Aqyldy balaqaı. Beıneleýdegi dástúrli emes tásildermen tanystyrý jáne balalardyń damýyndaǵy saýsaqpen sýret salý ádisiniń mańyzy
Master klass
Taqyryby: Aqyldy balaqaı.
«Beıneleýdegi dástúrli emes tásildermen tanystyrý jáne balalardyń damýyndaǵy saýsaqpen sýret salý ádisiniń mańyzy».
Ótkizý túri: Semınar - praktıkým
Maqsaty: Beıneleýdegi úıden oqıtyn balalardyń shyǵarmashylyq oıy men qıalyn damytýdaǵy, shyǵarmashylyq belsendiligin arttyrýdaǵy dástúrli emes tásilderdiń mańyzyn ashý, ózektiligin kórsetý. Pedagogtardy dástúrli emes boıaýdyń san alýandylyǵymen tanystyrý.
Jumysymnyń urany: «Bala úshin, balamen birge, balanyń múmkindigine saı.»
Daıarlyq kezeń:
1. Ár túrli ádiste oryndalǵan balalar sýretteriniń kórmesin daıyndaý.
2. Dástúrli emes ádiste qoldanylatyn materıaldardy kórsetý.
3. Dáıeksózder.
Kirispe sóz.
Shyǵarmashylyq tulǵany qalyptastyrý – qazirgi kezeńdegi pedagogıkalyq teorıa men tájirıbeniń mańyzdy máseleleriniń biri. V. A. Sýhomlınskıı aıtqandaı: «Balalardyń múmkindigi men daryndylyǵynyń bastamalary saýsaqtarynyń ushynda. Beınelep aıtqanda, saýsaqtarynan, shyǵarmashylyq oıyn qorektendiretin óte jińishke jylǵalar syndy jipter taraıdy. Balanyń qolynda neǵurlym sheberlik kóp bolsa, soǵurlym ol aqyldy bolady». Pedagogtardyń paıymdaýy boıynsha - barlyq balalar daryndy. Sondyqtan darynyn ýaqytynda baıqap, sezip, tájirıbesinde, naqty ómirinde qoldanýǵa múmkindik týǵyzý qajet. Eresekterdiń kómegimen kórkemdik - shyǵarmashylyq qabiletterin damyta otyryp, bala jańa týyndylar jasaıdy (sýret, japsyrý). Qaıtalanbaıtyn týyndylardy oılastyrý barysynda ol árqashan zattyń jasalý tásilderimen tájirıbe jasaıdy. Bala óziniń estetıkalyq damýynda qarapaıym kórneki - sezimdik áserinen túpnusqalyq keıiptiń jasalýyna beıneleý - mánerleý ádisteri arqyly ótedi. Sondyqtan onyń shyǵarmashylyǵynyń negizin qalaý kerek. Neǵurlym bala jaqsy kórse, estise, kúıinse, soǵurlym qıaldaý áreketteri mańyzdy jáne nátıjeli bolady.
Birneshe jyldan beri balalarmen jumys barysynda men beıneleý áreketteriniń nátıjelerine nazar aýdardym. Balalar kelesi belgiler boıynsha jaqsy nátıjeler kórsetti:
• Shtrıhtaý ıkemdiligi, túrli tústi qaryndashtarmen ár túrli syzyqtardy tartýy;
• Jińishke jáne jýan qylqalammen boıaýdy jaǵa bilýi;
• Negizgi tústerdiń, boıaýdyń reńkterin tanyp, olardy aralastyra bilýi;
• Úlgi men daqty jumysta qoldana bilýi;
• Óz jumys ornyn jınaı bilýi;
Sonymen qatar balalardyń tómen qabiletteri de baıqaldy:
• Sabaq barysynda, jaýap aıtqan kezde ózine degen senimsizdik pen bógelip qalýshylyq;
• Ózdiginen beıneleý quraldaryn tańdaýda, sýretti paraqqa ornalastyrýda árektsizdik;
• Dástúrli emes boıaý áreketterin qoldaný kezindegi jańǵalaqtyq;
• Beıneleý quraldarymen tájirıbe jasaý;
• Tanymal sýret salý ádisinde pedagogtyń anyq túsindirýin kútý;
• Qıalyn, kórkem shyǵarmashylyǵyn baıqatý;
• Sýretke jeke kózqarasyn jetkizý;
Qorytyndylaı kele, balalarǵa ózine degen senimdilik, elesteý, derbestik jetpeıtinin baıqadym. Osy máselelerdiń sheshimin tabý úshin ádistemelik ádebıetterdi tereńdete oqı bastadym. Ózim úshin kelesi beıneleý áreketiniń basqarý krıterıılerin aıqyn belgiledim, olar: balalardyń shyǵarmashylyq damý erekshelikterin eskerý, olardyń ózgesheligin baıqaý, ádepti túrde balanyń derbestigi men yqylasyn qoldaý, qajetti daǵdylardy meńgerýine áreket jasaý.
