InfoHub Logo

«BALAPAN UIaDA NE KÓRSE, USHQANDA SONY İLEDİ»
Árbir ata - ana óz perzentiniń ádepti, sanaly, ımandy da ıbaly, Otanynyń súıikti jáne kishipeıil azamaty bolyp jetilýin qalaıdy.
Ata - ana perzentiniń jaqsy azamat bolyp jetilýi úshin óz otbasynda balalaryn tárbıeleýdiń názik jaqtarynyń zańdylyqtaryn bilýi shart. Syılastyq, túsinistik, úlken jaýapkershilik sezimderi bar otbasy – baqytty otbasy.
Baqytty otbasynda ǵana ata - ana jáne olardyń ózara qatynasy mazmundy, berilgen tárbıe senimdi bolýy qajet.
Bala tárbıesiniń alǵashqy altyn qazyǵy – týǵan uıasy, óz otynyń basynda tárbıesi jáne tili.
Qazaqtyń: «Balanyń bas ustazy - ata - ana», «Balapan uıada ne kórse, ushqanda sony iledi» - degendeı, esi kirip, tili shyǵa bastasymen aq balany baısaldy, uǵympaz, til alǵysh etip tárbıelegen jón bolar dep oılaımyn.
Qaı halyq bolmasyn úmitin aldymen urpaǵymen baılanystyrady.
Mine sondyqtanda:
«Ana - úıdiń berekesi,
Bala - úıdiń merekesi.
Butaǵy men aǵashy symbatty,
Bala bolsań balǵyndaı bol,
Aınalanyń aq qorǵanyndaı bol» - degen qaǵıdany berik ustaǵan ata - babalarymyz óz urpaǵyn adam – degen ataqqa laıyq etip ósirýdi maqsat etken. Ata - ana balaǵa tárbıe berýde ata - babamyzdyń salt - sanasy, ádet - ǵurpynda júrgizilgen úlgi - ónegeniń mánisi zor. Otbasy tárbıesinde ákeniń de, ananyń da orny bólek. Áke men ana - balanyń alǵashqy ustazy.
Adamzat balasy ananyń meıirimine qanyp, áke ósıetterin tyńdap ósse ǵana tárbıeli otbasynan shyqqanyn kópshilikke kórsete alady.
Ana - bala tárbıesindegi erekshe tulǵa. Dana ABAI babamyz qazaq áıeliniń, ananyń otbasyndaǵy ornyn erekshe jyrlaıdy.
Jalpy, «Adam boıyndaǵy barlyq qasıetter ananyń ananyń aq sútimen beriledi» - degen ǵulamalyq oıdy tarata kele, osy qasıettiń mindetti túrde tárbıelenýi týraly aıtylady.
Tárbıeniń negizi «ananyń áldıinen» bastalady emes pe? Ana tárbıesi ulylyq dánin sebedi. Tárbıeli anadan - tárbıeli bala ósip shyǵady.
Sońǵy jyldary otbasynda, qoǵamda er adamdardyń, ákelerdiń róli tómendegendeı. Bala baǵyt - baǵdar berýshi tárbıe mektebinen nár alady emes pe?
Óz otbasynda bala ata - ananyń qamqorlyǵyna, sheksiz súıispenshiligine bólenip, áke men ananyń jaqsylyǵy men dáýletiniń qyzyǵyn kórip qana qoımaı, adamgershilik, ádep - ınabat, taǵylymdaryn alýy, olardy meńgerip is - júzinde qoldanýy, ynta men yqylas, qaırat pen jiger osy nárselerdi boılaryna sińirip ósýi kerek.
«Qatty nárse kórse bala kúninde,
Óner menen qýantady túbinde.
Bala neni bilse jastan, uıadan,-
Óle - ólgenshe sony tanyr qıadan,
Óner - bilim berem deseń basynan,
Ber oqýǵa balalardy jasynan.»
- dep Qazaq babalarymyz aıtqandaı, ata - analar balalarynyń erekshelikterin jas kezinen tanyp, soǵan qaraı baǵyt - baǵdar, tárbıe, berýdiń mańyzy erekshe.
Otbasyndaǵy tárbıeniń keremeti - balany jas kezinen eńbekke baýlý.
Ol adam bolyp qalyptasýdyń negizi bolyp tabylady.
