InfoHub Logo

31 mamyr – Saıası kýǵyn-súrgin qurbandaryn eske alý kúnine is-shara.
«Úsh báıterek – úsh ǵumyr»
Fon: halyq kúıi “El aırylǵan”
1 – oqýshy:
Sermelgen jyrǵa soıyl kóp,
Zulymdyqtardan keıin kep.
Otyrmyn joqtap senderdi,
İlıas, Sáken, Beıimbet.
Joıylyp qashan keı indet,
Qaıǵysy eldiń seıilmek?
“Halyq jaýy” bop atyldy – aý
İlıas, Sáken, Beıimbet?!
Alaýlap eren boıymda ot,
Bermeıtin tynym oıym kóp
Qıdy eken qalaı ólimge -
İlıas, Sáken, Beıimbet?!
Uly kósh qalmas keıindep,
Alǵa asqan saıyn toıyń kóp.
Umytpas el úshin arysyn –
İlıas, Sáken, Beıimbet!

Muǵalim sózi: Búgingi bizdiń ashyq tárbıe saǵatymyz qazaq halqynyń “Úsh báıteregi” – kóp ultty keńes ádebıetiniń negizin salýshy, Qazaqstannyń qoǵamdyq tarıhynda abyroıly oryn alatyn, revolúsıoner - komýnıs Sáken Seıfýllınge, Qazaq keńes ádebıetiniń irge tasyn qalaǵan “alyptar tobyndaǵy” iri aqyn, irgeli prozaık jáne dramatýrg Beıimbet Maılınge, Qazaq keńes ádebıetiniń bastaý qaınarynda turǵan qudiretti talant ıesi, aqyn, dramatýrg, prozaık İlıas Jansúgirovke arnalady. Maqsaty: Qazaqtyń “Úsh báıtereginiń” ómir jolyn keıingi jas urpaqqa tanystyrý.

2 – oqýshy:
Sáken Seıfýllın – qazaq Keńes ádebıetiniń negizin salýshy, kórnekti aqyn, qoǵam qaıratkeri. Onyń esimi halyq arasyna revolúsıa jyldary jáne olan keıingi kezeńde keńinen tarady. Ol qazaq aqyndarynyń ishinde birinshi bolyp revolúsıany jyrlady, Sovet ókimeti úshin kúreske belsene qatysty. Revolúsıadan keıingi beıbit qurylys jyldarynda S. Seıfýllın shyǵarmalary qazaq halqynyń Qazan ákelgen bostandyqty tanýyna, revolúsıa shyndyǵyn túsinýge kómektesti. Sáken (Sádýaqas) Seıfýllın 1894 jyly burynǵy Aqmola oblysyna qarasty Aqmola ýezindegi Nildi bolysynyń birinshi aýylynda, qazirgi Qaraǵandy oblysy Jańarqa aýdanynda týǵan. Aldymen aýyl moldasynan saýat ashqan ol Nildi mys zavodyndaǵy orys - qazaq mektebinen bilim alady. 1908 - 1913 jyldary Aqmoladaǵy Prıhodskaıa shkolany, keıinnen eki klasty ýchılıshede oqıdy. 1916 jyly Omskiniń muǵalimder semınarıasyn bitirip, oqytýshy bolady.

3 – oqýshy:
Beıimbet Maılın - qazaq keńes ádebıetiniń asa talantty ókilderiniń biri. Shyǵarmashylyq jumysqa revolúsıadan buryn aralasyp, demokrattyq baǵytta shyǵarmalar jaza bastaǵan. Ol Qazan revolúsıasy jeńisinen keıin jańa ádebıetterdiń irgetasyn qalasýǵa belsene qatysty. Beıimbet ádebı janrlardyń baıýyna, onyń taqyryptyq keńeıýine, kórkemdik jetilýine kóp úles qosty. Poezıa, proza, drama salalarynda qat - qabat jáne ónimdi qyzmet etken jazýshy revolúsıa teńdikke jetkizgen qazaq kedeıleriniń oıanyp, ósý jolyn aýyldaǵy jańarýshylyqtyń syrlaryn óz shyǵarmalarynda tereń beıneledi. Sondyqtan da, qazaq sovet ádebıetiniń alǵashqy jıyrma jyldyq tarıhynda Beıimbet tvorchestvosynyń erekshe orny bar. Jazýshy shyǵarmalary qazaq aýylyndaǵy keńestik negizdegi ózgeristerdiń shejiresi esepti boldy. Beıimbet Maılın 1894 jyly Qostanaı ýezindegi Dambar bolysynda, qazirgi Qostanaı oblysynyń Taran aýdanynda týǵan. Maılın alǵash ret aýyl moldasynan saýat ashyp, hat tanıdy. Sodan soń aýyldaǵy Ábdirahman Arǵynbaev degenniń medresesinde eki jyl, 1913 - 1914 jyldary Troıskidegi “Ýazıfa” mektebinde bilim alady.