Ásirese balalardyń oı - órisin damytýǵa, ózgeshe oılaýǵa, shyǵarmashylyq belsendiligin arttyrýǵa kómektesetin dástúrli emes beıneleý tásilderi qyzyqtyrdy. Psıholog Ǵalıa Zeınýlovnanyń aıtýynsha «Sýret bala úshin óner emes, ol til. Sózben aıtyp jetkize almaǵanyn, sýret arqyly jetkizýge múmkindigi bar. Beıneleý barysynda ońtaılynyń bári ekinshi orynǵa ketedi, tyıym men shekteýler bolmaıdy. Bul ýaqytta bala múldem erkin.» Dástúrli emes beıneleýdiń joldary ózgeshe quraldar men materıaldardyń baılanysýyn kórsetedi. Árıne, bul tehnıkalardyń qundylyǵy onyń jan - jaqty paıdalanýynda. Onyń jasalý tásilderi balalarǵa da, eresekterge de qyzyqty jáne qolaıly.
Sondyqtan da dástúrli emes ádister balalar úshin tartymdy, óıtkeni óziniń qıalyn, yqylasyn, oıyn tolyq bildirýge úlken múmkindikter beredi.
Bul mindetterdi «Kóńildi sýretshi» úıirmesinde júzege asyrýǵa bolady. Úıirme barysynda balalarǵa sýret arqyly óz oıyn, sezimin, ýaıymyn, kóńil - kúıin bildirýine shekteý qoıylmaıdy. Túrli tásilderdi qoldaný arqyly túrli tústi daqtar men syzyqtardan tanymal beıneni taýyp, ony bezendirýge múmkindik týdyrady.. Sabaqtar sýretshiniń shyǵarmashylyq prosesine saı kezeńderden ótetin alýan túrli materıaldar arqyly pedagog pen balalardyń jasampaz, shyǵarmashylyq jumysyna aınalady. Bul sabaqtar qıal, shyǵarmashylyq, derbestik bulaǵynyń rólin atqarady.
Saýsaqtarmen sýret salý ádisi:
Qajetti zattar: ydystaǵy gýash, aq tústi qatty qaǵaz, qutydaǵy taza sý, súrtkish.
Beıneniń jasalý tásili: bala saýsaǵyn gýashqa malyp, qaǵazǵa daqtar men núktelerdi salady. Ár saýsaqqa túrli tústi boıaý jaǵylady. Jumys jasap bolǵan soń saýsaqtardy súrtkishtermen súrtedi. Qoly ońaı jýylady.
Qáne, qáne, ne boldy?
Renjidiń be, bireýge?
Úıreteıin men seni
Shattanyp bir kúlýge.
Mine aq bet, appaq - appaq.
Súlgi, gýash túrli - tústi.
Mine stakan taza sýmen,
Dos bolaıyq biz olarmen.
Ushaıyq biz olarmen birge.
Ǵajaıyptar álemine.
Aldymenen qolymyz
Taza sýǵa sýlansyn.
Gýashtarǵa túrli - tústi
Saýsaǵymyz malynsyn.
Tyńdamaıtyn tentek bala
Sıaqty ol bylǵansyn.
Ashýlysyń, qarashy
Qabaǵyń tur túıilip,
Al kózderiń alaryp,
Tanaýyń tur shúıirilip,
Aýzyń ketti qompıyp,
Saǵan kúnniń ózi de
Qarap tur ǵoı burtıyp.
Kóbelekte kóńilsiz.
Jaramaıdy, bul múlde
Qane - qane kúlemiz.
Qarashy endi anyqtap,
Qabaqtaryń jadyrap,
Kózderiń tur kúlimdep,
Al tanaýyń deldıip,
Aýzyń ketti yrjıyp.
Mine kúndi qarashy
Bizge qarap kúlip tur.
Al, kóbelek qalyqtap,
Qanatyna sýret sap,
Ushyp júr ǵoı shattanyp,
Sýretine maqtanyp.
Qorytyndy kezeń.
1. Pedagogtarǵa «Dástúrli emes ádisinde sýret salatyn sýretshiler» ataǵyn berý (kúlkili kýálik tabys etý).
Oryndaǵan: Akbergenova A. S.
