31 mamyr - saıası qýǵyn - súrgin jáne asharshylyq qurbandaryn eske alý kúni
31 MAMYR - SAIASI QÝǴYN - SÚRGİN JÁNE ASHARSHYLYQ QURBANDARYN ESKE ALÝ KÚNİ
«Halqym, elim, jerim, Atamekenim! Birligimiz bilektiń kúshindeı edi ǵoı. Ash – jalańash qaıda bettep baramyz? Qara shańyraǵym shaıqalyp, jerimizden qýylyp qaıdan, kimnen pana izdeımiz?
Kúnim ne bolady, zamanym ne bolady, urpaǵymnyń kúni ne bolady? Qý qudaı, Jaratqan ıem, qoldaı kór! Ne jazdym bul ómirde? Naızanyń ushynda, qylyshtyń júzinde júrip, ata - babalarymnyń qany tógilip, qorǵaǵan jeri edi ǵoı!»
Dál osyndaı zarly ún XX ǵasyrdyń basynda qazaqtyń jerin jaılap edi. Qaıran, qazaq eli... Búgingi urpaqqa aıta almaǵan, jetkize almaǵan, jan dúnıeńdi dir etkizetin syrǵa, muńǵa toly tarıhı paraqtary qanshama áli. Oǵan kýá myna jatqan keń dala, zańǵar taýlar, ózen - kólder, qum - shólder, tarıhı eskertkishter, mazarlar, qıraǵan ejelgi qalalardyń orny. Biz búgin basyp júrgen topyraqqa ǵasyrlar boıy ata - babamyzdyń qany tamyp kelgen.
Iá, qazaq halqy bul dúnıede ne kórmedi? Sonaý «Aqtaban shubyryndy, Alqakól sulama» zamanynan bastap, «repressıa» jyldaryna deıingi aralyqta halqymyzdyń osynaý keń jahan dalada joıylyp ketý qaýpi turǵan edi.
Qazaqstandaǵy tunǵysh repressıa 1928 jyldan bastaldy. Óıtkeni 1925 jyly Qazaqstan ólkelik partıa komıtetiniń 1 - hatshysy bolyp kelgen F. I. Goloshekın respýblıkanyń saıası - ekonomıkalyq jáne áleýettik jaǵdaıymen tanysyp «Qazaqstanǵa Uly Qazan revolúsıasynyń eshqandaı yqpaly bolmady, sondyqtan munda «Kishi Qazan» revolúsıasyn jasaý kerek» degen teris qorytyndyǵa kelip, respýblıkada repressıalyq sharalar júrgize bastaıdy. Ol eń aldymen eski zıalylarǵa aýyz salady. Solardyń ishinde qazaqstandyq Á. Bókeıhanov, J. Aqbaev, Á. Ermekov t. b. boldy.
1930 jyldary Keńes Odaǵynyń quramynda bolǵan Qazaqstanda 103 myń adam qýǵyn - súrginge ushyraǵan jáne 25 myń adam atý jazasyna kesilgen. Naq osy jyldary qazaqstandyq ǵylym, mádenıet jáne saıasat salasynyń zıaly qaýym ókilderi atylǵan.
Jalpy 1930 - 1953 jyldary aralyǵynda 40 mıllıonnan astam keńes azamattary repressıaǵa ushyraǵan. Ásirese bul zańsyz jazalaýǵa Keńes Odaǵy quramynda bolǵan barlyq halyqtar men ulttardyń betke ustar ıntelegensıa ókilderi ushyraǵan. Osy kezeńde qazaqtardyń 40 paıyzy qaza tapqan. Al Qazaqstan aýmaǵynda ornalasqan lagerlerge koreıler, poláktar, Edil nemisteri, Qyrym tatarlary, Kavkaz halyqtary jáne basqa da ult ókilderi qonys aýdarylyp kelgen.
Qanshama zobalań jyldardy bastan keshken qazaǵymnyń árqaısysynyń aıtqan zary, keshken muńy, júrip ótken tar joldary – bári - bári búgingi urpaqtyń qulaǵynda, júreginde, máńgi esinde.
Osyǵan oraı, 1997 jyly QR Prezıdentiniń Jarlyǵy shyǵyp, soǵan sáıkes 31 mamyr Saıası qýǵyn - súrgin qurbandary kúni bolyp jarıalandy, al QR úkimetine jyl saıyn 31 mamyrda saıası qýǵyn - súrgin qurbandaryna arnalǵan is - sharalar ázirlep ótkizý tapsyrylǵan. Bul kúni búkil el saıası qýǵyn - súrgin qurbandary bolǵan bizdiń otandastarymyzdy eske alady.
