Balalardyń devıantty minez qulqy
«Balalardyń devıantty minez qulqy».
Uly babamyz Abaı jastardy oqý bilimge shaqyra otyryp, adamgershilik qasıetterde ıgerýge meńzeıdi. Abaı óziniń eń basty mindetti - halyqqa qyzmet etý dep, jastardyń eline, halqyna zor mahabbatpen qaraýdy talap etedi. Qandaı jaqsy minez ne kelissiz qylyq týraly aıtsaq ta, sonyń arǵy jaǵynda naqty adam bar ekenin umytpaýmyz kerek. Jamandyq nemese jaqsylyq degenimiz dereksiz nárseler emes. Adam jaqsyny da, jamandy da kórip solardy salystyrý arqyly tujyrym jasaıdy. Ashyny bilmegen táttini bilmeıtini, qarańǵyny kórmegen - jaryq sáýleniń qasıetin sezinbeıtini sıaqty, bizdiń ómirdegi qubylystarǵa adam boıyndaǵy qasıetterge beretin baǵamyz, kózqarasymyz bizdiń ómirden túıgen áserimizdiń jemisi.
Qazirgi tańda qoǵamyzda jyl ótken saıyn qylmys jasaýshylardyń jasy jasaryp, nashaqorlyq, tártipsizdik, devıantty tártiptegi balalar sany ósip otyr.
Keıbir balalardyń minez qulqyndaǵy jaǵymsyz erekshelikteri jáne qalypty normadan aýytqýy, zań buzýshylyq arqyly kóńil aýdartý, alynǵan aqyl men mindetterdi oryndamaý, qoǵam men mektep, sol sıaqty mektep talaptardy tyńdamaý saldarynan týyndaıtyn is - áreketterdi «devıant»dep aıtamyz. Bul tártip buzý, adamgershilik minez qulyqty saqtamaý jáne zań normalaryna baǵynbaýdan kelip týyndatatyn jasóspirimder.
Devıantty minez - qulqy balalarǵa tártipsizdik, áleýmettik tárbıege qarsy, zańǵa qarama - qaıshy, teris is - áreketterdi boıyna sińirgen balalardy jatqyzý bolady. Olar ómirdiń ashysyn kóp kórgen, otbasy jylýy bolmaýynan ushyrasady. Bul balalardyń damýynda kidiris bolady, tipti fızıkalyq jáne psıhıkalyq aýrýlar sımptomynyń paıda bolýyna ákelip soqtyrady. Sonyń saldary densaýlyqtyń tómendeýine sebep bolady, sondyqtan da olardy tek pedagogtar emes, dárigerlerde baqylaý kerek.
Basty jeke tulǵanyń damýy, tárbıe oshaǵy jáne jan - jaqty áleýmettik tárbıeniń durys jolǵa qoıylmaýynan ákelip soǵady.
Balanyń 13 - 15 jastaǵy is - áreketine onyń jynystyq damýyna da áser etedi. Erteń jynystyq damyǵan emosıonaldyq kóńil - kúıdiń buzylýy, keıbir tártip buzýshylyq bolyp turady. Kesh jynystyq damýy balaǵa qalaı áser etedi? Ol bolbyr, shashyrańqy, óz - ózine senimsiz, ári ortaǵa beıimdeýi qıyndyq týdyrady.
«Qıyn» balalardyń minez qulyqtary: senimsizdik, kóńil kúıi bir qalypty emes, ashýlanshaq, bolyp keledi. Ózine nazar aýdarý úshin óziniń «batyrlyǵyn» kórsetip, basqalardyń kóńilin ózderine aýdarady.
psıhıkalyq damýdyń úılespeýshiligi adam damýynyń qarama-qaıshylyǵy, turaqsyzdyǵy oqý motıviniń úılespeýi
áleýmettik mádenıetiniń tómendigi
oqý úlgerimniń tómendigi
minez-qulqynyń ortaǵa sáıkessizdigi
mektepte qobaljý
«men» beınesiniń buzylýy
talap deńgeıiniń sáıkessizdigi
qajettilikke qanaǵattanbaýy
Devıantty balalardyń minezin ekige bólip qaraýǵa bolady.