Taqyryby: Aqyldy balaqaı.
«Beıneleýdegi dástúrli emes tásildermen tanystyrý jáne balalardyń damýyndaǵy saýsaqpen sýret salý ádisiniń mańyzy».
Ótkizý túri: Semınar - praktıkým
Maqsaty: Beıneleýdegi úıden oqıtyn balalardyń shyǵarmashylyq oıy men qıalyn damytýdaǵy, shyǵarmashylyq belsendiligin arttyrýdaǵy dástúrli emes tásilderdiń mańyzyn ashý, ózektiligin kórsetý. Pedagogtardy dástúrli emes boıaýdyń san alýandylyǵymen tanystyrý.
Jumysymnyń urany: «Bala úshin, balamen birge, balanyń múmkindigine saı.»
Daıarlyq kezeń:
1. Ár túrli ádiste oryndalǵan balalar sýretteriniń kórmesin daıyndaý.
2. Dástúrli emes ádiste qoldanylatyn materıaldardy kórsetý.
3. Dáıeksózder.
Kirispe sóz.
Shyǵarmashylyq tulǵany qalyptastyrý – qazirgi kezeńdegi pedagogıkalyq teorıa men tájirıbeniń mańyzdy máseleleriniń biri. V. A. Sýhomlınskıı aıtqandaı: «Balalardyń múmkindigi men daryndylyǵynyń bastamalary saýsaqtarynyń ushynda. Beınelep aıtqanda, saýsaqtarynan, shyǵarmashylyq oıyn qorektendiretin óte jińishke jylǵalar syndy jipter taraıdy. Balanyń qolynda neǵurlym sheberlik kóp bolsa, soǵurlym ol aqyldy bolady». Pedagogtardyń paıymdaýy boıynsha - barlyq balalar daryndy. Sondyqtan darynyn ýaqytynda baıqap, sezip, tájirıbesinde, naqty ómirinde qoldanýǵa múmkindik týǵyzý qajet. Eresekterdiń kómegimen kórkemdik - shyǵarmashylyq qabiletterin damyta otyryp, bala jańa týyndylar jasaıdy (sýret, japsyrý). Qaıtalanbaıtyn týyndylardy oılastyrý barysynda ol árqashan zattyń jasalý tásilderimen tájirıbe jasaıdy. Bala óziniń estetıkalyq damýynda qarapaıym kórneki - sezimdik áserinen túpnusqalyq keıiptiń jasalýyna beıneleý - mánerleý ádisteri arqyly ótedi. Sondyqtan onyń shyǵarmashylyǵynyń negizin qalaý kerek. Neǵurlym bala jaqsy kórse, estise, kúıinse, soǵurlym qıaldaý áreketteri mańyzdy jáne nátıjeli bolady.
Birneshe jyldan beri balalarmen jumys barysynda men beıneleý áreketteriniń nátıjelerine nazar aýdardym. Balalar kelesi belgiler boıynsha jaqsy nátıjeler kórsetti:
• Shtrıhtaý ıkemdiligi, túrli tústi qaryndashtarmen ár túrli syzyqtardy tartýy;
• Jińishke jáne jýan qylqalammen boıaýdy jaǵa bilýi;
• Negizgi tústerdiń, boıaýdyń reńkterin tanyp, olardy aralastyra bilýi;
• Úlgi men daqty jumysta qoldana bilýi;
• Óz jumys ornyn jınaı bilýi;
Sonymen qatar balalardyń tómen qabiletteri de baıqaldy:
• Sabaq barysynda, jaýap aıtqan kezde ózine degen senimsizdik pen bógelip qalýshylyq;
• Ózdiginen beıneleý quraldaryn tańdaýda, sýretti paraqqa ornalastyrýda árektsizdik;
• Dástúrli emes boıaý áreketterin qoldaný kezindegi jańǵalaqtyq;
• Beıneleý quraldarymen tájirıbe jasaý;
• Tanymal sýret salý ádisinde pedagogtyń anyq túsindirýin kútý;
• Qıalyn, kórkem shyǵarmashylyǵyn baıqatý;
• Sýretke jeke kózqarasyn jetkizý;
Qorytyndylaı kele, balalarǵa ózine degen senimdilik, elesteý, derbestik jetpeıtinin baıqadym. Osy máselelerdiń sheshimin tabý úshin ádistemelik ádebıetterdi tereńdete oqı bastadym. Ózim úshin kelesi beıneleý áreketiniń basqarý krıterıılerin aıqyn belgiledim, olar: balalardyń shyǵarmashylyq damý erekshelikterin eskerý, olardyń ózgesheligin baıqaý, ádepti túrde balanyń derbestigi men yqylasyn qoldaý, qajetti daǵdylardy meńgerýine áreket jasaý.
