Jaqsynyń jaqsylyǵyn aıt, nury tasysyn
Jaqsynyń jaqsylyǵyn aıt, nury tasysyn (Halyq maqaly)
Maqsaty: Oqýshylardyń «qaıyrymdylyq», «qamqorlyq», «jaqsylyq» qundylyqtary týraly túsinikterin keńeıtý.
Mindetteri: jaqsylyq jasaýdyń adamı qarym – qatynastary mándiligin túsindirý:
Jaqsy ister jasaı bilýge iskerlikterin damytý;
Qaıyrymdy, qamqor bolýǵa tárbıeleý.
Kórnekti quraldar: oqýlyq, dápter.
Shattyq sheńber:
Oqýshylar sheńber quryp turady, bir - birimen sálemdesedi. Olarǵa shattyq sheńberi aıasynda óleń aıtýdy usynamyn;
Sálemetsińder me, balalar! Osy sheńber aıasynda Ó. Aqypbekovtyń (Ózińdi taný) óleńin birlese qaıtalaıyq.
Ózińdi taný (Ó. Aqypbekova)
Jaqsy bolý ózińnen,
Jaman bolý – ózińnen
Ózińdi óziń aıa da,
Óziń úıren, ózińnen.
Jaqsylyq kórseń bireýden,
«Men qandaımyn» dep oıla
Ózińdi óziń qolyńa al,
Ózińsiń – aqyl aınasy.
Tıedi saǵan máni bar
Ózińdi taný paıdasy.
Sabaq taqyrybymen baılanystyrý maqsatynda oqýshylarǵa suraqtar qoıamyn
1. «Jaqsy bolý – ózińnen, Jaman bolý – ózińnen» - degen joldary týraly qandaı pikir aıta alasyńdar.
2. Aqynnyń «Jaqsylyq kórseń bireýden, «Men qandaımyn?» dep oıla degen sózine kózqarastaryń qandaı?
3. Sender kimderge qandaı jaǵdaılarda jaqsylyq jasadyńdar?
4. Sol sátte qandaı sezimge bólendińder?
Balalardyń jaýaptaryn tolyqtyryp jáne sabaq taqyrybymen tanystyramyn.
Jaqsylyq jasaý degenimiz – ózderin aıtqandaı adamdarǵa, aınalaǵa, tabıǵatqa qaıyrymdylyq pen qamqorlyq jasaýdy, olardy jaqyndastyrady, dostastyrady. Olardyń bir - birine degen syılastyǵy artady. Óıtkeni qınalǵan sátte alynǵan kómek eshqashan umtylmaıdy. Búgin biz «Adamı qarym – qatynasqa úıreneıik» taraýynyń qorytyndy sabaǵynda jaqsylyq jasaýdyń, jaqsylyqtyń adam ómirindegi mańyzdylyǵyn taǵy bir ret eske túsireıik.
Mátinmen jumys
Jaqsylyqtyń mánin ashyp túsindirý maqsatynda áńgimeleý júrgizý. Áńgime úntaspa arqyly tańdatylady (Úntaspaǵa jazba daıyndalǵanda avtordyń sózi bir daýyspen, jaqsylyqtyń sózi ekinshi daýyspen, jamandyqtyń sózi úshinshi daýyspen jazylǵany tıimdi shyǵýy múmkin.
Jaqsylyq pen Jamandyq
Ertede adam ata óz urpaǵyn synaý úshin adamnyń oń ıyǵyna jaqsylyqty, sol ıyǵyna jamandyqty otyrǵyzyp qoıypty. Adam bir is jasarda jaqsylyq iste dese, jamandyq isteme dep sybyrlaıdy eken. Sóıtip adamnyń boıynda qaı qasıet basym ekenin baıqamaqqa ony saparǵa attandyrypty. Adam biraz jol júrip, ózen jaǵasymen sharshap kele jatsa, sýdyń jaǵasyna shyǵyp qalǵan balyqty kórdi. Balyq sekirip sýǵa jete almaı jatyr eken. Jaqsylyq jany ashyp: Adam ana balyqqa kómektesip jiber,- dese, Jamandyq: Qoı, jónine jiber, ýaqytyńdy alam, - deıdi.
