InfoHub Logo

Aǵash — sabaqtary men tamyrlary súrektenip bitken, óte jaqsy jetilgen dińi bar, bıiktigi 2 m-den kem bolmaıtyn kóp jyldyq ósimdikter. Qazaqstanda ósetin aǵashtardyń eń bıigi 50 m-den (qaraǵaı, shyrsha, emen, jóke, t.b.) aspaıdy.

Dúnıe júzinde eń bıik aǵash — Avstralıa evkalıptisi (bıiktigi 140-150 m), eń jýan aǵash — Baobab (dıametri 4-12 m.). Aǵash paleozoı erasynyń tas kómir, devon kezeńinen bastap (126 mln. jyl buryn), mezozoı erasynyń bor, ıýra (96 mln jyl búryn) kezeńine deıin aǵashty ósimdikter, keıin birqatary kóp jyldyq, odan bir jyldyq shóptesin ósimdikterge aınalǵan.

Jer betinde klımattyń ózgerýine baılanysty, aǵashty ósimdikterdiń damý sıkli qysqarýda. Osyǵan baılanysty olar shóptesin ósimdikterge aınalýda. Qazirgi kezde aǵashtardyń osy evolúsıalyq damý baǵyty jalǵasýda. Olar 5 topqa (balǵyn, jas, tolyq ósip jetilmegen, tolyq ósip jetilgen, kóp turyp qalǵan aǵashtar) bólinedi. Sońǵy 2 tobyna jatatyn aǵashtar ǵana kesiledi.

Aǵashty kesken kezde súregindegi sheńberleriniń sanyna baılanysty jasyn anyqtaıdy. Japyraǵynyń ishki qurylysy men syrtqy túrine qarap aǵashtardy 2 túrge bóledi: qylqan japyraqty (shyrsha, qaraǵaı); japyraqty aǵash (qaıyń, terek). Aǵash ishki qurylymy (talshyqtarynyń uzyndyǵy, qalyndyǵy) men fızıka-mehanıkalyq qasıetterine (kólemdik salmaǵy — bul kórsetkish neǵurlym kóp bolsa, mehanıkalyq qasıetteri joǵary bolady) baılanysty paıdalanylady. Qazaqstanda ósetin aǵashtardyń tehnıkalyq qasıetteri jaqsy zerttelgen.

Oqýǵa keńes beremiz:

Álemdegi eń ádemi aǵashtar

Tabıǵatqa qalaı qaraýymyz kerek

8 mln aǵash egip, 100 jyl buryn otalyp ketken ormandy qalpyna keltirdi

---