Balalardy damytýǵa arnalǵan psıhologıalyq oıyndar jáne ınterbelsendi jattyǵýlar
Balalardy damytýǵa arnalǵan psıhologıalyq oıyndar jáne ınterbelsendi jattyǵýlar
İ. Zeıindi damytý jáne tárbıeleý jattyǵýlary
Zeıindi aýdarý qabiletin damytý jattyǵýlary
Balaǵa ártúrli sózderdi atańyz: ústel, kereýet, kese, qaryndash, dápter, kitap, toǵaı, shanyshqy jáne t. b. Ol kelisim boıynsha belgili bir sózderge qımylmen jaýap berýi kerek. Bala muqıat tyńdaıdy da, mysaly, janýardy bildiretin sózderdi estigende, alaqanyn soǵady. Eger bala shatasyp ketse tapsyrmany qaıtalańyz.
Osyndaı jáne osyǵan uqsas jattyǵýlar zeıindilikti, zeıinniń bólingishtik jáne aýdarylý jyldamdyǵyn damytady, al sonymen birge balanyń oı - órisin keńeıtip, tanymdylyq belsendiligin arttyrady.
Mundaı oıyndardy jarys túrinde balalar tobymen júrgizgen qazyqty.
Zeıinniń turaqtylyǵy jáne jınaqtylyǵyn damytý jattyǵýlary
Qaǵazda (1 - sýret) kezdeısoq retpen áripter basylǵan (5 jol). Ár jolda shamamen 30 árip bar. Bala ár joldy muqıat qarap, áripter arasynan sózderdi quraýǵa tyrysady. Ol osy sózderdi izdep tabýy (úsh, tórt, bes áripti) jáne astyn syzýy kerek.
Tabystylyq kórsetkishi – tabylǵan durys sózder sany jáne tapsyrmany oryndaý jyldamdyǵy.
Zeıindi odan ári jattyqtyrý úshin ózińiz osyǵan uqsas yntalandyrý materıalyn daıyndańyz.
Áripter men sózderdi mashınkada nemese kompúterde terýge nemese qoldan jazýǵa bolady. Kúlkili sózder oılap tabyńyzdar, balalarǵa bul árqashanda unaıdy.
İİ. Qabyldaýdy damytý jáne qalyptastyrý jattyǵýlary
«Dybystardy anyqta» jattyǵýy
Fonematıkalyq aıyrýǵa qabiletin damytýǵa arnalǵan. Bul qabiletter oqýǵa, jazýǵa, shetel tilderine tabysty oqytýdyń negizinde jatyr.
Balaǵa túrli zattar beınelengen sýretter usynylady (2 - sýret). Balanyń bul zatty biletindigin tekserińiz. Sodan keıin siz kez - kelgen sózdi aıtyńyz jáne baladan sol dybystan bastalatyn zatty kórsetýin ótinińiz. Mysaly, siz «sút» sózin aıtasyz, bala «sıyr» sýretin kórsetedi, óıtkeni eki sóz de «s» árpinen bastalady.
Geometrıalyq pishinderdi qabyldaýdy damytý
Balaǵa túrli geometrıalyq fıgýralar beınelengen sýretter usynylady.
Baladan biletin pishinderdiń atyn surap, al bilmeıtin pishinderdiń atyn ózińiz aıtyp berińiz. Kelesi joly odan siz ataǵan pishinderdiń sýretin salýdy ótinesiz (dóńgelek, sharshy, tórtburysh, úshburysh, elıps).
«Pishinderdi aıaqta» qabyldaý dáldigin damytý jattyǵýy
Balalarǵa aıaqtalmaǵan, syzyqpen beınelengen túrli geometrıalyq pishinderdiń sýretterin kórsetedi, biraq olar aıaqtalmaǵan. Olardy balanyń aıaqtaýyn ótinesiz (4 - sýret).
İİİ. Oılaýdy damytý jáne qalyptastyrý jattyǵýlary
«Zattardy salystyrý» oılaý tásilderin damytý jattyǵýlary
Salystyrý úshin balaǵa kelesi sóz juptary usynylady:
1. SHYBYN JÁNE KÓBELEK
2. ÚI JÁNE ÚISHİK
3. ÚSTEL JÁNE ORYNDYQ
4. KİTAP JÁNE DÁPTER
5. SÝ JÁNE SÚT
6. BALTA JÁNE BALǴA
7. PIANINO JÁNE SKRIPKA
8. QYTYQTAÝ JÁNE SIPAÝ
9. TENTEKTİK JÁNE TÓBELES
10. QALA JÁNE AÝYL
Bala salystyratynyn kóz aldyna elestetýi kerek. Oǵan suraq qoıyńyz: «Sen shybyndy kórdiń be? Al kóbelekti she?» Osyndaı qysqa suraqtardan keıin, balaǵa juptyń ár sózin salystyrý usynylady. Taǵy da suraq qoıyńyz: «Shybyn men kóbelek uqsaıdy ma, joqpa? Olar nesimen uqsaıdy? Qandaı aıyrmashylyqtary bar?» Balanyń jaýabyna taldaý jasańyz. Sózderdiń neshe jubyn ol durys salystyrdy? Balaǵa ne ońaı: uqsastyǵyn izdeý me álde aıyrmashylyǵyn taný ma? Balalar ásirese uqsastyǵyn izdeýde qıyndyq kóretinin baıqaımyz.
