Aqqý - kıeli qus
Sabaqtyń taqyryby: «Aqqý - kıeli qus»
Maqsaty: 1) Bilimdilik. Oqýshylarǵa kıeli qus - aqqý, onyń túrleri, kóbeıýi, tynys tirshiligi týraly maǵlumat berý.
2) Tárbıelik. Joıylyp bara jatqan aqqýlardyń túrlerin saqtap qalý, olardy aıalaýǵa tárbıeleý. Balalardy ásemdikke, ádemilikke tárbıeleý.
3) Damytýshylyq. Balalardyń ártistik, shyǵarmashylyq qabiletin damytý, qorshaǵan ortany qorǵaý.
Kórnekiligi: Interaktıvti taqta, elektrondyq oqýlyq, Aqqýdyń túrleri salynǵan sýretter úlgileri. Slaıd úlgisi..
(Oqýshylarǵa bir apta buryn aqqýlar týraly materıaldar jınaqtaý tapsyryldy.)
Barysy:
(Sahna ashylǵanda kúmbirlegen kúı áýeninde «Aqqý» bıi oryndalady)
Bastaýshy
Armysyzdar, qurmetti oqýshylar men ustazdar! Sizderdiń tyńdaǵandaryńyz Nurǵısa Tilendıevtiń «Aqqý kúıi» bolatyn. Búgingi ótkizgeli otyrǵan synyptan tys sabaǵymyz «Aqqý - kıeli qus» taqyrybynda bolmaq.
«Tabıǵat degenimiz – bul kitap, ıaǵnı, onyń árbir beti óziniń maǵynasymen mańyzdy. Bunyń ózi tabıǵatta bolyp jatqan qubylystardy árbir adam bilý kerek ekenin bildiredi» – degen eken uly oıshyl Gete, qus – tabıǵat baılyǵy. Sonyń ishinde Aqqý kıeli qus. Aqqýdy qazaq halqy ejelden qasterlep, baqyttyń bastamasy, jaqsylyqtyń jarshysy, páktiktiń, sulýlyqtyń belgisi dep esepteıdi ári kıeli qus tóresi sanap, oǵan eshýaqytta oq atpaıdy. Sáken Seıfýllınniń «Aqqýdyń aıyrylysýy», Muqaǵalı Maqataevtyń «Aqqýlar uıyqtaǵanda», Nurǵısa Tilendıevtiń «Aqqý» kúıleri, Bolat Aıýhanovtyń «Aqqý bıi» halqymyzdyń aqqýǵa degen súıispenshiliginiń belgisi bolyp eseptelinedi. Aspan álemindegi shoqjuldyzdyń biri «Aqqý juldyzy» dep atalady. Halqymyzdyń aýyz ádebıetinde aqqýǵa baılanysty danalyq uǵymdar, ańyz - áńgimeler, maqal - mátelder, teńeýler jıi kezdesedi: «Aqqý – qustyń tóresi, jalǵyz jatyp ottamas», «Súırikteı aqqý moıyn», «Aqqýdaı arý», t. b.
Qazaq qaýymy móldir ózen, aıdyn kóldiń erkesi aqqýdy qadirlegen, ertedegi qazaq shamandary - baqsylar men abyzdar aqqýdy qasıetti qus dep ardaqtap aqqý terisin basyna kıip el aqtaıtyn bolǵan, aqqýdyń qanaty (qaýyrsyny) náreste bóbekterdiń besiginiń basyna taǵylǵan. qazaq ańshylarynyń aqqýdy atýyna tıym salynǵan, aqqý qatarynda aq qazdy da qadyr tutyp, aıalaıtyn salttar búgingi kúnge deıin saqtalyp otyr.
1 - oqýshy Aıǵanym
Kún qushqan aıdyn kólde jalǵyz aqqý
Qańqyldap qanatymen sabalap sý
Taranyp qaranady jan - jaǵyna
Sulýdy tasalama kók torǵyn bý!
Tula boıyna sulýlyq tunǵan qus patshasy – aqqý kirshiksiz tazalyqtyń, qylaýsyz da kinaratsyz páktiktiń sımvoly.
Kún sáýlesi kúlimdeıdi.
