InfoHub Logo

(Ertegi - qoıylym)

Japalaq (avtor):

Bir kúni qazaq dalasyndaǵy kúlli ańdar jınalyp, jańyltpash pen ótirik óleńnen jarys ótkizbekshi bolady. Ań patshasy Arystan gúrildep, bylaı dep saıysty bastapty.

Arystan:

— Ýa, ańdar! Qosh keldińizder sóz jarysyna! «Jaqsylyq ta, jamandyq ta juǵatynyn» barlyǵymyz bilemiz. Biz qazaq dalasynda turyp jatqandyqtan, sózge — usta, tilge — sheshenbiz. Osy jaqsy qasıet sońǵy ǵasyrda joǵalyp barady. Keıingi urpaqqa úlgi bolsyn, jıi «sóz jarysyn» ótkizip otyraıyq?!

Aıý:

— Jón sóz! Arekeńe qosylamyn!

Jolbarys:

— Durys! Ulttyq qundylyqtary ulyqtaýymyz kerek!

Japalaq:

— Olaı bolsa bastalyq!

Qazylar alqasy músheleri: Arystan, Aıý, Jolbarys.
Saıysqa qatysatyndar: Qasqyr, Túlki, Qarsaq, Borsyq.

(Ańdar dý qol shapalaqtaıdy. Saıys bastalady.)

Japalaq:

— Qurmetti saıyskerler! Kezekterińizdi bilý úshin, jerebe tartyńyzdar! Alǵashqy kezeńniń tapsyrmasy: «Arystan jaıly jańyltpash qurastyrý!»

(Saıysker ańdar bir-birlep kelip jerebe tartady. Kezegi birinshi bolǵan Túlki, qýanyp ketedi.)

Túlki:

— Qurmetti ádilqazy músheleri! Ruqsat bolsa jańyltpashymdy bastaı bersem?!

Arystan:

— Basta, Túlki sulý!​

Túlki:
— Arystan gújildep, gúrildedi,
​Ózge ańdardyń tizesi dirildedi.
​Qasqyr, Qarsaq, Borsyqtar kúlimdedi,
​Jattap kelgen jańyltpash kún ilgeri.

Qasqyr (yryldap):

— Qý Túlki!​ Eldiń bárin ózińdeı kórme!

Borsyq (qorsyldap):

— Qudaı aqy! Bilmedik?!

Arystan:

—Jaqsy! Jalǵastyryńdar! (Gúr ete qaldy.)

Qasqyr:

— Arystan jymdy, aralady,
Jymǵa kim bara alady?
​Jymǵa jalǵyz barǵan ańdar,
​Arystan, Jolbarysqa talanady.

Qoıan:

— Ras,​ ras sóz!​ Jymǵa barǵandar,​ dymǵa aınalyp,​ joǵalyp ketedi!

Borsyq:

— Bizdiń de úıirden kóp Borsyq joǵalyp ketti..

Arystan (qaharlanyp):

— Jáá, toqtatyńdar! Senderdi bireý jymǵa shaqyrdy ma?​ Kelmeńder qoryqsańdar! Qasqyr,​ aıtatyn bolsań ańdardy qyrylystyrmaıtyn jańyltpash aıt! Áıtpese jónińe qaıt!

Qasqyr (yńǵaısyzdanyp):

— Oý,​ oý Areke! Aıyp menen! Keshirińiz mendeı ańǵaldy?! Shyndyqty aıtamyn dep, abaısyzda​ shyrpyny tutatyp jiberippin...?!

Arystan:

— Jaraıdy!​ Kelesi kezeńde tilińe abaı bolmasań,​ arystandarǵa káýáp bolasyń!

Qasqyr:

— Allah Ózi saqtasyn! Qap, ańǵal basym-aı..

Arystan:

— Qarsaq,​ jalǵastyr!

Qarsaq:

— Ańdardyń padıshasy aq Arystan,
​Jarysqa Qarsaq bitken keldi alystan.
​Qasqyrdaı qara basyp jańylmaıyq,
​Jarysta jańylyssam keler yzam!
Arystan (Kóńildenip):

— Bárekeldi! Tamasha!

(Qarsaq mańǵazdanyp, ózinshe bop qalady.)

Aıý:

— Borsyq daıyndal!

Borsyq:

— Arystannyń jaly jalbyraıdy,
​Jaldy kórse barlyǵy qaltyraıdy.
​Jarys bitse jınalǵan barlyq ańdar,
​«Jep qoımasyn» - dep jan-jaqqa bytyraıdy.