Gúlim Jaqan
«Halqym, elim, jerim, Atamekenim! Birligimiz bilektiń kúshindeı edi ǵoı. Ash – jalańash qaıda bettep baramyz? Qara shańyraǵym shaıqalyp, jerimizden qýylyp qaıdan, kimnen pana izdeımiz?
Kúnim ne bolady, zamanym ne bolady, urpaǵymnyń kúni ne bolady? Qý qudaı, Jaratqan ıem, qoldaı kór! Ne jazdym bul ómirde? Naızanyń ushynda, qylyshtyń júzinde júrip, ata - babalarymnyń qany tógilip, qorǵaǵan jeri edi ǵoı!»
Dál osyndaı zarly ún XX ǵasyrdyń basynda qazaqtyń jerin jaılap edi. Qaıran, qazaq eli... Búgingi urpaqqa aıta almaǵan, jetkize almaǵan, jan dúnıeńdi dir etkizetin syrǵa, muńǵa toly tarıhı paraqtary qanshama áli. Oǵan kýá myna jatqan keń dala, zańǵar taýlar, ózen - kólder, qum - shólder, tarıhı eskertkishter, mazarlar, qıraǵan ejelgi qalalardyń orny. Biz búgin basyp júrgen topyraqqa ǵasyrlar boıy ata - babamyzdyń qany tamyp kelgen.
Iá, qazaq halqy bul dúnıede ne kórmedi? Sonaý «Aqtaban shubyryndy, Alqakól sulama» zamanynan bastap, «repressıa» jyldaryna deıingi aralyqta halqymyzdyń osynaý keń jahan dalada joıylyp ketý qaýpi turǵan edi.
Qazaqstandaǵy tunǵysh repressıa 1928 jyldan bastaldy. Óıtkeni 1925 jyly Qazaqstan ólkelik partıa komıtetiniń 1 - hatshysy bolyp kelgen F. I. Goloshekın respýblıkanyń saıası - ekonomıkalyq jáne áleýettik jaǵdaıymen tanysyp «Qazaqstanǵa Uly Qazan revolúsıasynyń eshqandaı yqpaly bolmady, sondyqtan munda «Kishi Qazan» revolúsıasyn jasaý kerek» degen teris qorytyndyǵa kelip, respýblıkada repressıalyq sharalar júrgize bastaıdy. Ol eń aldymen eski zıalylarǵa aýyz salady. Solardyń ishinde qazaqstandyq Á. Bókeıhanov, J. Aqbaev, Á. Ermekov t. b. boldy.
1930 jyldary Keńes Odaǵynyń quramynda bolǵan Qazaqstanda 103 myń adam qýǵyn - súrginge ushyraǵan jáne 25 myń adam atý jazasyna kesilgen. Naq osy jyldary qazaqstandyq ǵylym, mádenıet jáne saıasat salasynyń zıaly qaýym ókilderi atylǵan.
Jalpy 1930 - 1953 jyldary aralyǵynda 40 mıllıonnan astam keńes azamattary repressıaǵa ushyraǵan. Ásirese bul zańsyz jazalaýǵa Keńes Odaǵy quramynda bolǵan barlyq halyqtar men ulttardyń betke ustar ıntelegensıa ókilderi ushyraǵan. Osy kezeńde qazaqtardyń 40 paıyzy qaza tapqan. Al Qazaqstan aýmaǵynda ornalasqan lagerlerge koreıler, poláktar, Edil nemisteri, Qyrym tatarlary, Kavkaz halyqtary jáne basqa da ult ókilderi qonys aýdarylyp kelgen.
Qanshama zobalań jyldardy bastan keshken qazaǵymnyń árqaısysynyń aıtqan zary, keshken muńy, júrip ótken tar joldary – bári - bári búgingi urpaqtyń qulaǵynda, júreginde, máńgi esinde.
Osyǵan oraı, 1997 jyly QR Prezıdentiniń Jarlyǵy shyǵyp, soǵan sáıkes 31 mamyr Saıası qýǵyn - súrgin qurbandary kúni bolyp jarıalandy, al QR úkimetine jyl saıyn 31 mamyrda saıası qýǵyn - súrgin qurbandaryna arnalǵan is - sharalar ázirlep ótkizý tapsyrylǵan. Bul kúni búkil el saıası qýǵyn - súrgin qurbandary bolǵan bizdiń otandastarymyzdy eske alady.
Gúlim Jaqan
You Might Also Like