Eńbektene bilmegen nemese ony jek kórgen adamnyń otbasy berekeli bolmaıdy. Ejelgi Rım fılosofy Gorasıı aıtqandaı: «Ómir eńbeksiz eshteńe bermeıdi.» Sondyqtan: Otbasyndaǵy da, qoǵamdyq ortadaǵy da
Tárbıede balalardy eńbek ete bilýge, eńbeksiz bos otyra almaıtyndaı, sezimge tárbıeleý basty nysana bolyp tabylady. Sonda ǵana otbasy músheleri arasyndaǵy qarym - qatynasta ádep pen ınabat, adaldyq pen aqpeıildilik, ústem bola alalady. Búgingi tańda ata - anasy qasynda bolsa da qadir - qasıetine jete almaı, uldary maskúnemdilik pen nashaqorlyqqa boı aldyryp, qyzdarymyz shylym shegip, jeńil júristerge túsýi otbasyndaǵy tárbıeniń durys jolǵa qoıylmaýynyń aıǵaǵy.
Sharıǵatta da altyn uıa – otbasy joǵary baǵalanyp, ony bala tárbıelep ósirýine birinshi dárejeli mán berilgen.
Balany ózdiginen ómir súrýge múlde, qabiletsiz náreste kezinen bastap baqytty balalyq shaq, jeke shańyraq kótergenge deıingi jastyq joldary ótetin otbasyn, baqytty jaǵalaýyn betke alyp, ómir – aıdynynda júzip bara jatqan qaıyqqa teńesek, onyń qos eskegi - áke men ana bolyp tabylady.
Kavkaz halyqtarynda: «Naǵyz jaıly oryn; (qylyshqa - qynaby), (Otqa - shyraǵy), (Erjigitke - óz úıi) degen tamasha naqyl sózderi bar eken.
Qazaqstan Respýlıkasynyń Ata Zańynda «Balalaryna qamqorlyq jasaý jáne olardy tárbıeleý - ata - ananyń tabıǵı quqyǵy, ári paryzy» delinse,
«Qazaqstan - 2030» baǵdarlamasynda: «Ákeler men analardyń, atalar men ájelerdiń óz balalarymen nemerelerine sonaý alys bolashaqta, olar bizdiń jasymyzǵa jetken kezde qandaı kúıde kórgimiz keledi.......»
Delinip, urpaq taǵdyry aıtyldy. Bala bizdiń bolashaǵymyz, bala ata - ananyń ıgi isterin jalǵastyrýshy. Bala tárbıesi ata - ana úshin óte kúrdeli de, jaýapty mindet.
Jas shybyq ıilgish bolsa, jas adam sondaı jaqsyǵa da, jamanǵa da birdeı beıim bolatyny barshamyzǵa málim. Ata - ananyń úıindegi áreketi balalarynyń kóz aldynda ótedi, sondyqtan jaqsy - jaman ádetimizdiń bala tárbıesine yqpaly zor. Ár ata - ana óz balasynyń Otanǵa paıdaly, ózine meıirimdi, eńbekqor, adamgershiligi mol, adam etip tárbıeleýge mindetti.
Egerde ata - ana bala ósirýde qatelik jiberse, qartaıǵanda opyq jeıdi.
«Balany jastan»- degen halyq danalyq sózi jáne bar.
Sondyqtan; « Bala jas, áli eshnárse bilmeıdi, óse kele bárin túsinedi»- dep qaraý ol qatelik bolyp esepteledi.
Bala tárbıesi – ár saǵat, ár kún saıyn tynymsyz júrgizile beretin asa jaýapty, kúrdeli proses.
Ataqty Qasym Amanjolov óziniń jaryna arnaǵan bir óleńinde;
«Otbasy - shaǵyn memleket,
Men - prezıdent, sen - premer»- degen eken.
Úlken urpaqtyń tájirıbesi, ómirdegi bedeli, aqyl - keńesteri, ata - ananyń óz boryshyn múltiksiz oryndaýy, bir - birin qurmetteýi úlken tárbıe mektebi bolyp tabylady.
Qaraǵandy qalasy,
KMQK «Qarlyǵash» balabaqshasynyń tárbıeshisi
Adılova Nýrjanat Sagatbekovna