InfoHub Logo

Shubyrtpaly Aǵybaı batyrdy Kenesary «Aq jolym» deıdi eken. Naýryzbaı erjetip, ájetke jaraǵan soń, Naýryzbaıǵa beldi at kerek bolypty. Arqadan tańdap mingen birneshe attar mertigip, ne shabysty kótere almaı qala beripti. Kenesary bir kúni Aǵybaıdy shaqyryp alyp:

— Aq jolym! Myna Naýryzbaı erjetti, tilim tasqa bolsyn, Naýryzbaıdyń ózine laıyqty bir aty joq. Mingen attary shydamaı jatyr. Naýryzbaıdyń ózine laıyqty bir at taýyp ber. Myna túrkimen, arab elderinde «Serke san»... degen jylqy tuqymy bar. Sonyń birin ákep, Naýryzbaıǵa mingizbeseń, meniń handyǵymnan, seniń erligińnen ne paıda? Ózine serik emes atpen Naýryzbaıdyń erligi men serilik eńbegi esh bolmaı ma? — depti. Kenesary Aǵybaıǵa laıyq eki joldas, azyq-túlik berip: «Jolyń bolsyn!» — dep batasyn berip jóneltipti.

Aǵybaı sol betimen júrip, birneshe kún ótken soń, bir qyratqa bir joldasyn qaraýylǵa qoıyp, bir joldasyna: «As daıarla», — dep ózi jata ketipti. Sharshap kele jatqan adam jatysymen kózi ilinip, qor ete túsipti. Ana kúzette turǵan adam da qalǵyp ketipti. Jat ekinshi bir adam qyrdan shyǵa kelipti de, uıyqtap jatqan Aǵybaıǵa týra júrip kelip, as pisirip otyrǵan jigitke qarapty. Ol jigit: «Ana kúzetshi qaıda? Aǵybaıdy oıataıyn ba?» — dep turǵanda, ana adam Aǵybaıǵa qarapty da: «Jolym bolady eken», — dep, pisip turǵan asty iship, ózdiginen bata qylyp, júre beripti. As pisirgen jigit ań-tań bolyp, quty qashyp turǵanda, ana jigit oıanyp, qosqa shaýyp, ana adamdy surapty. As pisirgen jigit Aǵybaıdy oıatyp, ana adamnyń kelgenin, ózderiniń qapalyǵyn aıtyp, ókinip otyrypty. Kelgen adamnyń túsiniń sýyqtyǵyn, mingen atynyń jat ekendigin, qarý-jaraqty ekendigin aıtypty. Aǵybaı ornynan tura kele: «Aı, joldas jaman bolsa, jaý alar!» degen osy, — dep, ketken adamnyń artynan tura qýypty. Birazdan keıin qýyp jetip, sálem berip: «Aı, kimsiń?» — depti. Ana adam: «Men — jolaýshymyn», — dep qaırylmaı júre beripti.

Aǵybaı munysyna qapalanyp, soıylyn alyp umtylypty. Ana adam «Qoı, oınama!» — dep, shoqparyn julyp alǵanda, Aǵybaı ushyp kete jazdapty. Aǵybaı shamasynyń kelmeıtinin bilip: «Jón surasam, aıtpaıdy. Ne de bolsa, bul qaıda barar eken?» — dep, bir kózi artynda, bir kózi ana adamda, sońynan eripti de otyrypty. Bir qyrdan asqan soń, bir top jylqy men bir qosqa kezdesipti. Jylqy shetinde kele jatqan eki adamdy kórgen jylqyshy qojandap qarsy shyqqan eken, ana adam:

— Aı, sende meniń jumysym joq. Ana meniń jylqymdy alǵan batyryń, meniń jaýym qaıda? — depti. Ana jigit sasyp qalyp:

— Qosta demalyp jatyr, — depti.

Bul adam qosqa týra bastapty. Aǵybaı ere qosqa kelipti.

Sonda ana adam:

— Aı, zalym, ata dushpanym ediń, alystan arbap, jaqynǵa jolamaı júrýshi ediń, jelimdi qıyp, kónegimdi ilip, jylqymdy qýyp ketip, máz bolyp jatyrmysyń? — dep attan túse qalǵanda,

— Keldiń be? — dep anaý da ushyp tura kelip, alysa ketipti de, myna kelgen adamdy alyp soǵypty da, ústine attaı minip alyp:

— Óler jeriń osy shyǵar! — dep qanjaryn ala bastaǵanda, astynda jatyp:

— Aı, ala týly Abylaıdyń árýaǵy, aq joldy Aǵybaıdyń árýaǵy qoldaı kór! — dep, astynda bulqynypty. Sonda atyn atap, syıynǵan soń, Aǵybaı:

— Aı, sen, toqta! ólgen Abylaıdyń týyn ustaǵan aq joldy Aǵybaı menmin, — degende, ana ústindegi adam: «A... a», dep qanjary qolynda, ushyp tura kelip:

— Iapyrm-aı, siz Aǵybaısyz ba? Keshirińiz! Sizdi bilmeı, myna dushpanyma qaırat ettim, keshirińiz?! — dep anadaı jerge baryp turypty.

