InfoHub Logo

Jańalyqtar – bul kúndelikti ómirimizdiń ajyramas bóligi, aqparatsyz qoǵam damymaıdy. Bir-birimizge aıtqan turmystyq aıtqan habardyń ózi aqparat, saıası minberden aıtylǵan habarlandyrýlar da aqparat. Al ony qoǵamǵa jetkizýshi – jýrnalıser. Jýrnalısıka halyqtyń aınasy, qoǵamdaǵy ózekti máselelerdi jaryqqa shyǵarýshy, onyń oń sheshilýine atsalysatyn birden-bir maman. Degenmen jýrnalısıka mamandyqtan buryn adamdyqqa negizdelgen kásip. Jazýshy Sherhan Murtaza aıtqandaı, jegeni jantaq, arqalaǵany altyn.

Jýrnalıs dese aqparat, aqparat dese jýrnalısıka aralasa ketetini bar. Sebebi de joq emes. Joǵaryda aıtqandaı, jýrnalısiń eń áýelgi mindeti – aqparatty barynsha naqty, shynaıy ári jedel taratý. Aqparat daıyndaýda jańalyqtar qyzmetin mysalǵa ala otyryp aıtsaq. 2021 jyldyń 26 tamyzynda saǵat 19:10-da Baızaq aýdany, Qaınar aýylynda ornalasqan Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstrliginiń No28349 áskerı bóliminiń (ınjenerlik brıgada) oq-dári qoımasy jandy. Bul kezde otandyq telearnalar tilshilerin oqıǵa ornyna jiberdi. Endi bul jerde jýrnalıs aqparatty qalaı daıyndaý kerek degenge toqtalsaq:

1. Jarylys qaı jerde boldy?
2. Jarylys neden bolýy múmkin? (sebebi onyń sheshemi birneshe aıdan soń zertteý qorytyndysynda aıtylady. Al biz sol salaǵa qatysty mamandardy izdep taýyp, suqbat alýymyz kerek)
3. Jarylystyń saldarynan qansha adam qaza tapty, qanshaýy jaraqat aldy? (Qorǵanys mınıstrligi, ishki ister mınıstrligi, densaýlyq saqtaý mınıstrligi, tótenshe jaǵdaı mınıstrligine suraý salamyz, oblystyq jaýapty organdarǵa hat jazamyz jáne jaýap tezirek berýin suraımyz)
4. Naqty oqıǵany kózben kórgen adammen suqbat
5. Turǵyndar evakýasıalandy ma?

Mine, osy suraqtarǵa jaýap alý arqyly tolyqqandy sújet jasap shyǵýǵa bolady. Bul jerde eń bastysy reporter oqıǵa bolǵan jerge baryp, kózimen kórip sezinýi kerek. Sonda shynaıy, kórermen kóńiline jaǵatyn habar bolady.

Osyndaı tótenshe jaǵdaı kezinde jýrnalıserdi aımaqqa kirgizbeýi múmkin, sebebi olardyń ómirine de qaýip tónip turady. Osy jarylys kezinde jambyldyq jýrnalıs Danıar Álimqul kásipkerdiń aýlasynda jınaqtalǵan snarádtardy kórsetkeni úshin tergeýge alyndy. Bul jerge jýrnalıs naqty jarylys bolǵan aımaqqa emes, sújet daıyndaý kezinde kásipkerdiń aýlasynan snarádtardy kórsetti. Áriptesi tergeýge alynǵandyqtan, kóptegen qazaq jýrnalıseri qarsy qol jınady. Irına Sovetjanqyzy: «Shuǵyl! Qol jınaımyz! Jarylǵany ras. Jarǵan Danıar Álimqul emes!

Qurmetti áriptester, Jambyldaǵy jarylystyń jańǵyry basylmaı jatyp áriptesimiz Danıar Álimqul áli belgisiz sebeppen tergeýge alyndy. Telefony tárkilenip, ózinen tis jarmaýǵa qol hat jazdyryp alynǵan. Bizge belgilisi Danıardyń quzyrly organdarynan shaqyrtý alǵanyna Baızaqtaǵy kásipkerdiń aýlasyndaǵy snarádttardy kórsetýi sebep. Sonda eger qaýipti zatty kórseń úndemeı ketý kerek pe? Jemqorlyqty, urlyqty, jalpy qylmysty isti kórseń aınalyp ótýimiz kerek pe? Snarádtyń dúmpýinen Danıardyń sújeti elge, qoǵamǵa qaýip tóndirdi me? Búginde BAQ men jergilikti bılik arasy kúnnen kúnge alshaqtap bara jatqany, soraqysy oǵan jaýaptylardyń qyńq demeı otyrýy alańdatady. Sondyqtan, búgin saǵat 15:00-de Jambyl oblystyq prokýratýranyń aldynda áriptesimizdi qoldaýǵa shaqyramyz. Jarylǵany ras. Jarǵan Danıar emes. Bólisýge marhabbat!, – dep jazdy jýrnalıs. Ózge de jýrnalıser Danıar Álimquldy qoldap, pikir bildirdi. Kóp uzamaı jýrnalısti dálel men dáıekterdiń jetkilikti bolmaýyna baılanysty bosatty.  Bul oqıǵadan baıqaǵanymyzdaı, jýrnalıs aqparat alýda eshteńeden taısalmaı, kórgen dúnıesin jarıalap tur.

Al merzimdi basylymda maqala jazý telearnaǵa jańalyq berýdegi formaty ózgerek. Áýeli maqalanyń ne týraly jazylatynyn, ne maqsatta jazylatynyn anyqtap alý kerek. Máselen, ǵylymı maqala men balalarǵa arnalǵan maqalany shatastyrmaý kerek. Adam jasyna qaraı aqparatty túrlishe qylyp beremiz. Jazatyn maqala ózekti bolǵany jón. Ol taqyrypty ózge eshkim, eshqashan jazbaǵan bolǵany durys. Eger talqylanyp júrgen másele bolsa, basqa qyrynan qarap, mamandar pikirimen ushtastyrý kerek. Taqyrypqa jańa oılar qosyńyz. Maqalany oqı otyryp, oqyrman oı qorytyp, saraptama jasaýǵa yqpal etý kerek. Saýattylyqty umytpaǵan jón. Sebebi jýrnalıserdiń eń basty qarýy – saýatty jazý. Al ǵylymı maqalalardyń berilý ádisi bólek. Zertteýler júrgize otyryp, sizge deıin osy ýaqytqa deıin jazylǵan dúnıelerdi qoryta, óz oıyńyzdy jetkizesiz. Qaı salada bolmasyn, áýeli shyndyq kerek. Al jýrnalısıka adaldyqtyń jibi, jaqsy men jamannyń ara-jigin ajyratýǵa kómektesetin, aqpartty dál ýaqytynda jetkizetin, qoǵamǵa oı salatyn, alǵa damýyna aqpal etetin tórtinshi bılik.

Qaıyrbolatqyzy Mereılim

---