Joǵarǵy jastaǵy jasóspirimder minez - qulqy óz betinshe ómir súrýge, ózi sheshim qabyldaý, ómirge kóz qarasy, qyzyǵýshylyǵy ózgeredi. Olar ózinen úlken adamdardyń aqylyn tyńdaýdan bas tartady.
Jasóspirim tártibiniń ózin birneshe topqa bólip qaraýǵa bolady.
1. Delınkventtik tártip:
Olardyń is - áreketi usaq-túıek buzýshylyqpen shekteledi:
sabaqqa qatyspaý, áleýmettik tártipke qarsy uıymdarmen tyǵyz qarym - qatynasta bolýy.
Buzaqylyq, mazaqtaý, ózinen álsiz adamdardy qorqytý arqyly aqsha talap etý joldarymen tikeleı baılanysta. Munyń bári áleýmettik tárbıeniń durys jolǵa qoıylmaýynan týyndaıdy.
Olar 30 - 80 % tolyq emes otbasy, 70% jasóspirimderdiń kúrdeli minez - qulyqtyń aýytqýy.
2. Maskúnemdikpen nashaqorlyqqa erte salynýy.
Jas jetkinshekterdiń otbasynan úlkenderdiń ishimdikke salynýy, balany nashaqorlyqqa aparatyn basty sebebi.
Toptyq uıymdarda eresek bop kórinýi, soǵan qyzyǵýshylyq arttyrý, oılaý qabiletiniń ózgertýi.
Jasóspirim nashany kóńil - kúıiniń kóterińki bolýy úshin qoldanady, keıin ózine tolyq senimdi bolýy úshin qabyldaıdy.
3. Gıperkınetıkalyq is - áreket buzylýy
Bir isti aıaǵyna jetkizbeı, tabandylyq kórsetpeýi, qandaı is bolmasyn aıaǵyna deıin jetkizbeı tastap ketýi, jaýapkershiliksiz qaraýy bolyp tabylady. Bul balalar aqyl - oıy tómen, teris qylyqtarǵa beıim, únemi túrli jaǵdaıǵa túsip qalyp jaýapkershilikten bas tartady. Úlkendermen qarym - qatynasta ara qashyqta, ózin - ózi baǵalaýy tómen.
4. Otbasyndaǵy tártip shektelýi
Ol áleýmettik tártip buzýshylyq nemese teris qylyqtar(qarsylasý, dórekilik) úı ishinde jáne týma - týys arasynda kórsetetin burys is áreketter.
5. Áleýmetsizdik tártiptiń buzylýy
Áleýmettik normany buzýshylyq nemese minez - qulyqtaǵy aýytqýlar, qarym - qatynastyń buzylýy, ortadaǵy balalarmen qarym - qatynas jasaı almaýy minezdeledi: kóbine ol jalǵyz bop keledi. Emosıonaldyq kóńil - kúıdiń buzylýy múmkin. Tıptik tártipke, tóbeleske qumar, buzaqylyq, aqsha talap etý, uryp - soǵý, úlkeniń tilin almaý, ózin - ózi ustaı almaýy, órteý, qylmystaryn jatqyzýǵa bolady.
Sonymen bolashaq jastardiki. Óıtkeni olar XXI ǵasyrda órkenıetti Qazaqstanda ómir súredi. Bul ǵasyrda naǵyz azamat rýhanı nár alatyn qoǵamda, buryn - sońdy bolmaǵan jańa júıede qalyptasady. Sóz joq, jeke tulǵa adamnyń rýhanı sanasy oıanady. HHİ ǵasyr adamzat tarıhyndaǵy erekshe dáýir bolýy tıis.
Ol dáýirde azamat ózin - ózi tanyp, bilip qana qoımaı, osy qoǵamnyń birtutas bólshegi ekendigin sezinýi tıis. Sonymen balany durys tárbıeleý úshin mektep - ata - ana - tyǵyz baılanysta bolý kerek. Ál – Farabı babamyz aıtqandaı «Áreketimiz durys bolý úshin soǵan baratyn jolymyz qandaı bolýy kerek ekenin anyqtap alýǵa tıispiz».