6 - 7 jasar bala salystyrýdy durys júrgize bilýi kerek: uqsastyq belgilerinde, aıyrmashylyq belgilerin de aıyra bilýi kerek, biraq kezdeısoq, maǵynasyz belgileri boıynsha emes (mysaly, balǵa men balta saraıda jatyr), basty belgileri boıynsha.
«Sózdi aıaqtaý» oı jyldamdyǵyn damytý jattyǵýlary
Balaǵa mynadaı oıyn oınaýdy usynyńyz: siz sózdi birinshi býynyn aıtyp bastaısyz, al ol aıaqtaıdy. «Meniń ne aıtqym keledi, oılap tap? Ba...»- osylaı siz oıyndy bastaısyz.
Barlyǵy 10 býyn usynylady:
1) ba, 2) sa, 3) sha, 4) ta, 5) da, 6) ja, 7) je, 8) she, 9) ke, 10) be.
Eger bala tapsyrmany jeńil de jyldam oryndasa, oǵan bir emes shamasy kelgenshe birneshe sóz oılap tabýyn usynyńyz. Mysaly, ba - la, ba - tyr, ba - qa, ba - lapan, ba - raban jáne t. b.
Jaýaptardyń durystyǵyn ǵana emes, ýaqytty da belgileńiz. Bul oılaý úderisi jyldamdyǵynyń, tapqyrlyǵynyń, tildik, sóıleý belsendiliginiń kórsetkishi.
Atyraý oblysy,
Qurmanǵazy aýdany, "Mereı" balabaqshasy
Pedagog - psıholog: Naýryzbaeva B. T.
Balalardy damytýǵa arnalǵan psıhologıalyq oıyndar jáne ınterbelsendi jattyǵýlar. júkteý
İ. Zeıindi damytý jáne tárbıeleý jattyǵýlary
Zeıindi aýdarý qabiletin damytý jattyǵýlary
Balaǵa ártúrli sózderdi atańyz: ústel, kereýet, kese, qaryndash, dápter, kitap, toǵaı, shanyshqy jáne t. b. Ol kelisim boıynsha belgili bir sózderge qımylmen jaýap berýi kerek. Bala muqıat tyńdaıdy da, mysaly, janýardy bildiretin sózderdi estigende, alaqanyn soǵady. Eger bala shatasyp ketse tapsyrmany qaıtalańyz.
Osyndaı jáne osyǵan uqsas jattyǵýlar zeıindilikti, zeıinniń bólingishtik jáne aýdarylý jyldamdyǵyn damytady, al sonymen birge balanyń oı - órisin keńeıtip, tanymdylyq belsendiligin arttyrady.
Mundaı oıyndardy jarys túrinde balalar tobymen júrgizgen qazyqty.
Zeıinniń turaqtylyǵy jáne jınaqtylyǵyn damytý jattyǵýlary
Qaǵazda (1 - sýret) kezdeısoq retpen áripter basylǵan (5 jol). Ár jolda shamamen 30 árip bar. Bala ár joldy muqıat qarap, áripter arasynan sózderdi quraýǵa tyrysady. Ol osy sózderdi izdep tabýy (úsh, tórt, bes áripti) jáne astyn syzýy kerek.
Tabystylyq kórsetkishi – tabylǵan durys sózder sany jáne tapsyrmany oryndaý jyldamdyǵy.
Zeıindi odan ári jattyqtyrý úshin ózińiz osyǵan uqsas yntalandyrý materıalyn daıyndańyz.
Áripter men sózderdi mashınkada nemese kompúterde terýge nemese qoldan jazýǵa bolady. Kúlkili sózder oılap tabyńyzdar, balalarǵa bul árqashanda unaıdy.
İİ. Qabyldaýdy damytý jáne qalyptastyrý jattyǵýlary
«Dybystardy anyqta» jattyǵýy
Fonematıkalyq aıyrýǵa qabiletin damytýǵa arnalǵan. Bul qabiletter oqýǵa, jazýǵa, shetel tilderine tabysty oqytýdyń negizinde jatyr.