Baıaý jelmen terbelgen
tolqyn ústinde kishkene móldir kózi jaýdyraı, uzyn moınyn alǵa sozyp aınalaǵa kerbez qarap júzip bara jatqan osy bir qustyń adamnyń jan dúnıesine tartqan syıyna til bezep jetkizý múmkin emes!
Abzal aqqý - saǵynyshy darhan baıtaq jerimniń
Arý aqqý - ajarysyń kók aıdyndy kólimniń
Sulý músin teńdesi joq qus bitkeniń tóresi
Asa qymbat bizder úshin seniń adal senimiń
Aqqý qolǵa jaqsy kónedi. Soǵan sáıkes, ony úı mańyndaǵy, sanatorııler tóńiregindegi sý qoımalarynda ustap úı qustaryna aınaldyrýǵa ábden bolady. Tabıǵattyń asa sulý, kerbez bul keremeti Almatydaǵy Úkimet úıi aldyndaǵy sý aıdynyna kórik berip turýy buǵan dálel bolady. Ol jerge qanshama adam baryp, qustyń ár túrli qımylymen, is - áreketinen ózine estetıkalyq áser alyp qaıtady. Ásirese, jasóspirimder ony kórip, shattana qýanyp, máz - meıram bolady. Jer betindegi aqqýdyń 7 túri: qara aqqý, qaramoıyn aqqý, kerneıshi (syrnaıshy ) aqqý, týndra nemese kishkentaı aqqý, sańqyldaq aqqý, amerıkandyq aqqý jáne tisteýik aqqý.
Aq, qara, qyzyl túster... Syrttaı qarasańyz, úılespeıtin úsh boıaýdy bir boıyna jınap, aıtsa til jetpeıtin, kórse kóz toımaıtyn jaýhardyń jaýhary, asyldyń asylyna aınalǵan qudiretti sulýlyq bul!
2 - oqýshy Gúlbaný
(slaıd arqyly, fotosýret arqyly jetkizedi)
Suńqyldaq aqqý Qazaqstan jerinde uıalaıdy. Salmaǵy - 7 - 13 kg, qanatynyń qulashy 1, 5metr. Erekshe uzyn da ásem moıynyn tik ustaıdy. Sary tumsyǵynyń ushy qara tústi. Ol Qazaqstanda aqpan - naýryzdan qazan aıynyń aıaǵyna deıin bolady.
3 - oqýshy Aızat
(slaıd arqyly, fotosýret arqyly túsindiredi)
Sybyrlaq aqqý da Qazaqstanda sonyń ishinde BQO nyń sý qoımalary men ózen kólderinen kórýge bolady. Olar qalyń qamys arasyna uıa salyp, balapandaryn órgizedi. Sybyrlaq aqqýdyń sarǵysh - qyzyl tumsyǵynyń túbinde qara býyltyǵy bolady. Moıynyn ıip tumsyǵyn sýǵa baǵyttap ustaıdy.
7 - oqýshy Nurtalap
(slaıd arqyly, fotosýret arqyly túsindiredi)
Qara qýdyń otany - Avstralıa. Aýada qalyqtap bara jatqan qýdyń appaq ashyq tústi qaýyrsyndary basqa qap qara dene aýmaǵynda aıryqsha kórinedi. Kezinde túrik sultandary qara qýlardy saraı haýyzdarynda sándikke básekege ustaǵan.
Aqqý - qazdar - ejelgi túrikter men qazaqtardyń totemi bolǵan. Aqqýdy - olar “qý” dep ataıdy. Altaı túrikteri qýmandardyń atamekeni qýmanıa dep ataǵan. Óziniń etnıkalyq ataý saqtaǵan altaılyqtar qý ózeni boıynda álide ómir súredi.
Aqqýlar 3 - 9jumyrtqa tabady. 38 - 45kúnde balapan órgizedi. Uıasynyń eni 2metrge jetedi. Jumyrtqa shaıqaıtyn - analyǵy. Bul kezde atalyǵynyń jarǵaq qulaǵy jastyqqa tımeı jubaıyna jem tasýmen bolady. Aqqýdyń dene qyzýy - 41 - 42 0 gradýs, al júrek soǵysy 260 - 300 bolady
Maqsaty: 1) Bilimdilik. Oqýshylarǵa kıeli qus - aqqý, onyń túrleri, kóbeıýi, tynys tirshiligi týraly maǵlumat berý.
