InfoHub Logo

 

Djon Lengshoý Ostın  (1911-1960), aǵylshyn fılosofy, sóıleý áreketi teorıasynyń negizin qalaýshy.  

Bıogrfıa 

Djon Lengshoý Ostın - 1911 jyly 26 naýryzda Lankasterde dúnıege kelgen. 1933 jyly Oksford ýnıversıtetiniń Balıol kolejin bitirgen.  Oksfordta ol óziniń búkil ǵylymı mansabyn - Oll-soýlz kolejinde (1933-1935 jj.), Modlın kolejinde (1935-1955 jj.) Jáne, aqyrynda, 1952 jyldan ómiriniń sońyna deıin fılosofıa profesory qyzmetinde Krıst Hrıstos kolejinde ótkizdi. Ekinshi dúnıejúzilik soǵys kezinde ol brıtandyq barlaýda qyzmet etti, birneshe áskerı marapattarmen marapattaldy.  Ostın 1960 jyly 8 aqpanda Oksfordta qaıtys boldy. Fılosof retinde Ostın qarapaıym tildi taldaýdyń Oksford mektebine jatady - analıtıkalyq fılosofıa sheńberindegi baǵyttardyń biri, ol negizinen marqum L.Vıttgenshteınniń ıdeıalaryn damytty. adamnyń kúndelikti sóıleý áreketi men tabıǵı tildiń erekshelikterin fılosofıalaýdyń negizgi páni retinde taldaý, onyń jetilmegendigi, osy baǵyttaǵy fılosoftardyń pikirinshe, kóptegen dástúrli fılosofıalyq máselelerge baılanysty.  Atap aıtqanda, Ostınniń «Smysl ı sensıbılıı» kitaby taza lıngvısıkalyq týraly tezısti dáleldeýge arnalǵan. 

 Praktıkalyq qyzyǵýshylyq negizinen tilge, tamasha lıngvısıkalyq ıntýısıamen qatar, Ostınniń ıdeıalary fılosofıada ǵana emes, sonymen qatar 20 ǵasyrdyń sońǵy úshten birinde damyǵan til týraly ǵylymda da suranysqa ıe boldy.  Onyń «İsterdi sózben qalaı jasaý kerek» (1962) Garvard ýnıversıtetinde sóıleý aktileriniń teorıasynyń negizin qalady - lıngvısıkalyq pragmatıkanyń mańyzdy bólimderiniń biri, jáne kóptegen jaǵynan jáne jalpy lıngvısıka, sonymen qatar kognıtıvtik ǵylym.

Fılosofıa

Ostınniń fılosofıalyq tujyrymdamasy fılosofıalyq zertteýlerdiń negizgi maqsaty kúndelikti tildiń órnekterin naqtylaý bolyp tabylady degen pikirge negizdelgen.  Ol faktiniń fýndamentalızmin synǵa aldy, óıtkeni siz eshqashan óz sezimińizge senimdi bola almaısyz.  Ostınniń aıtýynsha, «shyn» syn esimi sóılemderge, usynystarǵa nemese sózderge qoldanylmaýy kerek.  Aıtylǵan sózder ras.  Ostınniń nazarynda bolǵan taǵy bir másele - «bóten aqyl -oıdy» taný múmkindigi jáne onyń tilde kórinisi.  Ostın basqa adamdardyń sanasynyń bar ekenine sený tabıǵı dep esepteıdi;  aqtaý oǵan kúmándanýdy qajet etedi.

 Sonymen qatar, til shyndyqty sýrettep qana qoımaı, oǵan ýáde, eskertý nemese buıryq sıaqty oryndaýshylyq málimdemeler arqyly áser etedi.  Bir sóıleý aktisi Ostınge úsh deńgeıli forma retinde usynylady:

1 )lokasıalyq áreket - sóıleý áreketi onyń barysynda qoldanylatyn tildik quraldarǵa qatysty.  

2) ıllúzıvti áreket - qoıylǵan maqsat pen birqatar sharttarǵa qatysty sóıleý áreketi (suraq, jaýap, habarlaý, sendirý, eskertý, tapsyrma, syn). Sóıleýshige qatysty oryndaýshylyq málimdeme.

3) perlokýsıondyq áreket - onyń nátıjelerine qatysty sóıleý áreketi.  Tyńdaýshyǵa qatysty oryndaýshylyq málimdeme.

Sezim men sezimtaldyq

1962 jyly ol «Sezim men sezimtaldyqty» shyǵarady, onda sensorlyq tájirıbeniń dástúrli kózqarasy shyndyqtyń negizi retinde synǵa alynady.  Ostın úshin sezim aldamshy bolýy múmkin, sondyqtan senýge bolmaıdy.  Ostın kúndelikti tildiń mysalyn qoldana otyryp, «shyndyq» pen «ıllúzıa» qubylystaryn muqıat, muqıat zerttedi.  Ol «paıda bolý», «kóriný», «qaraý» sıaqty sózderdiń qoldanylý ádisterin muqıat taldaıdy jáne «shyndyq» pen «eles» týraly názik tujyrymǵa keledi. obekt kontekstke baılanysty maǵynasyna qaraı ózgerýi múmkin.  Mysaly, parık, ań aýlaý men kostúm áshekeıleri ár túrli «ıllúzıa», al sý astynda búgilgen bolyp kórinetin taıaq eles emes, shynaıy qabyldaý.  Nátıjesinde Ostın bul másele sensorlyq qabyldaýlardyń aqıqatynda / jalǵandyǵynda emes, tildik tujyrymdamalardyń mándiliginde / maǵynasyzdyǵynda degen qorytyndyǵa keledi.  Ostınniń fýndamentaldy ashylýy - ol «oryndaýshylar» dep ataıtyn arnaıy sózder tobyn anyqtaý.

Paıdalanylǵan ádebıetter tizimi

1. Chýjoe soznanıe // Fılosofıa, logıka, ıazyk. M., 1987; Slovo kak deıstvıe // Novoe v zarýbejnoı lıngvısıke. Vyp. 17. M., 1989; Istına // Analıtıcheskaıa fılosofıa: Stanovlenıe ı razvıtıe (antologıa). M., 1998; Izbrannoe. M., 1999; Ifs and Cans. London, 1956; Philosophical papers. Oxford, 1961; Sense and Sensibilia. Oxford, 1962; How To Do Things With Words. Oxford, 1962.
2. Ostın Dj.L. Slovo kak deıstvıe. – V kn.: Novoe v zarýbejnoı lıngvısıke. Vyp. XVII. M., 1986
3. Ostın Dj.L. Izbrannoe. M., 1999
4. http://ru.wikipedia.org/wiki/Ostın,_Djon_Lengsho

Abıldaev Aıbek ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ magıstranti

Janataev Danat ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ profesory

---