InfoHub Logo

Dara jáne kúrdeli san esim
Sabaq maqsaty: a) san esim týraly túsinik berý, dara jáne kúrdeli san esimderdi ajyrata bilýge úıretý; á) oılaý belsendiligi men tanymdylyq qyzyǵýshylyǵyn damytý, oı qorytyp naqty sheshim jasata bilý, shyǵarmashylyq izdenisterin arttyrýga yqpal jasaý; b) ómir qubylystaryn tanyp bilýge, ulttyq ónegeni boıyna sińirip, týǵan halqynyń ónerin súıip ósýge baýlý, eńbeksúıgishtikkke tárbıeleý.
Túri: jańa materıaldy túsindirý.
Ádisi: suraq - jaýap, izdenis, baıandaý, taldaý.
Kórnekilik: 6 - synypqa arnalǵan elektrondy oqýlyq, ınteraktıvti taqta, sýretter, saýalnama.
Pánaralyq baılanys: matematıka, tarıh, ádebıet, ádep, geografıa, sýret.
Sabaqtyń barysy.
Uıymdastyrý.
Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý. Oqýshylardy psıhologıalyq daıyndaý.

Jańa sabaq.
İ. Maǵynany ashý:
Rebýsty sheshý.
8 - 1, 6 - 1, 10 - 2, 7 - 2, 8 - 1, 7 - 4, men - 1.
İİ. Qyzyǵýshylyqty oıatý.
Jańa sabaqtyń qupıasy
- Balalar, búgin qarashanyń neshinshi juldyzy?
- Sender neshe jastasyńdar?
- Neshinshi synypta oqısyńdar?
- Synypta qansha oqýshy bar?
Bul sandar zattardyń qandaı maǵynalyq belgilerin anyqtap tur?
Bul sandar zat esimmen tirkesip san esim bolyp tabylady. /keste boıynsha sabaq túsindirý/

İ. deńgeı.
A) oqýlyqpen jumys
159 - jattyǵý
a/ mátin quramyndaǵy dara jáne kúrdeli san esimderdi taýyp, tómendegi syzbaǵa ornalastyryńdar
dara: júzinshi, besinshi, úshinshi, otyz, on, jıyrma, alty
kúrdeli: myń toǵyz júz qyryq eki, jıyrma bes, úsh júz on alty, jıyrma eki, on úsh

Á) «Eń jaqsy oıynshy»
- Balalar, aýyz ádebıeti degenimiz ne?
Qandaı túrlerin bilemiz?
(Maqal - mátelder, jumbaqtar, batyrlar jyry, ertegiler t. b)
Maqal - mátel, jańyltpash jáne jumbaqtarda da san esimder bar eken.
Búgingi bizdiń sabaǵymyzdyń urany
«Bilikti birdi jyǵar
Bilimdi myńdy jyǵar» taǵy qandaı maqal - mátel bilesińder?
Er jigittiń eki sóılegeni – ólgeni
Jeti atasyn bilgen er jetpis jurttyń qamyn jer
Altaý ala bolsa aýyzdaǵy ketedi
Tórteý túgel bolsa tóbedegi keledi
Jeti atasyn bilmegen – jetesiz
- Kelesi kezekti jumbaqtarǵa bereıik
Men sizderge birneshe jumbaqtar oqımyn, sizder sheshýin taýyp, san esimderin anyqtańdar.
Qos qazyq eki jeli segiz noqta
Sóıleıdi shejiredeı adam soqsa /dombyra/
Kólemdi, úlken, alyp aýzyn ashyp
Júredi on eki aıaq qadam basyp
Ár birinde otyzdan barmaǵy bar
Qutylmas eshbir adam odan qashyp /jyl on eki aı/
Eki tyshqan birlesip kesip - piship beredi
Ekeýi birge júrmese, joq qoı bizge keregi /qaıshy/
Tańerteń tórt aıaqty
Túste eki aıaqty
Keshke úsh aıaqty /adamnyń sábılik, jastyq, kárilik jasy/
On kózi bar ózinde
On sany bar kózinde
Kózine saýsaq salasyń
Jyraqtan habar alasyń /telefon/
- Endigi kezekti jańyltpashtarǵa bereıik. Men aıtqan jańyltpashtardy qaıtalap aıtyp, sóz ishindegi san esimderdi tabyńdar.
1. Úsh kishi ishik pishtim
Bes úlken ishik pishtim
Neshe kishi ishik pishtim /úsh kishi ishik pishtim/
2. Oraldan oralǵan olardan
Omarjan oń kórip,
On bórik, tor berip, ton alǵan
3. Qyryq qulyp
Qyryq quryq
Quryqta qyryq
Qulyp ta qyryq