Mana Aǵybaıdyń asyn iship, artynan kelgende, jónin aıtpaı, shoqparyn qaǵyp jibergen endi myna jigittiń astyna túsip jatqan adam: «Iapyrm-aı, Aq joldy Aǵybaı siz be?» — dep ornynan turyp, Aǵybaıdyń qolyn alyp, keshirim surapty. Aǵybaı ań-tań bolyp turyp, ekeýiniń turǵan qalpynda jónin surapty. Sonda manaǵy adam aıtypty:

— Men — myna Adaı degen elmin. ómirimde myna túrkimenmen jaýlasyp kele jatyr edim. Ózim elde joqta «myna jaýym elimdi shaýyp, qosymdy jyǵyp, tobymdy qýyp ketti» dep estip, muny qýamyn dep, qart anam bar edi, kelip batasyn alǵanymda: «Balam jolyń bolsyn! Osy jolyńda, aq týly Abylaıdyń týyn ustaǵan aq joldy Aǵybaı joldas bolsyn!» — dep batasyn bergende, denem titirkenip, mańdaıymnan terim shyqty da, júrip kettim.

Anamnyń osy sózi jolshybaı esimnen ketpedi. Jolda bir jolaýshylarǵa jolyǵyp, bógeleıin dep edim, biraq kóńilime olqy kelip, jarymaı dámin ǵana iship júre berdim. Jolda qýyp kelip maǵan qaırat etip ediń. onsha qaıratty, myqty qol syqyldy kórinbedi. Men de aldymda izdep kele jatqan jaýym bolǵan soń, saǵan kóńilimdi burmadym. Sóıtip, myna ata jaýymmen alysa ketkende, aıaǵym taıyp, qapyda astyna túskenimde, árýaǵy esimde kele jatqan «Abylaıdyń týy men Aǵybaıdyń árýaǵyna syıyndym, sonda «Aq joldy Aǵybaı — menmin», — degenińde myna jaýymnyń ústimnen tura kelip, meni bosatyp jibergenine tańyrqap turmyn, — depti.

Sonda álgi jylqy aıdap dem alǵan jigit aıtypty:

— Meniń elim — túrikmendik, ózim — túrikmenniń batyrymyn. Qazaq ishinde adaı eli túrkimen eliniń dushpany. Elimizdi birneshe shaýyp, mazasyn alyp, malyn qýyp, aıdap ketip júrgen osy myna turǵan qazaq neshe aıqasta bir kezdespeı júrýshi edi. Búgin qolyma túsip edi. Siz shyn Aǵybaı bolsańyz kerek, denem titirenip, júregim lobylyp, myna dushpanymnyń ústinen qalaı turǵanymdy bilmeı qaldym. Al, Aǵybaı batyr, sizdiń aldyńyzda «Batyr aǵaı» degen elimizdiń maqaly bar ǵoı, «ǵafý etińiz» dep tómen ıilip, kishilik etti de: «Osy oljam sizdiki», — dedi.

Aǵybaı bularǵa syr bildirmedi. Ekeýin eki jaǵyna otyrǵyzyp, ótkenderdiń ónegeli sózin aıtyp: «Ekeýiń eki eldiń batyry ekensińder. Búıtip jaýlasa bermeı, tatý bolyńdar», — depti.

Eki batyr qol alysyp, qushaqtasyp, tósterin taqasyp: «Dos boldyq», — depti.

Sol jerde úsh batyr qoshtasyp, aıyrylmaqshy bolypty. Túrikmen batyry eline qaıtpaqshy bolǵan soń, manaǵy aıdaǵan jylqyny úshke bólip, bir bóligin beripti, túrikmen jigiti Aǵybaıǵa astyndaǵy atyn mingizipti.

Túrikmen jigitin shyǵaryp salǵan soń, elge taman bettep, eki batyr aıyrylmaqshy bolypty. Sonda manaǵy adaı batyry aıtypty:

— Ýa, Aǵybaı! «Bıik taýdyń qasyna barma» degen bar edi. Alashqa ataǵyń shyqqan árýaǵyń bolmasa, batyrlyq ańǵal mineziń bolmasa, kúniń jurt maqtarlyq emes eken. Endi túrikmen batyrynan at aldyń. Menen myna jylqynyń bárin al. Meniń oljam az emes: birinshi, ajaldan janym qaldy; ekinshi, ata jaýymen qol alysyp, dos boldym; úshinshi, «ómirimde bir kórsem» dep júrýshi edim. Mine, tar jerde kezdesip, sharapatyń tıdi. Halyq aýzynda «Aq joldy Aǵybaı» degen ataq taýyp qoıylǵan eken, árýaǵyńnan aınalaıyn! — depti.

Aǵybaı ol adamǵa razy bolyp, onyń eline kelip, kóp oljamen eline qaıtypty.

Ataqty Naýryzbaıdyń Aqaýyz aty sol túrikmen batyrynyń Aǵybaıǵa bergen aty edi deıdi.

Oqýǵa keńes beremiz:

Naýryzbaıdyń qaryndasy

Naýryzbaıdyń jolbarysty óltirýi

Qurmanquldyń Naýryzbaıdyń erligine rıza bolýy

---