5 -synyp oqýshylaryna arnalǵan test jasaý
Batys Qazaqstan oblysy
Terekti aýdany
H.Esenjanov atyndaǵy JOBBM
8-synyp oqýshysy Halımedenov Jiger
Jetekshisi: Týrsınova Jadyra Berkovna
Joba taqyryby:
Informatıka
Joba maqsaty:
5-synyp oqýshylaryna arnalǵan ınformatıka páninen elektrondy testileý quralyn jasaý.
Informatıkadan elektrondy testileý quralyn qurý
Jalpy, elektrondy oqý quraldary men Web – paraqtardy paıdalaný úshin Frontpage, HTML jáne t.b. programmalar qoldanylady. Bul programmalar elektrondyq oqýlyqtar men Web – paraqtaǵy málimetke mátin, grafıka, dybystyq, beınelik, aqparat túrlerin ornalastyrýǵa múmkindik beredi. Qoryta kelgende elektrondyq oqýlyqty qoldaný barysynda oqýshylardyń sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵynyń kúrt artqandyǵy baıqalady. Muǵalimder de ózderine qajetti ádistemelik, dıdaktıkalyq kómekshi quraldardy molynan ala alady. Zaman talabyna saı jas urpaqqa sapaly bilim berýde elektrondyq oqýlyqtardy sabaqqa paıdalaný.
Joǵary deńgeıli programmalaý prosedýralyq, logıkalyq jáne obektili-baǵdarly bolyp úsh túrge bólinedi. Sońǵy kezderde Windows ortasynda jaryqqa shyqqan jáne obektili-baǵdarly programmalaý (OBP) negizinde qurylǵan programmalaý tilderi-Object Pascal, Microsoft Visual Basic, Borland C++ for Windows.
OBP tilinde programmanyń jumysy oqıǵalar tizbeginen jáne túrli obekterlerdiń osy oqıǵalarǵa jaýabynan turady. Olardyń vızýaldy túrleri Visual Basic tili Qbasic programmalaý tili negizinde, Delphi tili obektili Paskal tili negizinde windows operasıalyq júıesin negizge alyp qurylǵan. Olar, ásirese, Delphi-degi programmalaý tili kez kelgen qosymshany daıyndaýǵa bolatyn jyldamdyǵy tez, qýatty til.
Delphi-diń birinshi nusqasy 1994 jyly jaryqqa shyǵyp, keıingi jyldary onyń birte-birte keńeıtilgen 2,3,4,5,6- nusqalary jaryq kórdi. 5,6-nusqalardyń bir-birinen aıyrmashylyǵy joq deýge bolady, ekeýi de 32 operasıalyq júıesiniń negizinde daıyndalǵan. Delphi 6-da ınternet úshin qosymshalardy daıyndaý múmkindigi keńeıtilgen jáne berilgender qorymen jumys isteýde ózgeshilikter engizilgen.
Delphi - diń negizgi ereksheligi - onda qosymsha qurýda komponenttik jáne obektilik tásilder paıdalanylady. Komponenttik tásildiń mánisi jeńil: ár qosymsha arnaıy is-áreketterdi oryndaıtyn komponentterden jınaqtalady. Ol jetkiliksiz bolsa, obektini óńdeýge arnalǵan ústeme programma qurylady. Komponentter vızýaldy komponentter kitaphanasynda (VCL-Visual Component Library) jınaqtalǵan. Komponentter panelinde túrli klastarǵa tıisti standartty komponentter óte kóp. Paıdalanýshy jańa komponent daıyndap, ony osy panelge qosýyna da bolady.
Matematıkany oqytý ádistemesi páninen elektrondy oqý quralyn jasaýda Borland Delphi baǵdarlamasy qoldanyldy. Bul oqý quraly joǵary oqý ornynyń matematıka 3-kýrs mamandyǵy boıynsha oqıtyn stýdentterine, sondaı-aq orta kásiptik bilim alýshylarǵa, joǵary synyp oqýshylaryna, sonymen qatar orta mektep, kolej, joǵary oqý oryndarynyń oqytýshylaryna, kúndizgi jáne syrttaı oqıtyn bólimderi stýdentteri jáne jalpy bilimge qushtar kópshilikke arnalǵan.
Oqý quraly jalpy matematıkany oqytý ádistemesi kýrsy boıynsha baǵdarlamaǵa sáıkes jazylǵan.
