń birlesip, bir jeńnen qol, bir jaǵadan bas shyǵaryp qyzmet etýleri úshin jaǵdaılar jasaıdy.
Konstıtýsıa kúni – memlekettik mereke! Konstıtýsıanyń adam quqyqtary men bostandyqtaryna arnalǵan normalary basqa salalyq zańnamalardyń mazmunyna áserin tıgizýde. Keńes zamanynda qalyptasqan adamdy zań buzýshy – buzaqy retinde kórý stereotıpti tarıhtyń qoınaýyna ketip, kerisinshe, kinásizdik prezýmpsıasyn basshylyqqa alý keń óris aldy. Konstıtýsıamyzda bekitilgendeı, tulǵaǵa qurmetpen qaraý, onyń jeke quqyqtaryn taptamaý, sot pen zań aldyndaǵy teńdik, jalpy teńdik qaǵıdalary zamanymyzǵa saı ıdeologıaǵa aınaldy. Adamnyń tabıǵı quqyqtaryn ústem qoıý memleket qyzmetiniń negizgi baǵyty desek esh qatelespeımiz. Aıtalyq, memlekettiń qylmyspen kúresýdegi saıasaty negizgi baǵyttarynyń ózgerýi adamnyń tabıǵı quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaýdy aldyńǵy orynǵa qoıýǵa baılanysty. Qylmystyq zańnamany izgilendirý úshin onsha aýyr emes jáne aýyrlyǵy ortasha qylmystar úshin jazany jeńildetý, bas bostandyǵynan aıyrýmen baılanysty emes jazalardyń keń qoldanylýyna jaǵdaılar jasaý, ólim jazasyn oryndaýdy toqtatýǵa baǵyttalǵan sharalar Konstıtýsıa normalaryna sáıkes júrgizilýde.
Ata Zańnyń 13 - baby 3 - tarmaǵynda tanylǵan árkimniń bilikti zań kómegin alýǵa quqyǵyn aýyldyq jerlerde qamtamasyz etý úshin birqatar sharalar júzege asyrylýda. Konstıtýsıa Qazaqstan Respýblıkasyn demokratıalyq memleket dep jarıalaıdy. Onyń demokratıalyǵy, eń aldymen, memleket ishinde halyq basqarýyn qamtamasyz etýinen kórinedi. Atazań 3 - babynyń 1 - tarmaǵynda memlekettik bıliktiń birden - bir bastaýy – halyq delingen. Bul konstıtýsıalyq norma Qazaqstannyń halyqtyq memleket ekendigin bildiredi. Halyqty joǵary bıliktiń ıesi retinde taný halyq sýverenıtetiniń kórinisi bolyp tabylady. Halyq óz bıligin tikeleı respýblıkalyq referendým jáne erkin saılaý arqyly júzege asyrady, sondaı - aq óz bıligin júzege asyrýdy memlekettik organdarǵa beredi. Halyqtyń erkin kórinis tapqan bul qujat óziniń normalary men prınsıpteriniń kómegimen ǵana emes, bekitilgen ıdeıalary arqyly da qoǵam men memleketti órkenıetti elderdiń qataryna jeteleıdi. Sondyqtan, qazirgi kezde basty mindet – jeke tulǵalardyń, qoǵamdyq uıymdardyń jáne memlekettik organdardyń Respýblıka Konstıtýsıasyna degen dástúrli qurmetin damytý. Eger biz osy mindetti oryndasaq, aldyńǵy qatarly Qazaqstan memleketiniń qalyptasqany. Konstıtýsıa kúni jas urpaqty otanshyldyqqa tárbıeleıtin osyndaı jetistikterimizdi eske alý jáne josparlardy jurtshylyqqa jetkizý ár azamattyń paryzy. Óıtkeni, eldiń jetken bıigi – bizdiń jetistigimiz! Konstıtýsıa kúni – memlekettik mereke.
Barlyq Qazaqstandyqtardy 30 tamyz - Konstıtýsıa kúnimen quttyqtaı otyryp, myqty densaýlyq beıbit turmys, turaqtylyq tileımin! Bereke – birligimiz máńgilik bolǵaı!
Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasy 1995 jyly 30 tamyzda jalpyulttyq referendýmda qabyldandy (1998 jáne 2007 jyldary ózgerister men tolyqtyrýlar engizildi). Konstıtýsıa kúni dástúr boıynsha elimizdiń barlyq qalalary men oblystarynda jappaı merekelik qydyrýlar men áýesqoı kórkemóner sheberleriniń konsertteri ótedi.
«Konstıtýsıa» - latynshadan aýdarǵanda «qurylys» degen uǵymdy beredi. Iaǵnı, ómirimizdiń, tynys - tirshiligimizdiń el - jurt bolyp birigip memleket qurýymyzdyń aıǵaǵy. Mine, osyndaı konstıtýsıa alǵash ret Anglıada 1679 jáne 1688 jyldary quqyqtar jónindegi bıll degen atpen qabyldanǵan. Jazbasha konstıtýsıa eń alǵash 1787 jyly AQSH - ta, odan keıin, 1791 jyly Fransıa men Polshada ómirge kelgen. Konstıtýsıa kúni – memlekettik mereke!
Qazaqstanda tuńǵysh ret 1924 jyly odan keıin, 1937, 1978, 1993, 1995 jyldary jazbasha túrde qabyldandy. Al qazirgi qoldanylyp júrgen konstıtýsıa 1995 jyly 30 tamyzda búkilhalyqtyq referendým arqyly qabyldanǵan. Oǵan deıin, ıaǵnı, Qazaqstan táýelsizdik alǵannan keıin 1993 jyly 28 qańtarda óziniń alǵashqy Ata Zańyn qabyldaǵan bolatyn. Biraq 1993 jylǵy Konstıtýsıa eski ákimshilik, ámirshildik erejelerine kóbinese keńestik demokratıa qaǵıdalaryna negizdelgendikten, jańa qoǵam ómiriniń talabyna jaýap bere almady. Onda adam quqyqtary men bostandyqtary, olardy júzege asyrý qaǵıdalary, memlekettik ókimet bıligin júzege asyrý nysandary, basqarý salasyndaǵy demokratıalyq ınstıtýttardyń qyzmeti jete kórsetilmegen edi. Osyǵan oraı 1995 jyly Konstıtýsıa qabyldandy. Jańa Konstıtýsıanyń erekshelikteri zań shyǵarýshy, atqarýshy sot bıligin belgilep, olardyń quziretin, ózara is - qımyl birligin zań turǵysynan aıqyndap beredi. Memlekettik laýazymdy adamdardyń, azamattardyń konstıtýsıalyq quqyqtary men bostandyqtaryn buzýǵa jol bermeıdi. Konstıtýsıa kúni – memlekettik mereke!
Konstıtýsıa kúni – memlekettik mereke. Osy merekege bıyl ózgerister engizilgen jańa Konstıtýsıamen kelip otyrmyz. Taıaýda Parlament qabyldaǵan ózgerister men tolyqtyrýlar engizilgennen keıin Ata Zańymyz jańa sıpatqa ıe bolyp, elimizdegi demokratıalyq reformalar tereńdeı tústi. Memleketimiz prezıdenttik - parlamenttik basqarý turpatyna kóshti. Endi elimizde partıalyq saılaý júıesi engizilip, Parlament Májilisiniń saılaýy jańa saılaý erejeleri boıynsha júzege asyryldy. Elimizdiń Atazańy júzdegen jyldar boıy qalyptasqan adamzat balasynyń jalpy qundylyqtaryn óz boıyna sińirdi. Konstıtýsıamyzda adamdardyń tabıǵı quqyqtary men bostandyqtary, bılik ınstıtýttaryn demokratıalyq jolmen qalyptastyrý jáne damytý, Qazaqstan aýmaǵynda azamattyq qoǵam qurý týraly dúnıejúzi tanyǵan progresıvti ıdeıalar bekitildi. Ol elimizde san alýan ıdeologıalyq, senimdik, ulttyq, azamattyq ujymdar men toptardyń birlesip beıbit ómir súrýin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan. Konstıtýsıamyzda bekitilgen normalar Qazaqstan Respýblıkasyn gúldendirý maqsatynda elimizdiń barlyq azamattarynyń birlesip, bir jeńnen qol, bir jaǵadan bas shyǵaryp qyzmet etýleri úshin jaǵdaılar jasaıdy.