Uly babamyz Abaı jastardy oqý bilimge shaqyra otyryp, adamgershilik qasıetterde ıgerýge meńzeıdi. Abaı óziniń eń basty mindetti - halyqqa qyzmet etý dep, jastardyń eline, halqyna zor mahabbatpen qaraýdy talap etedi. Qandaı jaqsy minez ne kelissiz qylyq týraly aıtsaq ta, sonyń arǵy jaǵynda naqty adam bar ekenin umytpaýmyz kerek. Jamandyq nemese jaqsylyq degenimiz dereksiz nárseler emes. Adam jaqsyny da, jamandy da kórip solardy salystyrý arqyly tujyrym jasaıdy. Ashyny bilmegen táttini bilmeıtini, qarańǵyny kórmegen - jaryq sáýleniń qasıetin sezinbeıtini sıaqty, bizdiń ómirdegi qubylystarǵa adam boıyndaǵy qasıetterge beretin baǵamyz, kózqarasymyz bizdiń ómirden túıgen áserimizdiń jemisi.
Qazirgi tańda qoǵamyzda jyl ótken saıyn qylmys jasaýshylardyń jasy jasaryp, nashaqorlyq, tártipsizdik, devıantty tártiptegi balalar sany ósip otyr.
Keıbir balalardyń minez qulqyndaǵy jaǵymsyz erekshelikteri jáne qalypty normadan aýytqýy, zań buzýshylyq arqyly kóńil aýdartý, alynǵan aqyl men mindetterdi oryndamaý, qoǵam men mektep, sol sıaqty mektep talaptardy tyńdamaý saldarynan týyndaıtyn is - áreketterdi «devıant»dep aıtamyz. Bul tártip buzý, adamgershilik minez qulyqty saqtamaý jáne zań normalaryna baǵynbaýdan kelip týyndatatyn jasóspirimder.
Devıantty minez - qulqy balalarǵa tártipsizdik, áleýmettik tárbıege qarsy, zańǵa qarama - qaıshy, teris is - áreketterdi boıyna sińirgen balalardy jatqyzý bolady. Olar ómirdiń ashysyn kóp kórgen, otbasy jylýy bolmaýynan ushyrasady. Bul balalardyń damýynda kidiris bolady, tipti fızıkalyq jáne psıhıkalyq aýrýlar sımptomynyń paıda bolýyna ákelip soqtyrady. Sonyń saldary densaýlyqtyń tómendeýine sebep bolady, sondyqtan da olardy tek pedagogtar emes, dárigerlerde baqylaý kerek.
Basty jeke tulǵanyń damýy, tárbıe oshaǵy jáne jan - jaqty áleýmettik tárbıeniń durys jolǵa qoıylmaýynan ákelip soǵady.
Balanyń 13 - 15 jastaǵy is - áreketine onyń jynystyq damýyna da áser etedi. Erteń jynystyq damyǵan emosıonaldyq kóńil - kúıdiń buzylýy, keıbir tártip buzýshylyq bolyp turady. Kesh jynystyq damýy balaǵa qalaı áser etedi? Ol bolbyr, shashyrańqy, óz - ózine senimsiz, ári ortaǵa beıimdeýi qıyndyq týdyrady.
«Qıyn» balalardyń minez qulyqtary: senimsizdik, kóńil kúıi bir qalypty emes, ashýlanshaq, bolyp keledi. Ózine nazar aýdarý úshin óziniń «batyrlyǵyn» kórsetip, basqalardyń kóńilin ózderine aýdarady.
psıhıkalyq damýdyń úılespeýshiligi adam damýynyń qarama-qaıshylyǵy, turaqsyzdyǵy oqý motıviniń úılespeýi
áleýmettik mádenıetiniń tómendigi
oqý úlgerimniń tómendigi
minez-qulqynyń ortaǵa sáıkessizdigi
mektepte qobaljý
«men» beınesiniń buzylýy
talap deńgeıiniń sáıkessizdigi
qajettilikke qanaǵattanbaýy
Devıantty balalardyń minezin ekige bólip qaraýǵa bolady.