2) Tárbıelik. Joıylyp bara jatqan aqqýlardyń túrlerin saqtap qalý, olardy aıalaýǵa tárbıeleý. Balalardy ásemdikke, ádemilikke tárbıeleý.
3) Damytýshylyq. Balalardyń ártistik, shyǵarmashylyq qabiletin damytý, qorshaǵan ortany qorǵaý.
Kórnekiligi: Interaktıvti taqta, elektrondyq oqýlyq, Aqqýdyń túrleri salynǵan sýretter úlgileri. Slaıd úlgisi..
(Oqýshylarǵa bir apta buryn aqqýlar týraly materıaldar jınaqtaý tapsyryldy.)
Barysy:
(Sahna ashylǵanda kúmbirlegen kúı áýeninde «Aqqý» bıi oryndalady)
Bastaýshy
Armysyzdar, qurmetti oqýshylar men ustazdar! Sizderdiń tyńdaǵandaryńyz Nurǵısa Tilendıevtiń «Aqqý kúıi» bolatyn. Búgingi ótkizgeli otyrǵan synyptan tys sabaǵymyz «Aqqý - kıeli qus» taqyrybynda bolmaq.
«Tabıǵat degenimiz – bul kitap, ıaǵnı, onyń árbir beti óziniń maǵynasymen mańyzdy. Bunyń ózi tabıǵatta bolyp jatqan qubylystardy árbir adam bilý kerek ekenin bildiredi» – degen eken uly oıshyl Gete, qus – tabıǵat baılyǵy. Sonyń ishinde Aqqý kıeli qus. Aqqýdy qazaq halqy ejelden qasterlep, baqyttyń bastamasy, jaqsylyqtyń jarshysy, páktiktiń, sulýlyqtyń belgisi dep esepteıdi ári kıeli qus tóresi sanap, oǵan eshýaqytta oq atpaıdy. Sáken Seıfýllınniń «Aqqýdyń aıyrylysýy», Muqaǵalı Maqataevtyń «Aqqýlar uıyqtaǵanda», Nurǵısa Tilendıevtiń «Aqqý» kúıleri, Bolat Aıýhanovtyń «Aqqý bıi» halqymyzdyń aqqýǵa degen súıispenshiliginiń belgisi bolyp eseptelinedi. Aspan álemindegi shoqjuldyzdyń biri «Aqqý juldyzy» dep atalady. Halqymyzdyń aýyz ádebıetinde aqqýǵa baılanysty danalyq uǵymdar, ańyz - áńgimeler, maqal - mátelder, teńeýler jıi kezdesedi: «Aqqý – qustyń tóresi, jalǵyz jatyp ottamas», «Súırikteı aqqý moıyn», «Aqqýdaı arý», t. b.
Qazaq qaýymy móldir ózen, aıdyn kóldiń erkesi aqqýdy qadirlegen, ertedegi qazaq shamandary - baqsylar men abyzdar aqqýdy qasıetti qus dep ardaqtap aqqý terisin basyna kıip el aqtaıtyn bolǵan, aqqýdyń qanaty (qaýyrsyny) náreste bóbekterdiń besiginiń basyna taǵylǵan. qazaq ańshylarynyń aqqýdy atýyna tıym salynǵan, aqqý qatarynda aq qazdy da qadyr tutyp, aıalaıtyn salttar búgingi kúnge deıin saqtalyp otyr.
1 - oqýshy Aıǵanym
Kún qushqan aıdyn kólde jalǵyz aqqý
Qańqyldap qanatymen sabalap sý
Taranyp qaranady jan - jaǵyna
Sulýdy tasalama kók torǵyn bý!
Tula boıyna sulýlyq tunǵan qus patshasy – aqqý kirshiksiz tazalyqtyń, qylaýsyz da kinaratsyz páktiktiń sımvoly.
Kún sáýlesi kúlimdeıdi.