Elektrondy oqý quralyn qurýda qoldanylǵan kompúterlik baǵdarlamalar
Delphi-de programma daıyndaý, programma mázirlik qurý, anımasıa, mýltımedıa prosesterin uıymdastyrý, OLE tehnologıasyn paıdalanyp, basqa ofıstik qosymshalardy shaqyrý, olarmen jumys isteý jáne t.b. is-áreketterdi oryndaýǵa bolady.
Kóptegen operatordyń jazylýy Týrbo Paskaldaǵy sıaqty. Biraq, munda programmalaýdy úırený úshin obekt, oqıǵa, qasıet, ádis, klass uǵymdarymen erkin tanysyp, komponentterdi paıdalaný jáne túrli kosandalardyń jazylý túrlerin bilý qajet.
Munda Delphi- men jumys tásilderi kórsetilgen.
- Delphi programmalaý ortasy.
Delphi-di Windows arqyly iske qosý komandasy:
İske qosý-> Programmalar-> Borland Delphi 7-> Delphi 7. Ekranda Delphi ortasynyń úsh terezesi kórinedi ( sýret 3.3).
Sýret 7. Delphi ortasynyń terezesi.
Delphi-diń negizgi quramyna negizi mázir (5), aspaptar paneli (6) jáne komponentter palıtarasy (7) engizilgen ( sýret 7 ).
Negizgi mázir pýnktterine Delphi-de jumys isteý komandalary, aspaptar paneline mázir pýnktterine engizilgen negizgi komandalardy oryndaıtyn batyrmaler ornalastyrylǵan.
Ortada programma kórýge arnalǵan 4-shi modýl terezesi (programmalyq podterezesi) de iske qosylady forma terezesiniń astynda ornalasatyndyqtan, ol alǵashqyda kórinbeıdi .
- Proekt. Forma. Qasıetter. Obekt ınspektory terezesi.
Delphi-de daıyndalatyn programma proekt (joba) dep atalatyn. Forma programmany daıyndaý aldynda ashylatyn, prgrammanyń suhbattyq terezesi. Delphi alǵashqy ret iske qosylǵan kezde forma Form1 ataýymen (taqyrybymen) kórinedi. Proekt qurý úshin formada komponentter palıtrasynda ornalasqan túrli komponentter ornatylady. Keı jaǵdaılarda ekranda forma kórinbeýi múmkin. Ony ekranǵa shyǵarý úshin View Forma komandasyn berý nemese F12 pernesin bassa jetkilikti.
Formanyń jáne formaǵa engiziletin komponentterdiń túrli qaspetteri bar qasıet (sıpattama, parametr) – aınımalylardyń erekshe túri. Olar obektiniń túrli múmkindikterin sıpattap, aǵymdyq kúıin anyqtaıdy. Mysaly, forma qasıetteriniń mánderi- forma taqyrybynyń mátini, ólshemi, ekranda ornalasýy, túsi t.b. Delphi iske qosylǵan kezde forma qasıetterine alǵashqy sáıkes mánder menshiktelip qoıylady.
Programma qurý formany ne onda ornatylǵan komponenttiń keıbir qasıetteriniń mánderin ózgertýden bastalady.
Obekt ınspektory (Object inspector ) Terezesine engizilgen qasıetter tizimin shyǵarý úshin obektini tańdap alý kerek. Inspektor terezesinen joǵory qataryna tańdalǵan obekt (nysan) ataýy da jazylyp qoıylady. Mysaly, Delphi iske qosylǵan kezde formanyń ashylǵan qasıetter terezesi sýrette kórsetilgen . terezesiniń eni qosymsha beti bar. Properties(Qasıetter) jáne Events (oqıǵalar). Tereze ashylǵanda eki baǵanǵa engizilgen jazýlardan turatyn onyń Properties bólimi ashylýy turady. Birinshi baǵanda kórinetinder qasıet ataýlary, ekinshi baǵanǵa sáıkes jazylǵandar olardyń mánderi .
Formanyń keıbir qasıetteri:
Name (Ataý) formaǵa berilgen ataý. Ol Delphi obektileriniń negizgi qasıetteriniń biri. Programmanyń jumys isteýi barysynda Delphi obektini osy ataý boıynsha ajyratyp tanıdy. Delphi -diń formaǵa avtomatty túrde alǵashqy ret menshiktegen ataýyn (Form1) ózgertin, basqa ataý berýge bolady. Ol úshin qassıetter terezesinen Name qasıeti tańdalyp, jańa ataý klavıatýradan teriledi.