Adam árirek asyp baryp, moınyn buryp qaraıdy. Balyq sharasyzdan kózi jáýteńdep kómek suraǵandaı bolady. Adam shydaı almaı keri burylyp baryp, balyqty sýǵa salyp jiberedi. Balyq rızashylyǵyn bildirip, sýda oınaqshyp sekirip, quıryǵyn bulǵaqtatyp, sýǵa súńgip ketedi.
Adam odan ári júre beredi. Bir terektiń qasynan ótip bara jatyp, shyr - shyr etken daýysty estip tura qalady. Eńkeıip endi kótereıin dep jatsa, Jamandyq: Osy torǵaıdyń balapanyna bola joldan qalmaqpysyń? Ony kóterip uıasyna salý úshin terektiń basyna shyǵý kerek. Mert bolsań qaıtesiń? Óziń dalada ıt - qusqa jem bolasyń ǵoı deıdi. Adam oılanyp turyp qalady. Osy sátte Jaqsylyq: Eı adamzattyń balasy, sen álsizderge qorǵan bolyp, qol ushyńdy berý úshin jaratylǵansyń. Myna beıshara balapandy uıasyna sala ket. Sharapaty tıedi, - deıdi. Adam taǵyda shydaı almaı balapandy alyp terektiń basyna órmelep shyǵyp, uıasyna salyp ketedi. Balapan shıq – shıq etip, qanatyn qaǵyp, rıza boldy. Adam demalyp almaqshy bolyp otyra bergende aıaǵynyń astynda bıdaıdyń dánin áreń súırep bara jatqan qumyrsqany kózi shalady. Qumyrsqa dánniń ojaq bujaǵyna shyǵyp, qozǵaýǵa yńǵaıly retin taba lamaı, isi ónbek keledi eken. Adam áýeli jamandyqtyń aıtýymen sózine qulaq túredi. Ol: Áı adam - aý qalaı ǵana adamdyǵynan aınyp ketýge ázir turasyń. Bul qumyrsqa ózinen úlken dándi súırep, mashaqattanyp kele jatqanda qol ushyńdy kórsetip dolyna salyp jiberýdiń ornyna, ony qyzyqtap, ermek qylǵyn kelgeni qalaı? Odan da eńbek etýdi osy kip-kishkene tirshilik ıesinen úırenbeısiń be? – dep nalynǵan eken. Adam óz oıynan uıalyp, raıynan qaıtady. Sóıtip Adam ata urpaǵyn shaqyryp alyp:
Mine, balam jamandyqqa erseń jaman bolasyń. Jaqsylyqqa erseń jaqsy bolasyń. Men saǵan úsh syn berdim. Úsheýinen de óttiń. Razymyn. Endi osylaı adamdyǵynan aınymaı, aılańa qamqor bolyp, jamandyqqa jolamaı jaqsylyqqa joldas bol,- dep batasyn berdi. Sodan beri adam balasy jaqsylyqpen muratyn jetip keledi eken.
Tapsyrma: Oqýshylardy jaqsylyq jasaı bilýge, yntalandyrý maqsatynda jumys uıymdastyrylady.
Balalar eki topqa bólinedi. Eki topqa eki túrli áńgimeden úzindi beriledi. Balalar áńgime jelisi boıynsha týyndaǵan oqıǵadan shyǵý joldaryn izdestirýi tıis. Olar top bop birlese otyryp, oılanyp áńgimeni óz oılarymen jalǵastyryp aıtady.
1 - topqa. Qarlyǵash pen dáýit
2 - topqa. Aıý men tyshqan.
Dáptermen jumys: Jaqsylyq pen Jamandyq ertegisin óz oılarymen jalǵastyryp jazý.
Sabaqty bekitý:
Júrekten júrekke: Oqýshylar sheńber quryp turady. Qoldan jasalǵan júreksheni ustap turyp tilek aıtyp, óziniń oń jaǵynda turǵan balaǵa usynady. Ol oqýshy da júreksheni ustap turyp tilek aıtyp, óziniń oń jaǵynda turǵan kórshisine beredi. Osylaısha barlyq balalar bir - birine jaqsy tilekter aıtyp shyǵady.