Arystan:

— Jep qoımaý jaǵyn kóreıin...  (yńyranyp sóıleıdi) 

Japalaq:

— Qurmetti orman turǵyndary!​ Qazylar aqyldasa kelip, birinshi kezeńdi bylaı qorytyndylady:

Borsyqqa 10 upaı,
Qarsaqqa 10 upaı,
Qasqyrǵa 9 upaı,
Túlkige 9 upaı berdi.
Japalaq (sybyrlap): 

— Borsyq pen Qarsaq qýanyp, Qasqyr men Túlki qýaryp ketti.

Japalaq:

— Qurmetti saıyskerler!
«Jarys bar jerde, qalys bar.
Tartys bar jerde, namys bar».
Endeshe namystaryńdy qaırap,
Qyzyl tilderiń saırap «Ótirik óleńge» daıyndalyńdar!

Avtor:

— Bul joly Túlki bilgishsinbedi. Áliptiń artyn baǵyp, ishinen kóp kúbirledi. Jeńiske arqalanǵan Qarsaq, qasqaıyp aldymen shyqty. 

Qarsaq: 

— Men ózim Aıdan keldim jańa ǵana,
​Kúnnen ot alyp júrmin jylynýǵa.
​Qońyraý shalǵannan soń «saıys bar» - dep,
Sháıimdi iship keldim shala-pula.
(Barlyq ańdar dýyldap qol soǵady.)

Arystan:

— Jaqsy! Kelesi ań?!

(Ortaǵa borbańdap Borsyq shyǵady.)

Borsyq:

— Jáı júrgen bireý emes men de bilseń,
​Borsyqpyn pil ósirip, taı semirtken.
​Keshegi járkemeńkede soǵym satyp,
​Bir qap altyn jınadym jylqy etinen!

Ańdar:

— Paý, shirkin!

— Aıtqyshym-aq eken?! (Ańdar gýildep ketedi)

Qasqyr:

— Ashana ashtym ormanda kelińizder,
​Tamaq iship, baǵasyn berińizder?!
​Samsanyń myń túri bar dámin kórip,
​Qýyrdaqqa jaqsylap bógińizder!

Ańdar:

— Qasekeń de ońaı emes!

— Tamasha!

— Silekeıim shubyryp ketti ǵoı! (Ańdar biraz tamsanyp alady.)

Arystan:

— Jón..

Avtor:

— Sóz kezegi sulý Túlkige keledi.

Túlki:

— Emespin men jaı Túlki,
​Atandym elge baı Túlki.
​Instagramda oqyrman,
​Qoıady mıllıard «laıyqty».
​Jarnamam jaryp saýdany,
Qoımama halyq zaýlady.
Balyq, taýyq, qoı etin,
Menen ǵana alady!
Taza sút pen qaımaǵym,
İrimshik pen qurt-maıym,
El ishinde ańyz bop,
Ańdardyń aýyzyn maılady!
Aýyrǵanǵa dári bar,
Jemistiń shyryn nári bar,
Qaısy birin aıtaıyn,
İzdegenniń bári bar!
Alatyndar kelińder,
Aıtqanyma senińder!
(Ańdar qol soǵyp qoshemettep, oryndarynan turyp ketedi.)

Arystan:

— Áp-bárekeldi! Jaraısyń Túlki! Al,​ ádilqazy músheleri, baǵasyn berińizder?! Aramyzdaǵy qaı ań «Dilmar» eken? Qaı ań birinshi orynǵa laıyq?

Japalaq:

— Qurmetti kórermen! Qazylar alqasy aqyldasa kelip:
Borsyqqa 8 upaı, jalpy sany 18 upaı,
Qarsaqqa 8 upaı, jalpy sany 18 upaı,
Qasqyrǵa 8 upaı, jalpy sany 17 upaı,
Túlkige 10 upaı,​ jalpy sany 19 upaı berdi. Ań patshasy Arystan,  júldeni óz qolymen tabystasyn! 

Arystan:

— Qurmetti halaıyq! Saıys qorytyndysy boıynsha Túlki 1-oryn,​ Borsyq pen Qarsaq 2-oryn, Qasqyr 3-oryn aldy.​ Quttyqtap qoısańyzdar bolady!

Júldege Túlkige 1​ jylqy (Túlki qolyn shapalaqtap, sekirip ketedi.) 

Borsyq pen Qarsaqqa eki taı (Borsyq borbańdap bılep, Qarsaq qýanyshtan qalshyldap ketedi.) 

Qasqyrǵa úsh qoı beriledi. (Qabaǵy túsken Qasqyr, qatty qýana qoımaıdy.) 

Ańdar:

— Bárekeldi!​ Ádil sheshim!

— Durys!

— Barlyǵy da sheshen eken!

Japalaq:

— Osylaı ańdar​ qýanyp,​ máz-meıram bop tarqasty!

«Qazaqtyń adamy túgili, ańy da dilmar» degen sóz osydan qalypty.

Gúlmeken Qasenbaı
«AıSaf» jeke qyzdar mektebi
«Sahna tili» úıirme jetekshisi

---