Buqar jyraý Qalqamanuly (kúndelikti sabaq jospary)
Kúndelikti sabaq jospary, qazaq ádebıeti 9 synyp
Taqyryptar:
81. Buqar jyraý Qalqamanuly
82. Tereńdete oqıtyn synyptar úshin bıletter
83. «Raıymbek, Raıymbek!» poemasy
84. Sh. Aıtmatov «Naıman - Ana»
85. Maqtymquly Fragı (1733 - 1772)
Sabaqtyń taqyryby: BUQAR JYRAÝ QALQAMANULY
Sabaqtyń maqsaty: a) Buqar jyraýdyń eńbekterine toqtala otyryp, shyǵarmalarynyń ıdeıalyq mazmunynyn taldaý, oqýshylarǵa oılandyratyn saýal bere otyryp, pikirin tyńdaý, qorytyndy jasaý;
á) bilimdilik tanymyn, shyǵarmashylyq qabiletin, tildik qoryn, izdenisterin arttyrý;
b) eńbeksúıgishtikke, mamandyq tańdaı bilýge, adamgershilikke, uqyptylyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, shyǵarmashylyq izdený
Sabaqtyń kórnekiligi: kitaptar, tirek syzbalar t. b
Pánaralyq baılanys: tarıh
Sabaqtyń barysy:
a) Uıymdastyrý kezeńi:
Oqýshylarmen amandasý, túgeldeý, oqý quraldaryn tekserý. Synyptyń tazalyǵyna kóńil bólý. Oqýshylardyń zeıinin sabaqqa aýdarý.
á) Úı tapsyrmasyn pysyqtaý:
Úıge berilgen tapsyrmany suraımyn. Oqýshylarǵa birneshe suraqtar qoıamyn
b) Jańa sabaqty túsindirý.
Buqardyń óz ákesi — Arǵyn rýynan shyqqan Qalqaman batyr. Buqar jyraý Baıanaýylda týyp, Dalba taýynda dúnıe salǵan. Onyń urpaqtary da Baıanaýyl mańyńda.
Buqar — XVIII ǵ. ekinshi jartysynda handyq qurǵan Abylaıdyń tustasy, Abylaıdan jasy úlken. Ol Abylaıdy: "Abylaısham", "Abylaısha", - dep sóıleıdi eken. Buqar óziniń "Eı Abylaı" degen óleńinde:
Eı, Abylaı, Abylaı! Túrkistanda júr ediń.
Seni men kórgende, Ábilmámbet patshaǵa,
Turymtaıdaı ul ediń, Qyzmetker bolyp tur ediń, —
deıdi.
Osy óleńinde ol Abylaıdy on bir jasynan bastap, eń aqyrǵy ómirine deıin biletin adam bolyp sóıleıdi.
Buqar — halqynyń, eliniń taǵdyryna tereń de oıly kóz jibergen, qabyrǵasy qaıysyp, tebirene tolǵaý jyr tókken, parasatty oı túıgen jyraý, qazaqtyń uly hany Abylaıdyń aqyl - keńesshisi, aqylgóıi, poezıanyń iri ókili. Buqar alasapyran zamannyń tirshilik - bolmysyn, el basyna tóngen qaýip - qater, eki talaı kezeńdi jyr órnegine túsirip, halqynyń taǵdyryna ortaqtasqan.
Elimiz óz aldyna jeke shańyraq kóterip, táýelsizdik alǵannan keıin Abylaıdyń, onyń danagóı aqylshysy, fılosof aqyn Buqardyń esimderi de halyq súıispenshiligine, yqylasyna bólendi.
Qaraǵandy qalasynyń eń bir úlken kóshesine, bir aýdanyna Buqar jyraý esimi berildi. Jyraýdyń dúnıe salǵan jerine onyń urpaqtary záýlim kúmbez turǵyzǵan.
XVIII ǵ. bizge málim aqyndardyń ishinde áleýmettik máselelerdi kóbinese basymyraq jyr etken aqyn - Buqar. Óz kezindegi ár alýan qoǵamdyq máni zor máselelerge ún qosyp, óziniń kózqarasyn bildirip otyrǵan.