Font(shrıft) - Formaǵa shyǵarylatyn mátin shrıftiniń qasıetti. Ony tańdap, oń jaǵynda kóringen kóp núkte (...) túımesin shertken kezde Windows-tiń sýhbattyń shrıfti tańdaý terezesi kórinedi. terezeden ádettegideı, qajetti shrıfttinen, ólshemin tańdap (mysaly, TimesKaz)túımesinen shertý kerek.
Sartion (taqyryp) forma terezesiniń taqyrybyna engizilgen mátin. Alǵashqy kezde qasıetter terezesiniń Sartion qasıetine Form1 sózi engizilip qoıylady . onyń mánin ózgertý Name qasıetine mán menshikteý sıaqty.
Color (tús) Formanyń túsin ornatý qassıeti. Ol tańdalǵan kezde oń jaǵynda tilsyzyq kórinedi. Tilsyzdyk túımesi - qasıet máńgilik birneshe ekeniniń belgisi. Tilsyzyq belgisin shertken kezde mánder túster terezesi ashylady. Tizimdi kóringen qalaǵan tús taýdalǵan soń forma sáıkes túske boıalyp qoıylady.
Size pıkselmen birligi berilgen formanyń eni men bıiktigin ornatý qassıetteri búl mánder formany qoldan keńeýtý ne syǵý kezinde de avtomatty túrde ornatylyp qoıylady.
Kórnekilik komponentterdiń jalpy sıpattamasy.
Forma. Forma shablondary.
Formanyń eń basty vızýaldi komponenti –forma. «forma » jáne «tereze» termınderi bir- birine sınonım, sondyqtan forma eń basty bólik bolyp tabylady. Formada vızýaldi jáne kórinbeıtin sıstemalyq komponentter ornalasady, ıaǵnı ol konteıner rólin atqarady.
Delphi tilinde forma jasalǵanda eń birinshi forma basty bolyp esepteledi basty tereze ıaǵnı forma jabylǵan jaǵdaıda oǵan táýeldi formalar da jabylady.
Basty formay joba jasaǵan kezde de taǵaıyndaýǵa bolady. Ol bylaı júzege asyrylady: Progect/options => main form tiziminen kerekti formany basty etip tańdaımyz da OK basamyz.
Forma ashylýynyń eki tásili bar:
- Modáldi- basqa formaǵa ótý úshin jabýdy talap etedi.
- Modáldi emes- formany jappaı basqa formaǵa ótýge bolady.
Testileýde qoldanǵan formalardan ótý ádisi: show, hide komandalary arqyly júzege asyryldy. Bul komandalardy qoldanǵanda vizible qasıeti true nemese false mánin qabyldap, múldem jabylyp qalmaıdy. Sebebi qoldanýshy kerek kezinde kerek formaǵa erkin ótý úshin.
Eger programma óte úlken bolyp, operatıvti jadyda az oryn alý úshin formany múldem japqan jón. Ol –Release, Free, destroy ádisimen júzege asady. Osy tásilderdiń eń qolaılysy- free arqyly jabý. Sebebi ol formany jappastan buryn onyń jabylý múmkindigin tekseredi.
Mysal:
Procedure TForm3.btndestoryClick(sender: Tobject);
Begin
Form3.free;
End.
Forma shablondarynyń túrleri óte kóp. Olardyń ishindegi eń kóp qoldanylatyny:
New- form.
Forms=>AboutBox
Dialogs =>standardDialog
Dialogs =>PeconsileErrorDialog
Sýret 8.
Forma shablondarynyń túrleri
Delphi tiliniń negizgi komponentteri.
Edit, MaskEdit, Label, Memo- mátin engizý komponentteri.
Aqparatty engizý, kórsetý jáne ózgertý formanyń arnaıy óristerinde júzege asyrylady. Osy maqsatta Delphi tilinde Edit, Maskedit, label,Memo, Richedit jáne labeledit komponentteri qoldanylady.
Edit.
Edit - Mátindi engizýge jáne kórsetýge arnalǵan birjoldy redaktor. Onyń teksttik órisindegi jazýdy proekt jasaǵan kezde nemese programma ishinde ózgertýge bolady. Mundaǵy teksttiń uzyndyǵy boıynsha ornyn ózgertýge tasmaldaýǵa bolmaıdy. Eger mátin syımasa qoldanýshy tek kýrsor arqyly jazýdy jyljytyp kóre alady. Al Autosize qasıeti tek bıiktigin shrıftqa baılanysty ózgerýi úshin qoldanylady. Edit qasıetteriniń biri perne taqtasy arqyly jumys jasaý múmkindiginde. Ctrl+c -copy, Ctrl+x -cut, Ctrl+v –paste, Ctrl+z undo.
