InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Ahmet Iasaýı «Dıýanı hıkmet» kitaby
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik maqsaty: «Dıýanı hıkmet» kitabyndaǵy negizgi oıdy túsiný arqyly, Ahmet Iasaýıdi tarıhı tulǵa, qazaq ádebıeti tarıhyndaǵy pálsafalyq sıpattaǵy aqyn retinde tanytý.
Damytýshylyq maqsaty: Jeke tulǵa retinde oqýshylardyń izdenimpazdyq qasıetterin damytý.
Tárbıelik maqsaty: Hıkmetteriniń poetıkalyq tiline, aqyl - naqyldaryna qazaq ǵulamalarynyń shyǵarmalarymen salystyrmaly taldaý jasaı otyryp, oqýshylardy ımandylyqqa, meıirimdilikke, ojdan tazalyǵyna baýlý.
Sabaqtyń kórnekiligi: oqýlyq, hıkmetter, sýretter, daıyndalǵan referattar, slaıdtar, ınteraktıvti taqta, onIine júıesi boıynsha sabaq ótkizý.
Sabaqtyń túri: jańa bilimdi meńgertý sabaǵy.
Sabaq tıpi: izdendirý sabaǵy.
Sabaqtyń ádisi: baıandaý, túsindirý, problemalyq suraqtar tóńireginde ádebı taldaý, izdendirý, salystyrý, mánerlep oqý, oı qorytý. Q. Bitibaevanyń jobalaý tehnologıasy.
Pánaralyq baılanys: til, tarıh, geografıa.
Paıdalanylǵan ádebıetter:
1. A. Qyraýbaıqyzy «Ejelgi dáýir ádebıeti», Almaty «Mektep» 2002 j.;
2. Q. Bitibaeva «Ádebıetti tereńdete oqytý», Almaty «Mektep» 2003 j.;
3. Toǵysbaev B., Sýjıkova A «Tarıhı tulǵalar», Almaty, 2006;
4. N. Kelimbetov «Ejelgi dáýir ádebıeti» Almaty, 1991 jyl.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
a) synyp daıarlyǵyn tekserý; á) kezekshi arqyly túgendeý; b) oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdarý;
Muǵalimniń kirispe sózi: Qurmetti oqýshylar, ustazdar!
Bizdiń búgingi sabaǵymyz - aqyn, oıshyl, musylman dininiń ataqty qaıratkeri, fılosof, ǵulama ǵalym, Ahmet Iasaýıdiń «Dıýanı hıkmet» («Danalyq kitaby») kitabynyń tárbıelik mánin ashýǵa arnalǵan izdendirý sabaǵy. Sondyqtan, eń áýeli oqýshylardyń óz betterimen izdený nátıjesinde tapqan materıaldarymen tanysyp kóreıik.

1. Ahmet Iasaýıdiń ómirinen málimet.
2. Iasaýıdiń ustazy Arystanbabqa sıpattama berý.
3. Iasaýı kesenesiniń tarıhy jaıly ne aıtar edińder?

Muǵalim sózi: Endeshe oqýshylar qylýette ómir keship, babamyzdyń máńgi óshpes asyl murasy - «Dıýanı hıkmet» («Danalyq kitaby») qypshaq dıalektilerimen kóne túrki tilinde jazylǵan. Iaǵnı, Ahmet Iasaýı sopylyq - fılosofıalyq dúnıetanymdaryn óziniń «Danalyq kitaby» eńbeginde baıan etedi. Túp nusqasy saqtalmaǵan. Bizge jetkeni HÚ - HÚİ ǵasyrlardaǵy kóshirmesi ǵana.
Dıýan - jınaq, hıkmet - allanyń qudiret kúshi, ıaǵnı «allanyń aq jolyn baıandaıtyn kitap» degen maǵynany bildiredi.
Iasaýıdiń kitabyn taqyryby jaǵynan eki topta jiktep qarastyrýǵa bolady.
1. Sopylyq iliminiń mazmunyn óleń túrinde jyrlaǵan hıkmetter toby. Buǵan úgit, nasıhat, ósıet úlgisinde jazylǵan tálim - tárbıe sıpatyndaǵy hıkmetter jatady.
2. Aqynnyń óz kezindegi dáýir, qoǵam beınesin jasaıtyn lırıkalyq shyǵarmalary.