Baıaý jelmen terbelgen
tolqyn ústinde kishkene móldir kózi jaýdyraı, uzyn moınyn alǵa sozyp aınalaǵa kerbez qarap júzip bara jatqan osy bir qustyń adamnyń jan dúnıesine tartqan syıyna til bezep jetkizý múmkin emes!
Abzal aqqý - saǵynyshy darhan baıtaq jerimniń
Arý aqqý - ajarysyń kók aıdyndy kólimniń
Sulý músin teńdesi joq qus bitkeniń tóresi
Asa qymbat bizder úshin seniń adal senimiń
Aqqý qolǵa jaqsy kónedi. Soǵan sáıkes, ony úı mańyndaǵy, sanatorııler tóńiregindegi sý qoımalarynda ustap úı qustaryna aınaldyrýǵa ábden bolady. Tabıǵattyń asa sulý, kerbez bul keremeti Almatydaǵy Úkimet úıi aldyndaǵy sý aıdynyna kórik berip turýy buǵan dálel bolady. Ol jerge qanshama adam baryp, qustyń ár túrli qımylymen, is - áreketinen ózine estetıkalyq áser alyp qaıtady. Ásirese, jasóspirimder ony kórip, shattana qýanyp, máz - meıram bolady. Jer betindegi aqqýdyń 7 túri: qara aqqý, qaramoıyn aqqý, kerneıshi (syrnaıshy ) aqqý, týndra nemese kishkentaı aqqý, sańqyldaq aqqý, amerıkandyq aqqý jáne tisteýik aqqý.
Aq, qara, qyzyl túster... Syrttaı qarasańyz, úılespeıtin úsh boıaýdy bir boıyna jınap, aıtsa til jetpeıtin, kórse kóz toımaıtyn jaýhardyń jaýhary, asyldyń asylyna aınalǵan qudiretti sulýlyq bul!
2 - oqýshy Gúlbaný
(slaıd arqyly, fotosýret arqyly jetkizedi)
Suńqyldaq aqqý Qazaqstan jerinde uıalaıdy. Salmaǵy - 7 - 13 kg, qanatynyń qulashy 1, 5metr. Erekshe uzyn da ásem moıynyn tik ustaıdy. Sary tumsyǵynyń ushy qara tústi. Ol Qazaqstanda aqpan - naýryzdan qazan aıynyń aıaǵyna deıin bolady.
3 - oqýshy Aızat
(slaıd arqyly, fotosýret arqyly túsindiredi)
Sybyrlaq aqqý da Qazaqstanda sonyń ishinde BQO nyń sý qoımalary men ózen kólderinen kórýge bolady. Olar qalyń qamys arasyna uıa salyp, balapandaryn órgizedi. Sybyrlaq aqqýdyń sarǵysh - qyzyl tumsyǵynyń túbinde qara býyltyǵy bolady. Moıynyn ıip tumsyǵyn sýǵa baǵyttap ustaıdy.
7 - oqýshy Nurtalap
(slaıd arqyly, fotosýret arqyly túsindiredi)
Qara qýdyń otany - Avstralıa. Aýada qalyqtap bara jatqan qýdyń appaq ashyq tústi qaýyrsyndary basqa qap qara dene aýmaǵynda aıryqsha kórinedi. Kezinde túrik sultandary qara qýlardy saraı haýyzdarynda sándikke básekege ustaǵan.
Aqqý - qazdar - ejelgi túrikter men qazaqtardyń totemi bolǵan. Aqqýdy - olar “qý” dep ataıdy. Altaı túrikteri qýmandardyń atamekeni qýmanıa dep ataǵan. Óziniń etnıkalyq ataý saqtaǵan altaılyqtar qý ózeni boıynda álide ómir súredi.
Aqqýlar 3 - 9jumyrtqa tabady. 38 - 45kúnde balapan órgizedi. Uıasynyń eni 2metrge jetedi. Jumyrtqa shaıqaıtyn - analyǵy. Bul kezde atalyǵynyń jarǵaq qulaǵy jastyqqa tımeı jubaıyna jem tasýmen bolady. Aqqýdyń dene qyzýy - 41 - 42 0 gradýs, al júrek soǵysy 260 - 300 bolady
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