Edit jaı tekstti kórsetý úshin qoldanylsa Readonly qasıetin true, Autoselect qasıetin false qoıý kerek. Sonda qoldanýshy kórinip turǵan tekstti ózgerte almaıdy.
Edit mátininiń tıpi string bolǵandyqtan engiziletin sandarmen jumys jasaý úshin mátin tıpin sandyq tıpke ózgertý kerek bolady. Bul kelesi kestede kórsetilgen.
Keste 1. sandarmen jumys jasaý úshin mátin tıpin sandyq tıpke ózgertý kestesi
|
Inttostr(x) |
Bútin tıpti aınymalyny sımvoldyq tıpke aınaldyrý |
|
Floattostr(x) |
Naqty tıpti aınymalyny sımvoldyq tıpke aınaldyrý |
|
Strtoint(a) |
Sımvoldyq tıpti aınymalyny |
|
Truns(x) |
Naqty sannyń bútin bóligi. |
Eger engizilgen mátin sanǵa aınalmaıtyn bolsa EconvertError oqıǵasy oryndalady. Sondyqtan san engiziletin óriske osy jaǵdaıdyń aldyn alatyn programma jazý kerek.
Mysal: var A;
Try A:= strtoint(edit1.text);
…{ A aınymalyny qoldanatyn operatorlar}
Except on Econvert Error do
Showmessage(‘qate engizdińiz’);
Bul tásilden góri qoldanýshyǵa tek san engizý múmkindigi bolatyndaı programma bolǵany durys.
Ol úshin oqıǵalar óńdeýshige onkeypress oqıǵasyna
If not (key in[‘0’..’9’,’,’]) then key :=#0;
Bul operator tek sıfrlar men útirden basqa sımvoldardy noldik sımvolmen almastyradyıý maxlength qasıetinde engiziletin sımvoldar sanyn anyqtaýǵa bolady, 0 bolsa engiziletin sımvoldar sany shektelmeıdi.
MaskEdit
Joǵaryda kórsetilgen operasıalardy jeńildetetin jáne yńǵaıly komponent – MaskEdit. Ol shart qoıý múmkindigi bar birjoldy redaktor. String tıpti editmask qasıetine eki ret shertkende editmask editor komandalyq tereze ashylady. (sýret).
Maska Inputmask órisinde jazylady nemese Sample mask tiziminen tańdalady. Save Literal Characters maskaǵa lıterlik sımvoldardyń qosylýyn basqaratyn qosqysh. Test Input órisinde jasalǵan maskanyń jumys jasaýyn tekserýge bolady.
Label
Programma qurǵan kezde turaqty tekstterdi Label kómegimen jasaǵan yńǵaıly ol qoldanýshymen ózgertilmeıdi.Ony tek programma qurýshy programma ishinen ózgerte alady.Teksttiń elementte ornalasýyn ózgertý úshin Autosize:=false bolǵanda Aligment úsh jaǵdaıynyń biri tańdalady.
- LeftJustiry- sol jaqqa rettelý;
- Centery-ortamen rettelý;
- RightJustiry-oń jaqqa rettelý;
Eger engizilgen sóz uzaq bolyp, tasymaldaý qajet bolsa Autosize:=true, Boolean tıpti Wordwrap qasıetine true mánin tańdaımyz.
Jazý sýret ústine túskende artyndaǵy sýret kórinýi úshin
Transparent :=true tańdaımyz.
Kópjoldy redaktor - Memo.
Kópjoldy redaktor Memo – birjoldy redaktorlardaı qasıettermen jabdyqtalǵan. Redaktor quramyndaǵy jazýǵa String tıpti Text qasıeti arqyly ótýge bolady. Bul jaǵdaıda Memo komponentiniń barlyq jazýyn bir jolda kórsetedi, al joldyń aıaǵyndaǵy “Enter” pernesiniń basylýyn eki kod arqyly (#13#10) beredi. Sondyqtan programma jazýshy jazý barysynda sımvoldyń ornyn anyqtaǵan kezde osy kórinbeıtin sımvoldardy eskerýi qajet.
Bólek jolmen jumys jasaý úshin Lines qasıeti qoldanylady.
Mysal: Memo1. Lines[3]: =’ózgeris’;
Memo2. Lines.clear;
Memo3. Lines.Add (‘jańa jol’);
Bunda Memo1 komponettiniń 4-shi jolyna ’ózgeris’ degen jańa mán jazyldy. Lines qasıetiniń nomerlenýi 0-den bastalatyndyqtan 4-shi jol Lines[3] bolyp belgilenedi. Memo2 quramy túgel tazartylady, al Memo3 –ke «jańa jol» qosylady.