Qul Qoja Ahmet, árbir sóziń dertke dármen,
Tálipterge (shákirtterge) baıan etsem qalmas arman.
Tórt myń tórt júz hıkmet aıt haq pármenimen,
Pármen bolsa ólgenshe jyrlasam men,-
dep, danalyq sózderiniń 4 myń 400 jol ekendigin eskertken.
Abaı aıtqan asyl sóz bar: «Muny jazǵan bilgen qul, atyn bilme, sózin bil». Ulyqtekti uly Ósıtenamasyndaı «Dıýanı hıkmet» týrasynda túrkistandyq ǵulama:
Eskertkish qaldyrdym men ójettige,
Qasterlep, arýaǵymnan medet tile,- depti. Iaǵnı bizge baǵyshtaǵan amanatyndaı.

Sabaq barysynda oqýshylarǵa beriletin izdendirý suraq:
«Dıýanı hıkmet» kitaby týraly óz kózqarastaryńdy, pikirlerińdi jınaqtap qaǵazǵa túsirip otyryńdar (oı túıindeý).
Endigi kezekte hıkmetterinen úzindiler oqyp, negizgi oıyn anyqtap, poetıkalyq, salystyrmaly taldaý jasap kóreıik.
Hıkmetter
Danalardyń aıtqany keler boldy,
Qıamettiń qıapaty tóner boldy,
Aqymaqtar aıqaımen jeńer boldy,
Bul ne degen zamana boldy dostar.

Halaıyqtan meıirim men raqym ketti,
Momynǵa teli - tentek zaqym etti,
Tal túste talapaıda aqyl ketti,
Bul ne degen zamana boldy dostar.

Úlken - kishi adamnan ıbalyq ádet ketti,
Qyz - bozbala jastardan ádep ketti,
Minez - qulyqty buzatyn álek jetti,
Bul ne degen zamana boldy dostar.

Musylmandy musylman tútip jeıdi,
Birin - biri uqpaıdy, túsinbeıdi,
Murıtter pirge kóz qyryn túsirmeıdi,
Bul ne degen zamana boldy, dostar.

Jamaǵattyń jaqsyǵa qurmeti joq,
Kishilerdiń úlkenge izeti joq,
Patshalarǵa ádildik mindeti joq,
Bul ne degen zamana boldy, dostar.

Dárýishter duǵasynyń shıpasy joq,
Tym bolmasa ústinde lypasy joq,
Qunarsyz qý taqyrdaı butasy joq.
Bul ne degen zamana boldy, dostar.

Azǵan zaman ǵalymy zalym bolar,
Qoshametshil qýlyqpen málim bolar,
Anyǵyn aıtqan adaldar jazym bolar,
Bul ne degen zamana boldy, dostar.

Aıtylǵan sóz, ýádeniń baılamy joq,
Jalǵandyqqa shyndyqtyń qaırany joq,
Shyndyqty aıtyp osylaı shyrqyraǵan
Qul Qoja Ahmet sóziniń jalǵany joq.

Uıqasyn tap. (Abaı óleńimen salystyrý)
Kitapty molda teris oqyr,
..................................................
Mal qumar kóńili – bek soqyr,
....................................................
Júrekte aına joq bolsa,
......................................................
Tyńdaǵysh qansha kóp bolsa,
.......................................................

Sózdik jumys
Zikir - bul qudaıdy madaqtap aıtylatyn óleńder.
Taqýa - dindar, dinshil.
Aqyret - o, dúnıe, mashhar
Tamuq - dinı uǵym boıynsha, kúnáhar adamǵa o dúnıede azap kórsetetin jer, tozaq.
Naqaq - bostan - bos, jazyqsyz.