InfoHub Logo

Taqyryby: Aqsha – ýaqyt tynysy
Maqsaty: táýelsiz elimizdiń eń birinshi aıryqsha belgisi – teńgemen tereńirek tanystyrý. Aqsha aınalymy tarıhynan maǵlumat berý;
oqýshylardyń iskerlik, kásipkerlik, aqsha týraly túsinikterin keńeıtý, sóıleý mádenıetin damytý;
óz Otanyna maqtanysh sezimin oıatý.
Túri: oqyta – úıretý oıyny
Ádisi: túsindirý, suraq – jaýap, oı qozǵaý, izdený, t. b.
Kórnekiligi: naqyl sózder, syzbalar, slaıdtar, t. b.
Tehnıkalyq quraly: mýltımedıalyq qural

Barysy: İ. Uıymdastyrý kezeńi
a) Psıhologıalyq daıyndyq:
Kúndeı jadyrap,
Aıdaı araılap,
Juldyzdaı jarqyrap,
Sýdaı móldir taza kóńilmen
Búgingi tárbıe saǵatymyzdy bastaıyq.
á) Muǵalim: rahmet, búgingi tárbıe saǵatymyzdy ashyq dep jarıalap, jumysymyzdy jalǵastyrý úshin ózderiń aıtqan «Kún, Aı, Juldyz, Sý» atty 4 topqa toptasýlaryńdy suraımyn. «Kóńil qoıyp tyńda, tez oılan, qalyp qoıma» - dep, jumbaqpen bastamaqshymyn:
Álemniń tynysy
Baılyqtyń belgisi
Ol ne? -... (aqsha, teńge)
Búgin biz «Aqsha – ýaqyt tynysy» atty oqyta - úıretý oıyn túrindegi ashyq tárbıe saǵatyn ótkizemiz. Barlyǵyńa sáttilik tileımin.
Oıynnyń maqsaty: oınaı otyryp, bilimimizdi tereńdetý, ózińdi - óziń tárbıeleý.
Mindeti: 5 - 6 baladan toptarǵa bóliný, ujymda jumys jasaı bilý, ózińdi jáne ózgeni syılaý, onyń kózqarasymen sanasý, belsendilik tanytý, «biri úshin bári, úshin biri» qaǵıdany ustaný.
Sharty: tapsyrmany oryndaý, suraqtarǵa jaýap berý – qor jınaý, qınalsa (kómek) – nesıe alý.
Nátıje: ulttyq aıryqsha belgi - teńge týraly tolyq maǵlumat alý, bilim qoryn jınaý.

İİ. Negizgi bólim
Qazaqstan – qarqyndap damyp, birtindep baıyp kele jatqan táýelsiz el. Al baıý úshin erinbeı eńbektený qajet. Bir sát ózderińdi kásipker, ıaǵnı bıznesmen jáne bıznesýımen dep elestetińder. Óziń unatqan ne jańa bir isti ashyp, aınalyspaqshysyń. Saǵan ne kerek? -... Aqshany qaıdan alasyń? -... Al bank – memlekettik mekeme. Mine, balalar, kásipker memlekettiń qoldaýymen ósedi, al memleket kásipkerlerdiń arqasynda órkendeıdi. Búgin bizde memlekettik mekeme – halyq bankiniń qyzmetkeri -..................
Durys jaýap úshin belgilengen banknottardan alyp otyrasyń. Qınalsań, kómek alýǵa (basqasha aıtqanda qaryz alýǵa) bolady. Ony bank tilinde «nesıe» dep ataıdy. Eger nesıe alsań, tárbıe saǵatynyń sońynda suraqqa jaýap berip, alǵan nesıeńnen (qaryzyńnan) qutylýǵa bolady. Oıynymyz 6 bólimnen turady. Ár oıynshynyń bilimine (bergen durys jaýabyna) banknottar beriledi. Oıyn sońynda bilimimen banknotty kóp jınaǵan oqýshy jáne topty anyqtaımyz.
Onda oıynymyzdyń «Aqsha týraly oı» atty 1 - bólimin bastaıyq. Bul bólimde durys jaýap bergen oqýshy 200 teńgelik banknotqa ıe bolyp, 200 upaı jınaıdy. Bul bólim 4-ke bólinedi. Úlestirme qaǵazdardy tańdap alaıyq (Úsh sóz, 5 joldy óleń, jumbaq, ertegi).
Oıyn: «Aqsha týraly oı»
Maqsaty: oqýshylardyń shyǵarmashylyǵyn damytý.
Sharty: oqýshylar tórt túrli shyǵarmashylyq tapsyrmanyń bireýin (top jetekshisi) tańdaıdy. Jaýaptaryn oqıdy.
Tapsyrma:
1. “Úsh sóz” - Kún, aqsha, kólik.
2. “5 joldy óleń” - Teńge.
3. “Jumbaq” - Aqsha.
4. “Ertegi” - Teńge.
Aqsha degenimiz ne? -...
Muǵalim 200 teńge týraly tolyǵyraq maǵlumat beredi.