Maqsaty: Oqýshylardyń «qaıyrymdylyq», «qamqorlyq», «jaqsylyq» qundylyqtary týraly túsinikterin keńeıtý.
Mindetteri: jaqsylyq jasaýdyń adamı qarym – qatynastary mándiligin túsindirý:
Jaqsy ister jasaı bilýge iskerlikterin damytý;
Qaıyrymdy, qamqor bolýǵa tárbıeleý.
Kórnekti quraldar: oqýlyq, dápter.
Shattyq sheńber:
Oqýshylar sheńber quryp turady, bir - birimen sálemdesedi. Olarǵa shattyq sheńberi aıasynda óleń aıtýdy usynamyn;
Sálemetsińder me, balalar! Osy sheńber aıasynda Ó. Aqypbekovtyń (Ózińdi taný) óleńin birlese qaıtalaıyq.
Ózińdi taný (Ó. Aqypbekova)
Jaqsy bolý ózińnen,
Jaman bolý – ózińnen
Ózińdi óziń aıa da,
Óziń úıren, ózińnen.
Jaqsylyq kórseń bireýden,
«Men qandaımyn» dep oıla
Ózińdi óziń qolyńa al,
Ózińsiń – aqyl aınasy.
Tıedi saǵan máni bar
Ózińdi taný paıdasy.
Sabaq taqyrybymen baılanystyrý maqsatynda oqýshylarǵa suraqtar qoıamyn
1. «Jaqsy bolý – ózińnen, Jaman bolý – ózińnen» - degen joldary týraly qandaı pikir aıta alasyńdar.
2. Aqynnyń «Jaqsylyq kórseń bireýden, «Men qandaımyn?» dep oıla degen sózine kózqarastaryń qandaı?
3. Sender kimderge qandaı jaǵdaılarda jaqsylyq jasadyńdar?
4. Sol sátte qandaı sezimge bólendińder?
Balalardyń jaýaptaryn tolyqtyryp jáne sabaq taqyrybymen tanystyramyn.
Jaqsylyq jasaý degenimiz – ózderin aıtqandaı adamdarǵa, aınalaǵa, tabıǵatqa qaıyrymdylyq pen qamqorlyq jasaýdy, olardy jaqyndastyrady, dostastyrady. Olardyń bir - birine degen syılastyǵy artady. Óıtkeni qınalǵan sátte alynǵan kómek eshqashan umtylmaıdy. Búgin biz «Adamı qarym – qatynasqa úıreneıik» taraýynyń qorytyndy sabaǵynda jaqsylyq jasaýdyń, jaqsylyqtyń adam ómirindegi mańyzdylyǵyn taǵy bir ret eske túsireıik.
Mátinmen jumys
Jaqsylyqtyń mánin ashyp túsindirý maqsatynda áńgimeleý júrgizý. Áńgime úntaspa arqyly tańdatylady (Úntaspaǵa jazba daıyndalǵanda avtordyń sózi bir daýyspen, jaqsylyqtyń sózi ekinshi daýyspen, jamandyqtyń sózi úshinshi daýyspen jazylǵany tıimdi shyǵýy múmkin.
Jaqsylyq pen Jamandyq
Ertede adam ata óz urpaǵyn synaý úshin adamnyń oń ıyǵyna jaqsylyqty, sol ıyǵyna jamandyqty otyrǵyzyp qoıypty. Adam bir is jasarda jaqsylyq iste dese, jamandyq isteme dep sybyrlaıdy eken. Sóıtip adamnyń boıynda qaı qasıet basym ekenin baıqamaqqa ony saparǵa attandyrypty. Adam biraz jol júrip, ózen jaǵasymen sharshap kele jatsa, sýdyń jaǵasyna shyǵyp qalǵan balyqty kórdi. Balyq sekirip sýǵa jete almaı jatyr eken. Jaqsylyq jany ashyp: Adam ana balyqqa kómektesip jiber,- dese, Jamandyq: Qoı, jónine jiber, ýaqytyńdy alam, - deıdi.