Memo komponettindegi jazýdy bólek faıldan oqyp jáne saqtaýǵa bolady. Faıldan oqyý úshin Loadfromfile(const filename: string ), al saqtaý úshin Savetofile (const filename: string ) qoldanylady.
Mysal: Memo1. Lines[3]:= Loadfromfile(‘C:\text\4403.txt’);
Memo2. Lines[2]:= Savetofile(‘C:\text\out.txt’);
Aqparat bir jolǵa syımaǵaǵan jaǵdaıda ony kórý úshin ScrollBars qoldanǵan yńǵaıly. Ol negizinen ssNone mán qabyldaıdy, ıaǵnı jyljytqysh joq bolsa.
ssHorizontal – tómengi jaǵynda gorızontal jyljytqysh bolady.
RichEdit elementi Memo elementimen salystyrǵanda kúrdelirek. RichEdit elementi arqyly tekstti formattaýǵa, túzetýge,tabýlásıalaýǵa, abzas qoldanýǵa bolady.
Mundaǵy tekst RTF (Rich Text Format) formatynda jazylyp, barlyq teksttik redaktorlarda ashyla alady.
Test qurǵan kezde teksttik redaktor komponentiniń ishindegi jazýdy programmalaýshy ǵana ózgerte alýy tıis, al qoldanýshy oǵan ózgeris engize almaýy kerek, ony uıymdastyrýdyń 2 joly bar:
1 – tásil: Boolean tıpti Read only komponentiniń mánin True qoısa mátin tek oqýǵa arnalǵan bolady, biraq eger osyǵan kýrsordy qoısaq ol janyp-sónip, mátin engizýdi surap turǵan ıllúzıa týǵyzady.
2 – tásil: Enabled mánin False qoısa teksttik redaktordyń jolyna kýrsor qoıylmaıdy, biraq tekst solǵyn túske boıalyp, oqýǵa qıyndyq týǵyzady sonymen qatar jyljytqysh jol joǵalyp ketedi. Ekinshi ádistiń kemshilikteri kóp bolǵandyqtan kóbine birinshi tásil qoldanylady.
Batyrmalar jáne olardyń túrleri.
Batyrmalar komandalar berýge jáne belgili bir fýnksıonaldy operasıalardy oryndaýǵa arnalǵan element. Delphi tili birneshe batyrma túrlerin usynady:
1. Qarapaıym standartty batyrma Button;
2. Sýreti bar batyrma BitBtn;
3. tez oryndalatyn batyrma SpeedButton;
Bulardyń paıda bolý ýaqyttary ártúrli bolǵanymen jalpy qasıetteri bir-birine uqsas.
Button
Delphi tilinde eń jıi qoldanylatyn jáne eń qarapaıym element Button bolyp tabylady.
Batyrmany iske qosýdyń negizgi táslderi kelesi joldarmen bolady:
- tyshqannyń áreketi arqyly;
- pernler kombınasıasymen (eger ol Caption qasıetinde belgilense);
- Enter nemese probel pernesin basý arqyly.
Enter nemese probel pernesin basqan kezde fokýsta turǵan batyrma iske qosylady. Fokýsty aýystyrý úshin Tab pernesin paıdalanady.
Pernler kombınasıasymen qoldaný úshin batyrmanyń Caption qasıetindegi sóz aldyna ampersanta “&” sımvolyn qoısa bul sımvol batyrmada kórinbeıdi de sodan keıingi ornalasqan áriptiń asty syzylǵan bolady. Sonda qoldanýshy Alt pernesimen qatar asty syzylǵan áripti bassa batyrma iske qosylady. Kóbine Button komponentine OnClick oqıǵasyn qoldanylady.
Bul komandanyń oryndalýy onyń qaı deńgeıge jazylǵanyna baılanysty. Negizinen bul komanda batyrmanyń ishinde jazylady. Mysaly «S» nemese «s» pernesin basqanda Button1 batyrmasy fokýsqa baılanyssyz iske qosylýy úshin progamma jazý kerek. Batyrmanyń OnClick oqıǵasyn forma dengeıine jazý úshin KeyPrieview qasıetine True mánin qoıyp oqıǵalar tiziminen OnKeyPress eki ret shertip ishine if (key=’c’ or key =’C’) then Button1.Click; programmasyn jazamyz. Sonda qoldanýshy «S» pernesin basqanda Button1 batyrmasy oryndalady.