2 - bólimine kósheıik. Tarıhqa sholý jasaıyq. Bul bólimde tapsyrmalardy oryndaǵan oqýshy 500 teńgelik banknotqa ıe bolyp, 500 upaı jınaıdy.
Tapsyrma: «Aqsha tarıhy»
Maqsaty: oqýshylardyń oılaý qabiletin damytý.
Sharty: berilgen qıyndylardan sóılemderdi taýyp, maǵynaly mátin qurastyrý.
Tapsyrma:
Slaıdtarmen jumys.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N. Á. Nazarbaev Almatyda salynǵan aqsha jasaý fabrıkasynyń saltanatty ashylý rásiminde. 19 mamyr, 1995 jyl.
Muǵalim 500 teńge týraly tolyǵyraq maǵlumat beredi.

3 - bólim: «Teńge ádebıette».
Bul bólim 2 kezeńnen turady. Maqal - mátelder aıtyp, maǵynasyn túsinemiz, teńge týraly óleńder oqımyz. Tapsyrmalardy oryndaǵan oqýshylar 1000 teńgelik banknot alyp, 1000 upaıǵa ıe bolady.
«Býyndardy jına» tapsyrmasy.
Maqsaty: oqýshylardyń tilin damytý.
Sharty: oqýshylar topta býyndardan maqal - mátel qurastyryp, maǵynasyn túsindirýi shart.
Tapsyrmasy:
1. Teńge tıynnan óser,
Jylqy qulynnan óser.

2. Aqsha ketýge tyrysady,
Esep ustaýǵa tyrysady.

3. Aqsha bolsa – alaqanda sorpa qaınaıdy.
4. Aqsha ashpaıtyn qulyp joq.

5. Aqshada kóz joq.
6. Ar - namysy taza adamnyń aqshasy az bolady.

Óleń shýmaqtaryn oqytý.
Maqshat Úırekov
Teńge kúnim - merekem
Ár adamnyń júreginde qýanysh,
Taptyrmaıtyn tirshilikte suranys.
Endi, aǵaıyn óz teńgemiz bolady,
Óz teńgemnen quralady úlken is.

Mine, búgin teńge kúnim – merekem,
Qandaı dushpan «olaı - bulaı» der eken.
Osy teńge arqasynda keleshek,
Elge keler toıymshylyq, berekem.

Teńgemniń betterinde danyshpandar,
Halqynyń qamyn oılap qamyqqandar.
Ál - Farabı, Súıinbaı men Qurmanǵazy,
Shoqan da teńgemizge baýyr basqan.

Alla bersin berekesin teńgemniń,
O, Jaratqan, qamyn oıla pendeńniń.
El basshysy Nazarbaev bastaǵan,
Táýelsizbiz, Qazaq degen eldenbiz.

Esteý Núsipbekov
Aqsha - túlki, aýnaýdy unatady.
Aqsha — túlki, aýnaýdy unatady.
Qansha aýnasa,- sonshama ún qatady.
Qarǵa aýnasa,- qulpyryp, qarǵa buryp,
Qulyn quny kunan bop qýantady.

Qoldan qolǵa júgirse, qylyǵy artyp,
Bıshi qyzdaı mańǵazsyp shyǵar shalqyp.
Tańdaıdy ıe qatty qol, kúımes sandyq,
Qaltalydan qaltaly yrysy artyq.

Nesıeni, qaryzdy jek kóredi.
Ósim berse,- etpettep ep kóredi.
Qulaǵyn da ustatpaı, bezdiredi
Baýyr, jıen, naǵashy, et bóleni.

Aqsha aýnasa,- aqshaly jaınań qaǵar.
On saýsaǵy maıysyp maımań qaǵar.
Aqshany da aýnatar aıdaı jigit,
Aqsha aýnatar aı jigit qaı mańda bar?
Muǵalim 1000 teńge týraly tolyǵyraq maǵlumat beredi.