Balaǵa túrli zattar beınelengen sýretter usynylady (2 - sýret). Balanyń bul zatty biletindigin tekserińiz. Sodan keıin siz kez - kelgen sózdi aıtyńyz jáne baladan sol dybystan bastalatyn zatty kórsetýin ótinińiz. Mysaly, siz «sút» sózin aıtasyz, bala «sıyr» sýretin kórsetedi, óıtkeni eki sóz de «s» árpinen bastalady.
Geometrıalyq pishinderdi qabyldaýdy damytý
Balaǵa túrli geometrıalyq fıgýralar beınelengen sýretter usynylady.
Baladan biletin pishinderdiń atyn surap, al bilmeıtin pishinderdiń atyn ózińiz aıtyp berińiz. Kelesi joly odan siz ataǵan pishinderdiń sýretin salýdy ótinesiz (dóńgelek, sharshy, tórtburysh, úshburysh, elıps).
«Pishinderdi aıaqta» qabyldaý dáldigin damytý jattyǵýy
Balalarǵa aıaqtalmaǵan, syzyqpen beınelengen túrli geometrıalyq pishinderdiń sýretterin kórsetedi, biraq olar aıaqtalmaǵan. Olardy balanyń aıaqtaýyn ótinesiz (4 - sýret).
İİİ. Oılaýdy damytý jáne qalyptastyrý jattyǵýlary
«Zattardy salystyrý» oılaý tásilderin damytý jattyǵýlary
Salystyrý úshin balaǵa kelesi sóz juptary usynylady:
1. SHYBYN JÁNE KÓBELEK
2. ÚI JÁNE ÚISHİK
3. ÚSTEL JÁNE ORYNDYQ
4. KİTAP JÁNE DÁPTER
5. SÝ JÁNE SÚT
6. BALTA JÁNE BALǴA
7. PIANINO JÁNE SKRIPKA
8. QYTYQTAÝ JÁNE SIPAÝ
9. TENTEKTİK JÁNE TÓBELES
10. QALA JÁNE AÝYL
Bala salystyratynyn kóz aldyna elestetýi kerek. Oǵan suraq qoıyńyz: «Sen shybyndy kórdiń be? Al kóbelekti she?» Osyndaı qysqa suraqtardan keıin, balaǵa juptyń ár sózin salystyrý usynylady. Taǵy da suraq qoıyńyz: «Shybyn men kóbelek uqsaıdy ma, joqpa? Olar nesimen uqsaıdy? Qandaı aıyrmashylyqtary bar?» Balanyń jaýabyna taldaý jasańyz. Sózderdiń neshe jubyn ol durys salystyrdy? Balaǵa ne ońaı: uqsastyǵyn izdeý me álde aıyrmashylyǵyn taný ma? Balalar ásirese uqsastyǵyn izdeýde qıyndyq kóretinin baıqaımyz.
6 - 7 jasar bala salystyrýdy durys júrgize bilýi kerek: uqsastyq belgilerinde, aıyrmashylyq belgilerin de aıyra bilýi kerek, biraq kezdeısoq, maǵynasyz belgileri boıynsha emes (mysaly, balǵa men balta saraıda jatyr), basty belgileri boıynsha.
«Sózdi aıaqtaý» oı jyldamdyǵyn damytý jattyǵýlary
Balaǵa mynadaı oıyn oınaýdy usynyńyz: siz sózdi birinshi býynyn aıtyp bastaısyz, al ol aıaqtaıdy. «Meniń ne aıtqym keledi, oılap tap? Ba...»- osylaı siz oıyndy bastaısyz.
Barlyǵy 10 býyn usynylady:
1) ba, 2) sa, 3) sha, 4) ta, 5) da, 6) ja, 7) je, 8) she, 9) ke, 10) be.
Eger bala tapsyrmany jeńil de jyldam oryndasa, oǵan bir emes shamasy kelgenshe birneshe sóz oılap tabýyn usynyńyz. Mysaly, ba - la, ba - tyr, ba - qa, ba - lapan, ba - raban jáne t. b.
Jaýaptardyń durystyǵyn ǵana emes, ýaqytty da belgileńiz. Bul oılaý úderisi jyldamdyǵynyń, tapqyrlyǵynyń, tildik, sóıleý belsendiliginiń kórsetkishi.
Atyraý oblysy,
Qurmanǵazy aýdany, "Mereı" balabaqshasy
Pedagog - psıholog: Naýryzbaeva B. T.
Balalardy damytýǵa arnalǵan psıhologıalyq oıyndar jáne ınterbelsendi jattyǵýlar. júkteý
You Might Also Like
-
Taqyryby: Jol tártibin bileıik, aman – esen júreıik!
