InfoHub Logo

Pavlodar oblystyq bilim berý basqarmasy
Pedagog mamandardyń biliktiligin arttyrý ınstıtýty
Sharbaqty aýdany Esilbaı orta mektebi
Avtory: Sharpekova Aqmaral Saılaýqyzy

Qazaq tili
Jalpy orta bilim beretin mekteptiń 8-synybyna qazaq tilin tereńdetip oqytýǵa arnalǵan OQÝ BAǴDARLAMASY
Pikir jazǵan.
Pavlodar oblysy boıynsha pedagog qyzmetkerlerdiń biliktiligin arttyrý ınstıtýtynyń qazaq tili men ádebıeti pánderiniń ádiskeri Daırova A.Q.

Jalpy orta bilim beretin mekteptiń 8-synybyna qazaq tilin tereńdetip oqytýǵa arnalǵan baǵdarlamasy
Túsinik hat
Qazaq tilin tereńdetip oqytýdyń jolǵa qoıylýy - búgingi qoǵamdyq-áleýmettik suranym talabynan týyndap otyrǵan másele. Memlekettik mártebege ıe bolǵan qazaq tiliniń qoldanys órisiniń keńeıýi, birshama jyldar boıy ózge tildiń óktemdiginen tabıǵı arnalarynan ajyrap qalǵan ana tilimizdi óristetýge degen talaptyń kúsheıýi respýblıkamyzdaǵy bilim berý júıesiniń negizgi býyny bolyp sanalatyn jalpy bilim beretin mektepterde bul pánniń roliniń, mańyzynyń artylýyna qajetti alǵysharttardy qalyptastyrýdy kerek etedi. Bul oraıdaǵy negizgi sharttar - qazaq tili pániniń bilim mazmunyn jańarta otyryp, oqýshylarǵa tereń bilim berý, olardyń kommýnıkatıvtik biliktiligin arttyrý, ana tilin sóz mádenıeti talaptaryna saı deńgeıde durys qoldana bilý iskerlikterin jetildirý.
Qazaq tili pániniń aldyna qoıatyn maqsaty - tildiń qoǵamdyq-áleýmettik mánin túsingen, til qyzmetterin júıeli meńgergen, sóz mádenıeti talaptaryna saı bilik-daǵdylary jetilgen dara tulǵa daıarlaýǵa múmkindik týǵyzý.
Til kez-kelgen tanymdyq is-árekettiń quraly, oılaýdyń formasy jáne ony damytýdyń negizi bolyp sanalady. Oqýshylardyń ynta-yqylasy men talabyn, bilim deńgeılerin eskere otyryp arnaıy baǵdarlama jasaldy. Baǵdarlama oqýshylardyń qabilet-ıkemin ushtap, shyǵarmashylyq izdenisterge keń óris beredi.

Tanymdyq baǵyt boıynsha
- Oqýshynyń tilin damytý, tildik, shyǵarmashylyq qabiletterin jetildirý;
- Tildiń - qoǵamdyq-áleýmettik mánin túsindirý
- Oqýshynyń lıngvısıkalyq dúnıetanymyn qalyptastyrý;
- Qazaq tili sabaǵyndaǵy pánaralyq baılanys arqyly qoǵam, tabıǵat týraly adamzat jınap qorytqan bilim negizderimen qarýlandyrý.

Praktıkalyq baǵyt boıynsha
- oqýshylardyń tildik saýattylyǵyn arttyrý;
- ádebı tildiń normalaryn meńgertý;
- oqýshylardyń tildik-estetıkalyq talǵamdaryn qalyptastyrý
- sóılem áreketine qajetti zańdylyqtar men talaptardy meńgertý.

Bul mindetterdiń júzege asýy tildik bilimniń ár oqýshynyń lıngvısıkalyq dúnıetanymynyń qalyptasýyna, ári olardyń praktıkalyq iskerlik daǵdylardyń bazasy retinde qyzmet etýine negiz qalaıdy.

8-synyp
(Barlyǵy-68 saǵat, aptasyna-2 saǵat)
Qazaqtyń ádebı tili. 1 saǵat
Qazaq tiliniń búgingi jaıy, bolashaǵy, damýy
İ. Ádebı tildiń gramatıkalyq normalary-2 saǵat
Ádebı tilde qosymshalardy durys qoldanýdyń máni. Sózderdiń tirkesý qabileti, olardyń maǵynalyq úılesimi men gramatıkalyq sıpatynyń ózara sáıkestigine súıenetindigi.

İİ. Sıntaksıs
Sóılem-6 saǵat
Habarly sóılemniń aıtylýy men tynys belgisi. Habarly sóılemniń baıandaýyshtyq, morfologıalyq belgileri. Suraýly sóılemniń túrleri. Lepti sóılemniń maǵynasy, jasalýy. Buıryqty sóılemniń tynys belgisi. Buıryqty sóılemniń ıntonasıasy

Sóılem quramy-21 saǵat
Bastaýyshtyń tulǵalyq, maǵynalyq belgileri, negizgi suraýlary, Zat esimderden basqa sóz taptarynyń bastaýysh bolýy.Baıandaýysh, onyń tulǵasy, maǵynalyq belgileri. Baıandaýyshtyń suraýlary. Kúrdeli baıandaýyshtyń jasalý joldary. Bastaýysh pen baıandaýyshtyń baılanysy. Tolyqtaýyshtyń tulǵalyq, maǵynalyq belgileri. Dara jáne kúrdeli tolyqtaýysh. Anyqtaýyshtyń jasalýy. Kúrdeli pysyqtaýyshtyń jasalý joldary. Anyqtaýyshtyń tulǵalyq, maǵynalyq belgileri. Pysyqtaýyshtyń tulǵalyq, maǵynalyq belgileri.Kúrdeli pysyqtaýyshtyń jasalý joldary. Sóılemniń aıqyndaýysh músheleri týraly túsinik. Ońashalanǵan aıqyndaýysh múshe, onyń ózindik erekshelikteri. Qosarly aıqyndaýysh múshelerdiń ulttyq salt-dástúrlermen baılanysy. Biryńǵaı múshelerge tán gramatıkalyq belgiler. Biryńǵaı múshelerge ortaq jalpylaýysh sózder, olardyń jasalýy. Qaratpa sóz, tynys belgileri. Qystyrma sózdiń sóılem ishindegi qoldanylý orny.