Buqar jyraýdyń óz sózderine jáne el aýzyndaǵy áńgimelerge qaraǵanda, ol hat bilgen adam bolsa kerek. Biraq onyń "Kereı, qaıda barasyń?", "Aınalasyn jer tutqan", "Birinshi tilek tileńiz", "Jal - quıryǵy qaba dep", "Asqar taýdyń ólgeni", "Eı, Abylaı, Abylaı", "Sen on bir jasyńda", "Qaldanmenen urysyp", "Kárilik", t. b. óleńderiniń bári de bizge jazba túrde emes, aýyzsha jetken.
Kitappen jumys: Buqardyń «Aınalasyn jer tutqan» degen óleńine taldaý jasap, «Asqar taýdyń ólgeni» degen óleńin mánerlep oqyńdar.
Shyǵarmashylyq jumys: Buqar jyraý óleńderindegi maqal - mátel, naqyl bolyp ketken sózderdi taýyp, olardyń búgingi bizder úshin qandaı máni bar ekenin aıtyp berińder.
Bilimdi bekitý: Ótilgen taqyrypqa baılanysty birneshe suraqtar qoıamyn. Túsinbegen suraqtaryna jaýap beremin.
1. Buqar ómir súrgen kezdegi qazaq eliniń tarıhı jaǵdaıy qandaı edi?
2. Buqardy nege jyraý deımiz?
3. Aqyn tolǵaýlarynda qandaı áleýmettik máseleler kóterilgen?
4. Aqyn óz tolǵaýlarynda halyqqa ónege bolarlyq qandaı oıly pikirler usynady?
Bilimdi baǵalaý: Oqýshylardyń jaýaptaryna, sabaqqa belsene qatysyp otyrǵandaryna qaraı bilimderi baǵalanady.
Úıge tapsyrma: «Kórshi eldermen dostyqta, tatýlyqta bolý - Buqar jyrynyń ózekti taqyryby» degen atpen shyǵarma jazyp kelý.
Tolyq nusqasyn qaraý
Taqyryptar:
81. Buqar jyraý Qalqamanuly
82. Tereńdete oqıtyn synyptar úshin bıletter
83. «Raıymbek, Raıymbek!» poemasy
84. Sh. Aıtmatov «Naıman - Ana»
85. Maqtymquly Fragı (1733 - 1772)
Sabaqtyń taqyryby: BUQAR JYRAÝ QALQAMANULY
Sabaqtyń maqsaty: a) Buqar jyraýdyń eńbekterine toqtala otyryp, shyǵarmalarynyń ıdeıalyq mazmunynyn taldaý, oqýshylarǵa oılandyratyn saýal bere otyryp, pikirin tyńdaý, qorytyndy jasaý;
á) bilimdilik tanymyn, shyǵarmashylyq qabiletin, tildik qoryn, izdenisterin arttyrý;
b) eńbeksúıgishtikke, mamandyq tańdaı bilýge, adamgershilikke, uqyptylyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, shyǵarmashylyq izdený
Sabaqtyń kórnekiligi: kitaptar, tirek syzbalar t. b
Pánaralyq baılanys: tarıh
Sabaqtyń barysy:
a) Uıymdastyrý kezeńi:
Oqýshylarmen amandasý, túgeldeý, oqý quraldaryn tekserý. Synyptyń tazalyǵyna kóńil bólý. Oqýshylardyń zeıinin sabaqqa aýdarý.
á) Úı tapsyrmasyn pysyqtaý:
Úıge berilgen tapsyrmany suraımyn. Oqýshylarǵa birneshe suraqtar qoıamyn
b) Jańa sabaqty túsindirý.
Buqardyń óz ákesi — Arǵyn rýynan shyqqan Qalqaman batyr. Buqar jyraý Baıanaýylda týyp, Dalba taýynda dúnıe salǵan. Onyń urpaqtary da Baıanaýyl mańyńda.