Adam árirek asyp baryp, moınyn buryp qaraıdy. Balyq sharasyzdan kózi jáýteńdep kómek suraǵandaı bolady. Adam shydaı almaı keri burylyp baryp, balyqty sýǵa salyp jiberedi. Balyq rızashylyǵyn bildirip, sýda oınaqshyp sekirip, quıryǵyn bulǵaqtatyp, sýǵa súńgip ketedi.
Adam odan ári júre beredi. Bir terektiń qasynan ótip bara jatyp, shyr - shyr etken daýysty estip tura qalady. Eńkeıip endi kótereıin dep jatsa, Jamandyq: Osy torǵaıdyń balapanyna bola joldan qalmaqpysyń? Ony kóterip uıasyna salý úshin terektiń basyna shyǵý kerek. Mert bolsań qaıtesiń? Óziń dalada ıt - qusqa jem bolasyń ǵoı deıdi. Adam oılanyp turyp qalady. Osy sátte Jaqsylyq: Eı adamzattyń balasy, sen álsizderge qorǵan bolyp, qol ushyńdy berý úshin jaratylǵansyń. Myna beıshara balapandy uıasyna sala ket. Sharapaty tıedi, - deıdi. Adam taǵyda shydaı almaı balapandy alyp terektiń basyna órmelep shyǵyp, uıasyna salyp ketedi. Balapan shıq – shıq etip, qanatyn qaǵyp, rıza boldy. Adam demalyp almaqshy bolyp otyra bergende aıaǵynyń astynda bıdaıdyń dánin áreń súırep bara jatqan qumyrsqany kózi shalady. Qumyrsqa dánniń ojaq bujaǵyna shyǵyp, qozǵaýǵa yńǵaıly retin taba lamaı, isi ónbek keledi eken. Adam áýeli jamandyqtyń aıtýymen sózine qulaq túredi. Ol: Áı adam - aý qalaı ǵana adamdyǵynan aınyp ketýge ázir turasyń. Bul qumyrsqa ózinen úlken dándi súırep, mashaqattanyp kele jatqanda qol ushyńdy kórsetip dolyna salyp jiberýdiń ornyna, ony qyzyqtap, ermek qylǵyn kelgeni qalaı? Odan da eńbek etýdi osy kip-kishkene tirshilik ıesinen úırenbeısiń be? – dep nalynǵan eken. Adam óz oıynan uıalyp, raıynan qaıtady. Sóıtip Adam ata urpaǵyn shaqyryp alyp:
Mine, balam jamandyqqa erseń jaman bolasyń. Jaqsylyqqa erseń jaqsy bolasyń. Men saǵan úsh syn berdim. Úsheýinen de óttiń. Razymyn. Endi osylaı adamdyǵynan aınymaı, aılańa qamqor bolyp, jamandyqqa jolamaı jaqsylyqqa joldas bol,- dep batasyn berdi. Sodan beri adam balasy jaqsylyqpen muratyn jetip keledi eken.
Tapsyrma: Oqýshylardy jaqsylyq jasaı bilýge, yntalandyrý maqsatynda jumys uıymdastyrylady.
Balalar eki topqa bólinedi. Eki topqa eki túrli áńgimeden úzindi beriledi. Balalar áńgime jelisi boıynsha týyndaǵan oqıǵadan shyǵý joldaryn izdestirýi tıis. Olar top bop birlese otyryp, oılanyp áńgimeni óz oılarymen jalǵastyryp aıtady.
1 - topqa. Qarlyǵash pen dáýit
2 - topqa. Aıý men tyshqan.
Dáptermen jumys: Jaqsylyq pen Jamandyq ertegisin óz oılarymen jalǵastyryp jazý.
Sabaqty bekitý:
Júrekten júrekke: Oqýshylar sheńber quryp turady. Qoldan jasalǵan júreksheni ustap turyp tilek aıtyp, óziniń oń jaǵynda turǵan balaǵa usynady. Ol oqýshy da júreksheni ustap turyp tilek aıtyp, óziniń oń jaǵynda turǵan kórshisine beredi. Osylaısha barlyq balalar bir - birine jaqsy tilekter aıtyp shyǵady.
You Might Also Like
-
«BALAPAN UIaDA NE KÓRSE, USHQANDA SONY İLEDİ»