4 - bólim: «Aqsha jáne psıhologıa»
Bul bólimde 2000 teńgelik banknotqa ıe bolyp, 2000 upaı jınaısyń.
«Qonaqpen qarym - qatynas» oıyny.
Maqsaty: oqýshylardy qonaqtarmen tez til tabysa bilýge baýlý.
Sharty: qonaqtar men oqýshylardyń shartty belgileri uqsas bolsa, tirek sózderin alyp, aqshaǵa baılanysty boljamdardy qurastyrýy kerek. Qurastyra almasa, qonaqtan kómek alýyna bolady.
Tapsyrmasy:
1. «Qaǵaz kýpúr men metal tıyndar (aqshalar) ózderin qadirlep, qasterlep, aıalaǵandy jaqsy kóredi. Ádemi de sándi ámıanda salynǵan aqsha sol jerden shyqqysy kelmeıdi.
2. «Qolyńyzǵa aqsha turaqtamasa, ózgeden emes, aqshany qadirleı almaǵan ózińizden kórińiz»
3. «Qaltańyzda aqshany ýmajdap, jyrtyp, maıystyryp ustamańyz. Onda qarjydan tapshylyq kóresiz. Jáne de aqsha ózin únemdep, uqypty túrde uqsatqandy unatatyn kórinedi.
4. Al «aqsha joq» dep jylaı beretinderdiń tıyny teńgeni quramaı, qansha aqsha tapsa da qumǵa sińgen sýdaı qurı beredi eken. Iaǵnı, joq deseń, joǵala beredi.
Muǵalim 2000 teńge týraly tolyǵyraq maǵlumat beredi.

5 - bólim: «Aqsha – ýaqyt tynysy»
Bul bólimde óziniń beıneleý sheberligimen kózge túskender 5000 teńgelik banknotqa ıe bolyp, 5000 upaı jınaıdy.
Oı qozǵaý: aqsha qandaı qyzmet atqarady?
Maqsaty: oqýshylardyń beıneli sóıleı bilý qabiletterin damytý.
Sharty: topta aqshanyń qyzmetterin bir aq qaǵaz betine sýrettermen salýy tıis.
Tapsyrmasy: aqsha – qun ólshemi, aınalys quraly, qazyna, qor, tólem quraly.
Muǵalim 5000 teńge týraly tolyǵyraq maǵlumat beredi.

6 - bólim: «Júz somyń bolǵansha...»
Erejelerdi aıtqan oqýshy 10000 teńgelik banknotqa ıe bolyp, 10000 upaı alady.
Aqshanyń kúshi men qasıetin bildiretin 7 ereje
Mal - baqqanǵa, aqsha – adaldan tapqanǵa bitedi.
Aqsha týraly aram oı da - zıan.
Alaǵan qolym – beregen. Ústemelep berseńiz, ústemelep alasyz.
Qaıyrymdylyqpen aınalyssańyz, shyǵynnyń qaıtarymy mol bolady.
Basy artyq dúnıeńizdi basqalarǵa berińiz. Alǵysynyń kúshi aqsha bolyp qaıtady.
Janashyrlyq jasaǵandy Jaratqan Iem jarylqaıdy. Bireýge mindetti túrde kómektesetin bol.
Ómirdegi basty paryzyń – qaıyrym, sadaqa. Ony umytsań, óziń de umytylasyń.
Muǵalim 10000 teńge týraly tolyǵyraq maǵlumat beredi.
Ulttyq Banktiń murajaıy
Qazaqstandyq valútany jasaý tarıhyn bolashaq urpaqqa saqtap qalý maqsatynda 1997 jyly 13 qarashada Ulttyq Banktiń murajaıy ashyldy. Búgingi kúni murajaıdyń qory 5 myń materıaldyq mádenıet zattaryn jınastyrǵan.

İİİ. Qorytyndy.
a) Nesıe alǵandarǵa suraq qoıý.
á) Upaılaryn sanaý, úzdik topty, oıynshy - kásipkerdi anyqtaý. Madaqtaý.
«Tıynnan teńge quralady»,- demekshi, aqshany únemdi paıdalanyp, aqshanyń qyzyǵyna túsip ketpeı jan - jaǵymyzdaǵy adamdardy oılaıyq. «Aqsha – ýaqyt tynysy», biraq aqshaǵa aryńdy satpa, aqshany kórip joldan taıyp ketip júrme, 100 somyń bolǵansha, 100 dosyń bolsyn...