Bastaýysh synyptarda bilim berý qyzmetin psıhologıalyq saralaýmen qamtamasyz etý
Bastaýysh synyptarda bilim berý qyzmetin psıhologıalyq saralaýmen qamtamasyz etý
«Ustaz ustaz emes - óz shákirti
úshin kúımese, shákirt shákirt
emes - óz ustazyn súımese»
J. Aımaýytov
Bastaýysh synypta bilimniń negizi qalanady. Birinshi synypqa kelgen 6 - 7 jastaǵy balalardy oqý men jazýǵa, sanaý men esepteýge úıretý - bastaýysh synyp muǵaliminiń mindeti bolyp tabylady. Mektep tabaldyryǵyn attaǵan balany oqytý, oǵan bilim berý ońaı emes. Bastaýysh synyp muǵalimi balaǵa tek bilim bere qoımaı, ony tárbıeleıdi, mektep ómirine beıimdeıdi. Biraq sońǵy jyldary oqýshylardyń psıhologıalyq ahýaldarynyń tómendigi, boılaryndaǵy agressıanyń kóptigi, keıbir oqýshylardyń psıhologıalyq damýynyń kidiriýi de baıqalyp júr. Osy arada pedagogıka ǵylymynyń psıhologıamen tyǵyz baılanysyna asa nazar aýdarǵan jón. Álbette, bul sabaqtastyq burynnan da belgili. HHİ ǵasyrdyń eń mańyzdy ǵylymy - psıhologıa ekeni bárimizge belgili.
Psıhologıa – psıhıkalyq qubylystardyń paıda bolýyn, damýyn, qalyptasýyn zertteıtin ǵylym. Psıhıkalyq qubylystar bizdi qorshap turǵan syrtqy dúnıe zattary men qubylystarynyń mıdaǵy ár túrli beıneler bolyp tabylady. Sondyqtan bastaýysh synyptarda bilim berý qyzmetin psıhologıalyq saralaýmen qamtamasyz etý - ózekti máselelerdiń biri bolyp tabylady. Oqytý - keshendi úderis. Oqý úderisi bilim alýshylardyń júris - turysyn, oılaý úderisin, este saqtaý jáne qabyldaýyn baqylaý barysynda zerttelgen durys. Sońǵy ýaqyttaǵy zertteýler jeke tulǵany tutastaı qarastyra otyryp, sýbektiler ózderin oqýshy retinde qalaı sezinetinin jáne oqý úderisinde bir - birimen ózara qandaı qarym - qatynasta bolatynyn zerdeleıdi. Zaman talaby saı árbir muǵalim aldyndaǵy shákirtin jan - jaqty tanı bilý kerek.
Ataqty qazaqtyń ǵalymy, psıhology Júsipbek Aımaýytovtyń «Bilimge degen yntalandyrýshylyq, adam boıyndaǵy oı eńbegi kúshiniń qaınar kózderin kóbirek ashý - muǵalimniń boıyna bitken qasıeti» degen pikiri qazirgi ýaqytta da ózekti. Muǵalim - ári pedagog, ári psıholog bolýy kerek. Ol synyptaǵy birlesken jumys oqytylatyn pánniń mazmunyn berýmen ǵana shektelip qoımaı, sonymen qatar synypta yntymaqtastyq atmosferasynda oqýdy qamtamasyz etýine baǵyttaý qajet. Tabysty oqý men oqytýdyń máni oqytý úderisinde jeke tulǵalar ózderin erkin jáne qaýipsiz sezinýine jaǵdaı jasaýdan turady emes pe?!
Synypta psıhologıalyq ahýaldy qurý maqsatynda sabaqtarymdy jańasha ótkizýge tyrystym. Sabaqty psıhologıalyq trenıńtar men sergitý sátterin uıymdastyrýdan bastadym. «Shattyq sheńberi», «Siz bilesiz be....», «Ne ortaq?» atty psıhologıalyq trenıngtar ótkizý arqyly oqýshylarymnyń belgisiz qyrlaryn baıqadym. Aldymyzdaǵy balalardy oqýǵa, jazýǵa, sanaýǵa úıretýdi de psıhologıalyq saralaý qajet. Bala 6 - 7 jasqa kelgende, onyń aldynda eń alǵashqy úlken ózgeris týyndaıdy. Mektep jasy kezeńine ótý balanyń is - áreketine, basqa adamdarmen qatynasyna, tildesý áreketterine túbegeıli jańalyqtar ákeledi. Endi balanyń basty qyzmeti – oqý, osydan ómir barysy ózgeredi, jańa mindetter paıda bolady, balanyń basqalarmen qatynastary da jańalanady.
Balalardyń júıke júıesi jetilip barady, bas mıy úlken jarym sharlarynyń qyzmetteri qarqyndy damyp, daralana bastaıdy, mı qabyǵynyń taldaý jáne biriktirý qyzmetteri kúsheıe túsedi. Balanyń psıhıkasy shapshań damı bastaıdy, qozý jáne tejelý úderisteriniń araqatynastary ózgeredi. Sezim aǵzalarynyń dáldik qyzmeti kóteriledi. Balalardyń oılaý qabileti olardyń tilimen damıdy. Mekteptik oqýdyń yqpaly tek qana bala sózdik qorynyń ulǵaıýynan kórinbeıdi, eń aldymen sol ıgerilgen sózderdi aýyzsha jáne jazbasha oı bildirýde paıdalana alý eptiliginen baıqalady. Tanymdyq damý - balanyń oqý men problemalardy sheshý qabileti. Naqtylap aıtqanda, tanymdyq oqýǵa degen qabilettik, zeıin, sóıleý daǵdylary, oılaý, negizdeý jáne shyǵarmashylyq zıatkerlik sıaqty qabiletterdi damytýǵa turaqtandyrýǵa qatysty.