Konstıtýsıa kúni – memlekettik mereke! Konstıtýsıanyń adam quqyqtary men bostandyqtaryna arnalǵan normalary basqa salalyq zańnamalardyń mazmunyna áserin tıgizýde. Keńes zamanynda qalyptasqan adamdy zań buzýshy – buzaqy retinde kórý stereotıpti tarıhtyń qoınaýyna ketip, kerisinshe, kinásizdik prezýmpsıasyn basshylyqqa alý keń óris aldy. Konstıtýsıamyzda bekitilgendeı, tulǵaǵa qurmetpen qaraý, onyń jeke quqyqtaryn taptamaý, sot pen zań aldyndaǵy teńdik, jalpy teńdik qaǵıdalary zamanymyzǵa saı ıdeologıaǵa aınaldy. Adamnyń tabıǵı quqyqtaryn ústem qoıý memleket qyzmetiniń negizgi baǵyty desek esh qatelespeımiz. Aıtalyq, memlekettiń qylmyspen kúresýdegi saıasaty negizgi baǵyttarynyń ózgerýi adamnyń tabıǵı quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaýdy aldyńǵy orynǵa qoıýǵa baılanysty. Qylmystyq zańnamany izgilendirý úshin onsha aýyr emes jáne aýyrlyǵy ortasha qylmystar úshin jazany jeńildetý, bas bostandyǵynan aıyrýmen baılanysty emes jazalardyń keń qoldanylýyna jaǵdaılar jasaý, ólim jazasyn oryndaýdy toqtatýǵa baǵyttalǵan sharalar Konstıtýsıa normalaryna sáıkes júrgizilýde.
Ata Zańnyń 13 - baby 3 - tarmaǵynda tanylǵan árkimniń bilikti zań kómegin alýǵa quqyǵyn aýyldyq jerlerde qamtamasyz etý úshin birqatar sharalar júzege asyrylýda. Konstıtýsıa Qazaqstan Respýblıkasyn demokratıalyq memleket dep jarıalaıdy. Onyń demokratıalyǵy, eń aldymen, memleket ishinde halyq basqarýyn qamtamasyz etýinen kórinedi. Atazań 3 - babynyń 1 - tarmaǵynda memlekettik bıliktiń birden - bir bastaýy – halyq delingen. Bul konstıtýsıalyq norma Qazaqstannyń halyqtyq memleket ekendigin bildiredi. Halyqty joǵary bıliktiń ıesi retinde taný halyq sýverenıtetiniń kórinisi bolyp tabylady. Halyq óz bıligin tikeleı respýblıkalyq referendým jáne erkin saılaý arqyly júzege asyrady, sondaı - aq óz bıligin júzege asyrýdy memlekettik organdarǵa beredi. Halyqtyń erkin kórinis tapqan bul qujat óziniń normalary men prınsıpteriniń kómegimen ǵana emes, bekitilgen ıdeıalary arqyly da qoǵam men memleketti órkenıetti elderdiń qataryna jeteleıdi. Sondyqtan, qazirgi kezde basty mindet – jeke tulǵalardyń, qoǵamdyq uıymdardyń jáne memlekettik organdardyń Respýblıka Konstıtýsıasyna degen dástúrli qurmetin damytý. Eger biz osy mindetti oryndasaq, aldyńǵy qatarly Qazaqstan memleketiniń qalyptasqany. Konstıtýsıa kúni jas urpaqty otanshyldyqqa tárbıeleıtin osyndaı jetistikterimizdi eske alý jáne josparlardy jurtshylyqqa jetkizý ár azamattyń paryzy. Óıtkeni, eldiń jetken bıigi – bizdiń jetistigimiz! Konstıtýsıa kúni – memlekettik mereke.
Barlyq Qazaqstandyqtardy 30 tamyz - Konstıtýsıa kúnimen quttyqtaı otyryp, myqty densaýlyq beıbit turmys, turaqtylyq tileımin! Bereke – birligimiz máńgilik bolǵaı!
You Might Also Like