4 – oqýshy:
İlıas Jansúgirov – qazaq keńes ádebıetiniń asa iri qaıratkerleriniń biri. Ol ádebıettiń barlyq negizgi janrlarynda qalam tartty. Sonyń ishinde İlıastyń poezıa salasyn damytýǵa qosqan úlesi zor. Qazaq keńes poezıasynyń altyn qoryna qosylǵan talaı - talaı lırıkalyq óleńderimen qosa İ. Jansúgirovtyń “Kúı”, “Dala”, “Kúıshi”, “Qulager” sıaqty poemalary bar. Onyń kórkem aýdarma salasyndaǵy eńbegi de meılinshe jemisti. İlıas Pýshkınniń “Evgenıı Onegın” atty óleńimen jazylǵan romanyn, “Gavrılıada” poemasyn, kóptegen lırıkalyq óleńderin, Lermontov pen Nkrasovtyń, Gorkıı men Maıakovskııdiń shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdardy. Óziniń aqyndyq zor talantymen, tamasha kórkem shyǵarmalarymen İ. Jansúgirov qazaq keńes poezıasyna óshpes úles qosty jáne onyń kemeldenip ósýine zor kórkemdik yqpalyn tıgizdi. İ. Jansúgirov 1894 jyly burynǵy Qapal ýezi Aqsý bolysynda, qazirgi Almaty oblysy Aqsý aýdanynda shaǵyn ǵana dáýleti bar sharýanyń otbasynda týǵan.

Júrgizýshi:
Úsh báıterek teńdikti ańsady. Baı men kedeı arasyndaǵy tartysty, ádiletsizdikti jyrlady. Bolashaǵymyzdyń bostandyǵy úshin kúresip, arttarynda óshpesteı iz qaldyrdy.
Sáken, İlıas, Beıimbet
Ańsady olar teńdikti
Qazaqtyń baıtaq eline
Tý etip tikti teńdikti.

5 - oqýshy: Jas qazaq marselezasy – S. Seıfýllın
Azamat, júnjime, júrme bos,
Qol ustas, birigip tize qos.
Tý ustap duspanǵa baraıyq,
Teńdiktiń uranyn salaıyq.
Tizesin batyrǵan zalymnan
Kún týdy - biz teńdik alaıyq.
Azamat sestenip kózińdi ash, júrme bos.
Uran sal, alǵa bas, birigip tize qos.
Qyzyl tý – shylaýyń, qorǵanyń,
Tize qos, tize qos, tize qos.
Patshadan ádildik joq edi,
Ulyqtar paraqor toq edi.
Buqara halyqty kem tutqan,
Jek kórgen, ıtimen teń tutqan,
Qospaǵan sanyna adamdyq,
Aılamen ustaǵan nadan ǵyp.
Joıylsyn qulshylyq, kemshilik,
Jasasyn ádildik teńshildik.
Burynǵy qý qyspaq jol qalsyn
Óz erkin buqara qolǵa alsyn.
Jer ústin shat qylyp kórkeıtip,
Qyzyl tý jelbirep ornalsyn.

Júrgizýshi:
B. Maılınniń “Ybyraımysyz, Ybyraımyn” qoıylymy.
Baı rolinde – Nursultan
Kedeı rolinde - Azamat
Júrgizýshi:
Keshe.
• Ýa, kimsiz?
• Ybyraımyz.
• Jaımysyz?
• Jaımyz.
• Ýa, qaıdan kelesiz?
• Saılaýdan kelemiz.
Elge oıran sap
Oınaýdan kelemiz.
Tóske taqqan shenimiz bar,
Patshaǵa jaqqan ebimiz bar,
Qudaıǵa shúkir,
Qoıdan jýas,
Momaqan ǵana elimiz bar.
Biz baı,
Biz qudaı!
Kúsh synassa,
Jym bolady.
Kim keledi saıma - saı!

Júrgizýshi:
Búgin.
Ýa, kimsiń?
Ybyraımyn.
Jaımysyń?
Jaımyn.
Qaıdan kelesiń?
Sottan kelemin.
Sottan emes – aý, ottan kelemin.
Bildiń be?
Bildim ǵoı.
Qalaı eken?
Aryz bergen malaı eken.
Solaı ma eken?
Solaı eken!
Ne deıdi?
Aqy suraıdy.
Qansha?
On myń som.
On myń som?
Neń qalady?
Nem qalsyn:
Qatyn qalad,
Men qalam.
Sheniń qaıda?
Tozǵan.
Eliń qaıda?
Kúni ozǵan.
Endi ne etpeksiń?
Bitem!
Bitseń, bit, - men de sonyńdy kútem.

Aqtóbe oblysy Shalqar aýdany
İ. Úrgenishbaev atyndaǵy orta mektebiniń kitaphanashysy
Ýsnadınova Aıdana

Tolyq nusqasyn júkteý