BitBtn.
BitBtn qarapaıym batyrmadan aıyrmashylyǵy batyrma betine rastrly sýret ornalastyrý múmkindigi bar. Batyrmanyń sýretin aldyn-ala 16*16 pıksel ólshemde daıyndap alý qajet. Glyph máni negizi None bolady ıaǵnı sýret joq bolsa. Batyrmaǵa sýret qoıý úshin glyph qasıetinen Load from file arqyly kerek sýretti qoıa alamyz. Negizinen Kind qasıeti BkCostom mánin qabyldaıdy, ıaǵnı qarapaıym Button fýnksıasyn atqarady. Bundaı batyrmaǵa ózimiz sýret qoıa alamyz.
Sýret batyrmada ornalasqanda úsh túri bolady:
- Batyrma basylmaǵandaǵy(qarapaıym jaǵdaı);
- Batyrma aktıvti emes nemese tańdaýǵa múmkin bolmasa;
- Batyrma basylǵan jaǵdaı;
Delphi tilinde BitBtn batyrmasynyń birneshe daıyn túrleri bar. Olardy Kind qasıetinen tańdaıdy. Árbir batyrmaǵa arnalǵan glyph bolady. Daıyn batyrmalardyń qasıetterin ózgertýge bolmaıdy, sebebi sol batyrmaǵa menshiktelgen operasıalardyń oryndalmaýy múmkin.
Sýret 9. BitBtn batyrmasynyń daıyn formalary.
SpeedButton.
Ol BitBtn sıaqty qasıetterge ıe, biraq ol dıskide kóp oryn qajet etpeıtindikten jáne fokýsta bola almaıtyndyqtan bul batyrmany kóbine quraldar taqtasynda qoldanady. Taǵy bir yńǵaılylyǵy, ony aýystyryp–qosqysh retinde qoldanýǵa bolady. Sebebi batyrmanyń NumGliph sany 4-ke teń, ıaǵnı 4 jaǵdaı úshin 4 sýret tańdaýǵa bolady.4-shisi batyryńqy jaǵdaı. Batyrma aýystyryp–qosqysh rolin atqarý úshin ony grýppaǵa ne konteınerge birktirý kerek. Grýppadaǵy batyrmalardyń bireýi tańdalsa basqalary avtomat túrde aıyrylady. Oǵan mysal retinde Word quraldar taqtasyn keltirýge bolady.
Sýret 10. Teksttiń ornalasýynyń biri tańdalsa, basqasy aıyrylady
Sýret 11. Teksttiń shrıftin tańdaǵanda barlyǵyn da qoldanýǵa bolady
Osylaı toptalǵan batyrmalarǵa AllowAllup qasıetine true máni berilse, olar táýelsiz qosqyshtarǵa aınalady.
Aýystyryp qosqyshtar. Radiogroup komponenti.
Delphi-de aýystyryp qosqyshtardyń birneshe túri bar. Olar: Check box, Radiogroup, Radiobutton jáne t. b. Olar eki túrli bolýy múmkin:
1. Bir-birine ózara táýeldi aýystyryp qosqyshtar.
2. Bir-birine táýelsiz aýystyryp qosqyshtar.
Bir-birine ózara táýeldi aýystyryp qosqyshtardyń birin tańdaǵanda qalǵandary tańdalmaıdy. Radiobutton komponentteriniń bir-birimen baılanystylyǵyn konteıner arqyly taǵaıyndaýǵa bolady. Konteıner qyzmetin Panel, Groupbox atqarady.
Aýystyryp qosqyshtardy ornalastyryp, olardy konteınerge biriktirgennen góri Radiogroup komponentin qoldanǵan yńǵaıly. Bundaı toptaýdyń artyqshylyǵy kóptegen qosqyshtardy retteýge jáne bir-birine baılanysty basqarý óte yńǵaıly. Aýystyryp qosqyshtardyń sany men atýyn basqarý Tstring tıpti item qasıeti arqyly júrgiziledi. Massıvtegi joldyń rettik nomeri 0-den bastalady item[0], item[1], t. s.s. joldardy basqarý Add jáne delate komandalary qoldanady.
Sol jaq ústingi bóliginde ornalasqan ataýy sartion qasıetimen anyqtalady. Elementterdi engizý úshin items-ke eki ret shertip, kerekti qosqyshtardy enter arqyly jazamyz. Eger olardy 17-den kóp emes baǵanǵa bólý kerek bolsa Columns qasıetine kerekti baǵan sanyn engizemiz. Negizinen ol 1-di qabyldaıdy.