«Ustaz ustaz emes - óz shákirti
úshin kúımese, shákirt shákirt
emes - óz ustazyn súımese»
J. Aımaýytov
Bastaýysh synypta bilimniń negizi qalanady. Birinshi synypqa kelgen 6 - 7 jastaǵy balalardy oqý men jazýǵa, sanaý men esepteýge úıretý - bastaýysh synyp muǵaliminiń mindeti bolyp tabylady. Mektep tabaldyryǵyn attaǵan balany oqytý, oǵan bilim berý ońaı emes. Bastaýysh synyp muǵalimi balaǵa tek bilim bere qoımaı, ony tárbıeleıdi, mektep ómirine beıimdeıdi. Biraq sońǵy jyldary oqýshylardyń psıhologıalyq ahýaldarynyń tómendigi, boılaryndaǵy agressıanyń kóptigi, keıbir oqýshylardyń psıhologıalyq damýynyń kidiriýi de baıqalyp júr. Osy arada pedagogıka ǵylymynyń psıhologıamen tyǵyz baılanysyna asa nazar aýdarǵan jón. Álbette, bul sabaqtastyq burynnan da belgili. HHİ ǵasyrdyń eń mańyzdy ǵylymy - psıhologıa ekeni bárimizge belgili.
Psıhologıa – psıhıkalyq qubylystardyń paıda bolýyn, damýyn, qalyptasýyn zertteıtin ǵylym. Psıhıkalyq qubylystar bizdi qorshap turǵan syrtqy dúnıe zattary men qubylystarynyń mıdaǵy ár túrli beıneler bolyp tabylady. Sondyqtan bastaýysh synyptarda bilim berý qyzmetin psıhologıalyq saralaýmen qamtamasyz etý - ózekti máselelerdiń biri bolyp tabylady. Oqytý - keshendi úderis. Oqý úderisi bilim alýshylardyń júris - turysyn, oılaý úderisin, este saqtaý jáne qabyldaýyn baqylaý barysynda zerttelgen durys. Sońǵy ýaqyttaǵy zertteýler jeke tulǵany tutastaı qarastyra otyryp, sýbektiler ózderin oqýshy retinde qalaı sezinetinin jáne oqý úderisinde bir - birimen ózara qandaı qarym - qatynasta bolatynyn zerdeleıdi. Zaman talaby saı árbir muǵalim aldyndaǵy shákirtin jan - jaqty tanı bilý kerek.
Ataqty qazaqtyń ǵalymy, psıhology Júsipbek Aımaýytovtyń «Bilimge degen yntalandyrýshylyq, adam boıyndaǵy oı eńbegi kúshiniń qaınar kózderin kóbirek ashý - muǵalimniń boıyna bitken qasıeti» degen pikiri qazirgi ýaqytta da ózekti. Muǵalim - ári pedagog, ári psıholog bolýy kerek. Ol synyptaǵy birlesken jumys oqytylatyn pánniń mazmunyn berýmen ǵana shektelip qoımaı, sonymen qatar synypta yntymaqtastyq atmosferasynda oqýdy qamtamasyz etýine baǵyttaý qajet. Tabysty oqý men oqytýdyń máni oqytý úderisinde jeke tulǵalar ózderin erkin jáne qaýipsiz sezinýine jaǵdaı jasaýdan turady emes pe?!
Synypta psıhologıalyq ahýaldy qurý maqsatynda sabaqtarymdy jańasha ótkizýge tyrystym. Sabaqty psıhologıalyq trenıńtar men sergitý sátterin uıymdastyrýdan bastadym. «Shattyq sheńberi», «Siz bilesiz be....», «Ne ortaq?» atty psıhologıalyq trenıngtar ótkizý arqyly oqýshylarymnyń belgisiz qyrlaryn baıqadym. Aldymyzdaǵy balalardy oqýǵa, jazýǵa, sanaýǵa úıretýdi de psıhologıalyq saralaý qajet. Bala 6 - 7 jasqa kelgende, onyń aldynda eń alǵashqy úlken ózgeris týyndaıdy. Mektep jasy kezeńine ótý balanyń is - áreketine, basqa adamdarmen qatynasyna, tildesý áreketterine túbegeıli jańalyqtar ákeledi. Endi balanyń basty qyzmeti – oqý, osydan ómir barysy ózgeredi, jańa mindetter paıda bolady, balanyń basqalarmen qatynastary da jańalanady.
Balalardyń júıke júıesi jetilip barady, bas mıy úlken jarym sharlarynyń qyzmetteri qarqyndy damyp, daralana bastaıdy, mı qabyǵynyń taldaý jáne biriktirý qyzmetteri kúsheıe túsedi. Balanyń psıhıkasy shapshań damı bastaıdy, qozý jáne tejelý úderisteriniń araqatynastary ózgeredi. Sezim aǵzalarynyń dáldik qyzmeti kóteriledi. Balalardyń oılaý qabileti olardyń tilimen damıdy. Mekteptik oqýdyń yqpaly tek qana bala sózdik qorynyń ulǵaıýynan kórinbeıdi, eń aldymen sol ıgerilgen sózderdi aýyzsha jáne jazbasha oı bildirýde paıdalana alý eptiliginen baıqalady. Tanymdyq damý - balanyń oqý men problemalardy sheshý qabileti. Naqtylap aıtqanda, tanymdyq oqýǵa degen qabilettik, zeıin, sóıleý daǵdylary, oılaý, negizdeý jáne shyǵarmashylyq zıatkerlik sıaqty qabiletterdi damytýǵa turaqtandyrýǵa qatysty.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