Buqar — XVIII ǵ. ekinshi jartysynda handyq qurǵan Abylaıdyń tustasy, Abylaıdan jasy úlken. Ol Abylaıdy: "Abylaısham", "Abylaısha", - dep sóıleıdi eken. Buqar óziniń "Eı Abylaı" degen óleńinde:
Eı, Abylaı, Abylaı! Túrkistanda júr ediń.
Seni men kórgende, Ábilmámbet patshaǵa,
Turymtaıdaı ul ediń, Qyzmetker bolyp tur ediń, —
deıdi.
Osy óleńinde ol Abylaıdy on bir jasynan bastap, eń aqyrǵy ómirine deıin biletin adam bolyp sóıleıdi.
Buqar — halqynyń, eliniń taǵdyryna tereń de oıly kóz jibergen, qabyrǵasy qaıysyp, tebirene tolǵaý jyr tókken, parasatty oı túıgen jyraý, qazaqtyń uly hany Abylaıdyń aqyl - keńesshisi, aqylgóıi, poezıanyń iri ókili. Buqar alasapyran zamannyń tirshilik - bolmysyn, el basyna tóngen qaýip - qater, eki talaı kezeńdi jyr órnegine túsirip, halqynyń taǵdyryna ortaqtasqan.
Elimiz óz aldyna jeke shańyraq kóterip, táýelsizdik alǵannan keıin Abylaıdyń, onyń danagóı aqylshysy, fılosof aqyn Buqardyń esimderi de halyq súıispenshiligine, yqylasyna bólendi.
Qaraǵandy qalasynyń eń bir úlken kóshesine, bir aýdanyna Buqar jyraý esimi berildi. Jyraýdyń dúnıe salǵan jerine onyń urpaqtary záýlim kúmbez turǵyzǵan.
XVIII ǵ. bizge málim aqyndardyń ishinde áleýmettik máselelerdi kóbinese basymyraq jyr etken aqyn - Buqar. Óz kezindegi ár alýan qoǵamdyq máni zor máselelerge ún qosyp, óziniń kózqarasyn bildirip otyrǵan.
Buqar jyraýdyń óz sózderine jáne el aýzyndaǵy áńgimelerge qaraǵanda, ol hat bilgen adam bolsa kerek. Biraq onyń "Kereı, qaıda barasyń?", "Aınalasyn jer tutqan", "Birinshi tilek tileńiz", "Jal - quıryǵy qaba dep", "Asqar taýdyń ólgeni", "Eı, Abylaı, Abylaı", "Sen on bir jasyńda", "Qaldanmenen urysyp", "Kárilik", t. b. óleńderiniń bári de bizge jazba túrde emes, aýyzsha jetken.
Kitappen jumys: Buqardyń «Aınalasyn jer tutqan» degen óleńine taldaý jasap, «Asqar taýdyń ólgeni» degen óleńin mánerlep oqyńdar.
Shyǵarmashylyq jumys: Buqar jyraý óleńderindegi maqal - mátel, naqyl bolyp ketken sózderdi taýyp, olardyń búgingi bizder úshin qandaı máni bar ekenin aıtyp berińder.
Bilimdi bekitý: Ótilgen taqyrypqa baılanysty birneshe suraqtar qoıamyn. Túsinbegen suraqtaryna jaýap beremin.
1. Buqar ómir súrgen kezdegi qazaq eliniń tarıhı jaǵdaıy qandaı edi?
2. Buqardy nege jyraý deımiz?
3. Aqyn tolǵaýlarynda qandaı áleýmettik máseleler kóterilgen?
4. Aqyn óz tolǵaýlarynda halyqqa ónege bolarlyq qandaı oıly pikirler usynady?
Bilimdi baǵalaý: Oqýshylardyń jaýaptaryna, sabaqqa belsene qatysyp otyrǵandaryna qaraı bilimderi baǵalanady.
Úıge tapsyrma: «Kórshi eldermen dostyqta, tatýlyqta bolý - Buqar jyrynyń ózekti taqyryby» degen atpen shyǵarma jazyp kelý.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
Tolyq nusqasyn qaraý