Kerekti qosqyshqa komanda berý úshin integer tıpti itemindex komandasy arqyly kiremiz.
Microsoft Front Page baǵdarlamasy. HTML – kody qolmen anyqtalatyn qarapaıym mátindik redaktrolarmen salystyrǵanda Web – redaktrolar grafıkalyq tutynýshylyq ınterfeısti (GUI), ınteraktıvti kómekshi quraldardy paıdalanyp, HTML – tegterdi jyldam iske qosý arqyly kodtardy engizýdiń durystyǵyn qamtamasyz etedi. Web – redaktormen jumys jasap otyrǵan qoldanýshy tegter ataýyndaǵy qatelerdi múldem boldyrmaıdy.
Web – redaktorlardyń eki túri bolady: qarapaıym Web – redaktorlar jáne WYSIWYG – redaktrolary. Quraldardyń eki tıpi de HTML – kodta generasıalanady, biraq WYSIWYG – redaktorlar qujatty ázirleý barysynda onyń syrtqy túriniń beınesin beredi jáne braýzer terezesindegi kerekti Web – bettiń qandaı bolatyndyǵyn aldyn ala biledi.
WYSIWYG – redaktorlardyń keńinen taraǵan úsh túri bar:
1. Microsoft Front Page.
2. Macromedia Dreamweaver.
3. Adove GoLive.
Microsoft Front Page – bul WYSIWYG – redaktory. Onymen jańadan úırenip júrgen tutynýshy da tipti tájirıbeli Web – dızaınerler de jumys jasaıdy. WYSIWYG – redaktor ónimi Web – dızaın jasaýmen múldem aınalyspaǵan jańadan úırenip júrgen adamnyń ózi esh qıyndyqsyz qarapaıym – betterdi daıyndaı alatyndaı etip jasalǵan. Front Page redaktory gıpermátindik siltemelerdi, keskinderdi jáne basqa da elementterdi qoldaýǵa arnalǵan quraldardan turady. Onyń ónimderiniń quramyna qujattardyń shablony engen, sondyqtan Web –betterdi daıyndaý úshin tek qana sol úlgilerdi mátinmen jáne keskindermen toltyrsa jetkilikti. Onyń ónimderi tek qana jańadan úırenip júrgen tutynýshyny ǵana emes, kásibı mamandardyń kez kelgen deńgeıdegi talaptaryn qanaǵattandyrady.
Front Page redaktorynyń negizgi sıpattamasy jáne onyń basqa ónimderden aıyrmashylyǵy.
1. Front Page redaktorynyń ınterfeısi Microsoft Office programmasynyń qosymshalaryna uqsas bolyp keledi. Front Page redaktoryndaǵy redaktorlaý prosesi Word redaktornydaǵy jumys jasaý barysyna kóp uqsaıdy; tutynýshylarǵa Word redaktoryndaǵydaı menú jınaǵy jáne quraldar paneli usynylady. Front Page redaktorynyń quramyna orfografıany tekserý quraldary kiredi. Power Point programmasyna uqsas Front Page redaktorynda tutynýshyǵa saıtty bezendirýge, ony ózgertýge, taqyryptyq kitaphanaǵa súıenýge múmkindikter beriledi. Front Page redaktorynyń artyqshylyǵy Web – saıttardy Access programmasynyń berilgender bazasymen kiriktire alady jáne dınamıkalyq Web – betterdi daıyndaýǵa kómektesedi.
2. Front Page redaktorynyń ınterfeısi naqty tutynýshynyń talaptaryn qanaǵattandyrýǵa baǵyttalady.
3. Front Page redaktory kóptegen taqyryptardy qamtıdy.
4. operasıalardyń kópshiligi avtomatty túrde oryndalady. Osyndaı operasıalar mysalyna keskinderi bar faıldardy WEB – bettermen úılesimdi pishinge túrlendirýdi jatqyzýǵa bolady, sol sıaqty faıldar ózgerissiz, eshbir qıyndyqsyz qajet qapshyqtarǵa kóshiriledi, qujattardy qosý jáne onyń ataýyn ózgertý barysynda baǵdarlaýysh quraldardy jáne gıpersiltemeni jańartady.
5. Web – betterde ınteraktıvti effektlerdi paıdalaný múmkindigi beriledi.
6. Grafıka jáne mátinde ornalastyrý kezinde, ıaǵnı pozısıalaryn bekitý barysynda kóldenenń jáne tik syzǵyshtar shyqpaıdy.