Jaı sóılemniń túrleri-5 saǵat
Jaqty sóılem, onyń negizgi belgileri. Jaqsyz sóılemniń qurylymy. Jalań jáne jaıylma sóılemderdiń gramatıkalyq belgileri. Tolymsyz sóılem bolýdyń jaǵdaılary.

Qurmalas sóılem -16 saǵat
Jaı sóılem men qurmalas sóılemniń ortaq belgileri men aıyrmashylyqtary. Qurmalas sóılem tabıǵaty týraly ǵalymdar kózqarastary. Salalastyń jasalý joldary. Salalas qurmalastyń maǵynalyq túrleri.

Yńǵaılastyqtyń quramyndaǵy jaı sóılemderdiń maǵynalyq qatynasy. Sebep-saldar salalastyń quramyndaǵy jaı sóılemderdiń baılanysý tásilderi, tynys belgileri. Túsindirmeli salalastyń quramyndaǵy jaı sóılemderdiń gramatıkalyq belgileri.
Sabaqtas qurmalas sóılemniń maǵynalyq túrleri. Shartty baǵynyńqyly sabaqtas. Sóılem quramyndaǵy jaı sóılemderdiń baılanysý tásilderi, jasalýy.

Aralas qurmalas sóılem. Qurmalas sóılemniń tynys belgileri. Kóp basyńqy sabaqtastyń túrleri. Kóp basyńqy sabaqtas qurmalastyń ózindik erekshelikteri, tynys belgileri.

Tól sóz ben tóleý sóz-4 saǵat
Tól sózdiń tynys belgileri. Tól sóz ben avtor sózi, olardyń oryn tártibi. Dıalog, onyń stıldik máni. Tól sóz ben avtor sóziniń qoldanylý erekshelikteri.

İİİ. Til mádenıeti-4 saǵat
Durys sóıleı, jaza bilýdiń sharttary. Sóz qoldanýdyń negizgi prınsıpteri.
Sóz qudiretin tanytatyn maqaldar men danalyq sózderdi taldatý. Halqymyzdyń jaqsy dástúrlerin saqtap kelgen sheshendik sóz úlgilerin ári qaraı damytý, ony oqýshylardyń sóıleý daǵdysyna sińirý baǵytyndaǵy jumys túrlerin júrgizý.

Jazba jumystary úshin-8 saǵat
Ótkendi qaıtalaý-2 saǵat
Oqýshylardyń daıyndyq deńgeıine qoıylatyn talaptar.

Ádebı til jáne mátin:
- Ádebı tilde qosymshalardy durys qoldanýdyń mánin túsinedi.
- Mátindegi sózjasamdyq norma turǵysynan taldanady.
Sıntaksıs boıynsha:
- Sıntaksıstik uǵymdardy bir-birinen durys ajyrata bilý;
- Sózderdi maǵynasy men logıkalyq baılanysyna qaraı tirkestire bilý, olardy talǵampazdyqpen jumsaı alý;
Jaı sóılem sıntaksısi boıynsha:
- Sóz tirkesiniń túrlerin ajyratý;
- Sózderdiń baılanysý tásilderin jáne túrlerin (qıysý, qabysý, janasý, matasý, meńgerý), olardy ajyrata bilý;
- Habarly, suraýly jáne lepti sóılemderdi sóılesý men jazýda oryndy qoldana bilý;
- Sóılemdi sóılem múshelerine, biryńǵaı múshelerge talaı alý;
- Aıqyndaýysh jáne oqshaý sózdi sóılemniń maǵynalyq, ıntonasıalyq, stıldik erekshelikterine saı durys qoldana alý;
- Jaqty, jaqsyz, tolymdy, tolymsyz jáne ataýly, jaı sóılemderdiń ózindik gramatıkalyq belgilerin ajyrata alý;
- Qurmalas sóılemniń gramatıkalyq erekshelikterin bilý, til faktileri arqyly júıeli túsindirip bere alý;
- Salalas qurmalastardy qatystyra otyryp, shaǵyn shyǵarma, sýretteme, oıtolǵaý jaza alý;
- Sabaqtas qurmalastyń maǵynalyq túrlerin qatystyryp, aýyzsha, jazbasha mátin quraı alý;
- Kóp quramdy qurmalas sóılemderdi kórkem shyǵarmadan taýyp, jazýshy stılin aıqyndaýdaǵy qyzmetin taný;
- Tól sóz, tóleý sóz, avtor sózi, sıtata, dıalog sózderdi mátinnen, kórkem shyǵarmalardan taba bilý;
Til mádenıeti boıynsha:
- Sózdi durys aıtý zańdylyqtaryn meńgerý;
- Sózdik túrlerin paıdalana alý;
- Gramatıkalyq zańdylyqtaryn meńgerý;
- Sóılemniń tynys belgilerin durys qoıa bilý jáne olardyń qoıylý joldary men sebepterin dáleldeı bilý.