Ásirese balalardyń oı - órisin damytýǵa, ózgeshe oılaýǵa, shyǵarmashylyq belsendiligin arttyrýǵa kómektesetin dástúrli emes beıneleý tásilderi qyzyqtyrdy. Psıholog Ǵalıa Zeınýlovnanyń aıtýynsha «Sýret bala úshin óner emes, ol til. Sózben aıtyp jetkize almaǵanyn, sýret arqyly jetkizýge múmkindigi bar. Beıneleý barysynda ońtaılynyń bári ekinshi orynǵa ketedi, tyıym men shekteýler bolmaıdy. Bul ýaqytta bala múldem erkin.» Dástúrli emes beıneleýdiń joldary ózgeshe quraldar men materıaldardyń baılanysýyn kórsetedi. Árıne, bul tehnıkalardyń qundylyǵy onyń jan - jaqty paıdalanýynda. Onyń jasalý tásilderi balalarǵa da, eresekterge de qyzyqty jáne qolaıly.
Sondyqtan da dástúrli emes ádister balalar úshin tartymdy, óıtkeni óziniń qıalyn, yqylasyn, oıyn tolyq bildirýge úlken múmkindikter beredi.
Bul mindetterdi «Kóńildi sýretshi» úıirmesinde júzege asyrýǵa bolady. Úıirme barysynda balalarǵa sýret arqyly óz oıyn, sezimin, ýaıymyn, kóńil - kúıin bildirýine shekteý qoıylmaıdy. Túrli tásilderdi qoldaný arqyly túrli tústi daqtar men syzyqtardan tanymal beıneni taýyp, ony bezendirýge múmkindik týdyrady.. Sabaqtar sýretshiniń shyǵarmashylyq prosesine saı kezeńderden ótetin alýan túrli materıaldar arqyly pedagog pen balalardyń jasampaz, shyǵarmashylyq jumysyna aınalady. Bul sabaqtar qıal, shyǵarmashylyq, derbestik bulaǵynyń rólin atqarady.
Saýsaqtarmen sýret salý ádisi:
Qajetti zattar: ydystaǵy gýash, aq tústi qatty qaǵaz, qutydaǵy taza sý, súrtkish.
Beıneniń jasalý tásili: bala saýsaǵyn gýashqa malyp, qaǵazǵa daqtar men núktelerdi salady. Ár saýsaqqa túrli tústi boıaý jaǵylady. Jumys jasap bolǵan soń saýsaqtardy súrtkishtermen súrtedi. Qoly ońaı jýylady.
Qáne, qáne, ne boldy?
Renjidiń be, bireýge?
Úıreteıin men seni
Shattanyp bir kúlýge.
Mine aq bet, appaq - appaq.
Súlgi, gýash túrli - tústi.
Mine stakan taza sýmen,
Dos bolaıyq biz olarmen.
Ushaıyq biz olarmen birge.
Ǵajaıyptar álemine.
Aldymenen qolymyz
Taza sýǵa sýlansyn.
Gýashtarǵa túrli - tústi
Saýsaǵymyz malynsyn.
Tyńdamaıtyn tentek bala
Sıaqty ol bylǵansyn.
Ashýlysyń, qarashy
Qabaǵyń tur túıilip,
Al kózderiń alaryp,
Tanaýyń tur shúıirilip,
Aýzyń ketti qompıyp,
Saǵan kúnniń ózi de
Qarap tur ǵoı burtıyp.
Kóbelekte kóńilsiz.
Jaramaıdy, bul múlde
Qane - qane kúlemiz.
Qarashy endi anyqtap,
Qabaqtaryń jadyrap,
Kózderiń tur kúlimdep,
Al tanaýyń deldıip,
Aýzyń ketti yrjıyp.
Mine kúndi qarashy
Bizge qarap kúlip tur.
Al, kóbelek qalyqtap,
Qanatyna sýret sap,
Ushyp júr ǵoı shattanyp,
Sýretine maqtanyp.
Qorytyndy kezeń.
1. Pedagogtarǵa «Dástúrli emes ádisinde sýret salatyn sýretshiler» ataǵyn berý (kúlkili kýálik tabys etý).
Oryndaǵan: Akbergenova A. S.
You Might Also Like