Joǵarǵy jastaǵy jasóspirimder minez - qulqy óz betinshe ómir súrýge, ózi sheshim qabyldaý, ómirge kóz qarasy, qyzyǵýshylyǵy ózgeredi. Olar ózinen úlken adamdardyń aqylyn tyńdaýdan bas tartady.
Jasóspirim tártibiniń ózin birneshe topqa bólip qaraýǵa bolady.
1. Delınkventtik tártip:
Olardyń is - áreketi usaq-túıek buzýshylyqpen shekteledi:
sabaqqa qatyspaý, áleýmettik tártipke qarsy uıymdarmen tyǵyz qarym - qatynasta bolýy.
Buzaqylyq, mazaqtaý, ózinen álsiz adamdardy qorqytý arqyly aqsha talap etý joldarymen tikeleı baılanysta. Munyń bári áleýmettik tárbıeniń durys jolǵa qoıylmaýynan týyndaıdy.
Olar 30 - 80 % tolyq emes otbasy, 70% jasóspirimderdiń kúrdeli minez - qulyqtyń aýytqýy.
2. Maskúnemdikpen nashaqorlyqqa erte salynýy.
Jas jetkinshekterdiń otbasynan úlkenderdiń ishimdikke salynýy, balany nashaqorlyqqa aparatyn basty sebebi.
Toptyq uıymdarda eresek bop kórinýi, soǵan qyzyǵýshylyq arttyrý, oılaý qabiletiniń ózgertýi.
Jasóspirim nashany kóńil - kúıiniń kóterińki bolýy úshin qoldanady, keıin ózine tolyq senimdi bolýy úshin qabyldaıdy.
3. Gıperkınetıkalyq is - áreket buzylýy
Bir isti aıaǵyna jetkizbeı, tabandylyq kórsetpeýi, qandaı is bolmasyn aıaǵyna deıin jetkizbeı tastap ketýi, jaýapkershiliksiz qaraýy bolyp tabylady. Bul balalar aqyl - oıy tómen, teris qylyqtarǵa beıim, únemi túrli jaǵdaıǵa túsip qalyp jaýapkershilikten bas tartady. Úlkendermen qarym - qatynasta ara qashyqta, ózin - ózi baǵalaýy tómen.
4. Otbasyndaǵy tártip shektelýi
Ol áleýmettik tártip buzýshylyq nemese teris qylyqtar(qarsylasý, dórekilik) úı ishinde jáne týma - týys arasynda kórsetetin burys is áreketter.
5. Áleýmetsizdik tártiptiń buzylýy
Áleýmettik normany buzýshylyq nemese minez - qulyqtaǵy aýytqýlar, qarym - qatynastyń buzylýy, ortadaǵy balalarmen qarym - qatynas jasaı almaýy minezdeledi: kóbine ol jalǵyz bop keledi. Emosıonaldyq kóńil - kúıdiń buzylýy múmkin. Tıptik tártipke, tóbeleske qumar, buzaqylyq, aqsha talap etý, uryp - soǵý, úlkeniń tilin almaý, ózin - ózi ustaı almaýy, órteý, qylmystaryn jatqyzýǵa bolady.
Sonymen bolashaq jastardiki. Óıtkeni olar XXI ǵasyrda órkenıetti Qazaqstanda ómir súredi. Bul ǵasyrda naǵyz azamat rýhanı nár alatyn qoǵamda, buryn - sońdy bolmaǵan jańa júıede qalyptasady. Sóz joq, jeke tulǵa adamnyń rýhanı sanasy oıanady. HHİ ǵasyr adamzat tarıhyndaǵy erekshe dáýir bolýy tıis.
Ol dáýirde azamat ózin - ózi tanyp, bilip qana qoımaı, osy qoǵamnyń birtutas bólshegi ekendigin sezinýi tıis. Sonymen balany durys tárbıeleý úshin mektep - ata - ana - tyǵyz baılanysta bolý kerek. Ál – Farabı babamyz aıtqandaı «Áreketimiz durys bolý úshin soǵan baratyn jolymyz qandaı bolýy kerek ekenin anyqtap alýǵa tıispiz».
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: syı, tyı jáne bulardan taraǵan sózderdiń jazylýy.