7. Macromedia Dreamweaver jáne Adobe GoLive programmalarynan Front Page redaktorynyń basty ereksheligi arnaıy effektlerdi boldyrmaıdy.
8. Front Page redaktorynda HTML, WYSIWYG rejimderine kóshý, aldyn ala qarap shyǵý rejimine ótý jeńil júredi.
9. Jumys barysynda saıttyń qurylymyn beıneleıtin dıagramlar salýǵa bolady.
10. Front Page redaktory siltemelerdiń durystyǵyn tekseretin jáne statıkalyq berilgenderdi generasıalaıtyn quraldardy qamtıdy.
11. Tutynýshynyń redaktordaǵy jobany basqarýyn jeńildetetin mindetterdiń tizimin aldyn ala qura alady.
Programmanyń ınterfeısi
Programmanyń ınterfeısi túrli standartty Windows qosymshalarynyń bólikterinen quralǵan.
Sýret 12. Programmanyń ınterfeısi
Programma terezesiniń taqyrybynda (sýret 13) sol programmanyń aty jazylady, redaktorlardyń beti kórsetiledi, sonymen birge terezeni basqaratyn standartty batyrmalar beriledi.
Sýret 13. Tereze taqyryby
Menú joly (sýret 14) Windows – tyń kóptegen qosymshalarynyń standartty túrindeı beınelengen. Osy menú arqyly programmany baptaý iske asyrýǵa ári negizgi komandalardy qoldanýǵa bolady.
Sýret 14. Menú joly
MS Front Page programmasy kópterezeli rejimde, ıaǵnı tutynýshy bir mezgilde birneshe qujatty ashyp, redaktorlap jáne qujattardy birinen – birine kóshirip jumys jasaı alady. Belsendi qujattyń terezesin basqarý úshin qujattyń kishkene sharshy túrindegi belgisin paıdalanady nemese menú jolynda ornalasqan batyrmalardy qoldanady.
Quraldar paneli (sýret 15) tómendegideı birneshe bólikterden turady.
Sýret 15. Quraldar paneli
Programmanyń negizgi terezesi (sýret 16) tórt ishpekter turady: konstrýktor, s razdelenıem, kod, prosmotr.
Sýret 16. Programmanyń negizgi terezesi
Konstrýktor ishpegi HTML – qujattarymen qarapaıym mátindik faıldar túrinde jumys jasaýǵa múmkindik beredi. Osy jaǵdaıda programma qujattaǵy qajetti tegterdi avtomatty túrde ornalastyrady, bul rejimde tegter ekranda kórinbeıdi.
S razdelenıem ishpegi HTML – kod pen programmanyń qurylymyn bólip kórsetedi.
Kod ishpegi HTML qujattarynyń bastapqy kodyn redaktorlaýǵa jáne ony qarap shyǵýǵa kómektesedi.
Prosmotr ishpegi HTML – qujatty ishki veb – braýzer járdemimen qarap shyǵýǵa múmkindik beredi.
Qorytyndy
Oqý úrdisinde kompúter oqyp – úırený nysany retinde, sonymen birge oqytý, tárbıeleý, damytý men oqytýdyń mazmunyn meńgerýdi dıagnostıkalaý quraly retinde áreket etedi. Munyń ózi aqparattyq tehnologıalardy paıdalanýdyń eki baǵyty bar ekendigin anyqtaýǵa múmkindik beredi. Birinshi baǵyt turǵysynan alyp qarasaq, aqparattyq tehnologıalar bilim, bilik, daǵdyny ıgerý úshin qajetti resýrs bolyp tabylyp, stýdentterimizdiń sanaly tárbıe, sapaly bilim alýyna jaǵdaı jasaıdy, al ekinshi baǵyt turǵysynda aqparattyq tehnologıalar oqý – tárbıe úrdisin uıymdastyrý tıimdiligin arttyrýdyń qýatty quraly bolyp tabylady.
Jalpy elektrondy testileý qralynyń mazmuny oqýshylardyń zerdeli oılaý qabiletin damytýǵa baǵyttalǵan jáne onyń myna qasıetteriniń: qısyndy oılaý júıesiniń qalyptasýynyń, jınaqtylyǵynyń, júıeliliginiń, estetıkalyq kórkemdiliginiń, jyldamdylyǵynyń, t.b. artýyna yqpalyn tıgizedi.
Bul elektrondy testileý quraly tek oqýshyǵa ǵana emes muǵalimderge sabaqta ótken taqyrypty qaıtalaýda, jańa sabaqty bekitýde paıdasy zor.
You Might Also Like