İİ deńgeı. Mátinmen jumys (ıntertaqta)
1) Artyq bolmas bilgeniń....
1. Aı – jerdiń serigi. Aı jer sharynan kóp kishi: dıametri jaǵynan 4 ese derlik, kólemi jaǵynan 49 ese kishi. Aı betinde ystyq kúndiz 130 gradýsqa jetedi. Onyń esesine túnde mınýs 170 gradýs aıaz bolady.
2. Adam aǵzasynda 300 gramdaı tuz bar. Ol tuzdyń qory termen, taǵy da basqa shyǵarylyp, taǵam quramyndaǵy tuzben tolyqtyrylyp otyrady.
Adamǵa táýligine 10 - 15 gramdaı ǵana tuz kerek. Odan artyq paıdalaný zıan. Artyq tuz
gıpertonıa aýrýyn qozdyrady.
Tapsyrma. Osy mátin ishindegi san esimderdi terip jazyp, dara san esimder men kúrdeli san esimderdi anyqta.
2) «Bilim men dástúr syny» oıyny.
Halqymyz 1, 3, 5, 7, 9, 40 sekildi sandardyń bárin bir yrymǵa negizdep, kıeli dep eseptegen. Sondyqtan da meniń qoıatyn suraǵym osy tóńirekti qamtıdy.
1) Jeti atańdy ata. (ata, bergi ata, arǵy ata, baba, uly ata, túp ata, tek ata(ata tek).
2) Halqymyzdyń kıe tutqan sandaryn ata (7, 9).
3) Úsh arsyzdy ata. (uıqy, tamaq, kúlki)
4) Jigittiń úsh jurty (óz jurty, qaıyn jurty, naǵashy jurty)
5) Tórt túlik (qoı, sıyr, jylqy, túıe)
6) Er qarýy – bes qarý (naıza, sadaq, shoqpar, qylysh, aıbalta)
7) Qonaqtyń tórt túri (arnaıy, qydyrma, qudaıy, qylǵyma)
8) Úsh báıterek (İlıas, Sáken, Beıimbet)
9) Bes arys (Shákárim, Ahmet, Maǵjan, Mirjaqyp, Júsipbek).
10) Halqymyzdyń san esimderden bastalyp aıtylatyn ulttyq oıyndary qalaı atalady? (toǵyzqumalaq, altybaqan).
«Týǵanda dúnıe esigin ashady óleń, óleńmen jer qoınyna kirer deneń» demekshi, bizdiń kúndelikti turmysymyzda, toı - dýmandarda aıtylyp júrgen óleń taqyryptarynyń keıbiri sanmen atalady.
Sol ánderdi bilesińderme?
(«Bir bala», «Jıyrma bes», «Eki jıren», «Bir kelinshek», «On alty qyz»)

İİİ deńgeı (Evrıstıkalyq).
1. Sýretpen jumys.
Sýretke qarap san esimderdi qatystyra bir - eki sóılem jazyńdar.
2. Saýalnama suraqtarymen jumys.
Saýalnama suraqtaryna jaýap berińder.

1. San esim sózdiń qaı tobyna jatady?
A. Kómekshi esim; Á. Ataýshy sóz; B. Odaǵaı
2. Kúrdeli san esim qalaı jasalady?
A. Qosarlaný arqyly; Á. Tirkesý arqyly; B. Qosarlaný jáne tirkesý arqyly
3. Til týraly Zań 1997 jyly 11 shilde de qabyldandy. Bul sóılemdegi san esimderdi kórset.
A. 11 shilde; Á. 1997 jyly; B. 1997 jyly 11 shilde.
4. Elbasymyz Nursultan Nazarbaev: «... jyly Qazaqstan aýasy taza, móldir sýly, jasyl jelekti elge aınalýy tıis» dedi. Kóp núkteniń ornyna tıisti san esimdi qoıyńyz.
A. 2013; Á. 2030; B. 2035;
5. Bıyl táýelsizdigimizge 22 jyl tolyp otyr. Bul sóılemde san esim qaı suraqqa jaýap beredi?
A. Qandaı? Á. Neshe? Qansha? B. Nesheý

3. Jeke oqýshylarmen jumys.
1) Eger men dáriger bolsam... (oıtolǵaý)
2) «Matematıka sabaǵynda» degen taqyrypta áńgime qurastyr.
3) «Bizdiń synyp» atty habarlama jasa.
4) Tómendegi tirek sózderdi paıdalanyp, san esimi bar sóılemderden turatyn mátin qurastyr.
Atam men ájem. Jekemenshik mal. Kezektesip baǵý. Aýyl ómiri. Kóńildi sátter.

İÚ deńgeı (shyǵarmashylyq deńgeı).
Balalar alda sanaýly kúnderden keıin qandaı mereke bar? (16 jeltoqsan - Táýelsizdik kúni)
Bıyl Táýelsiz el bolǵanymyzǵa qansha jyl?
Endi «Meniń táýelsiz Otanym» taqyrybynda dıalog qurastyryńdar.
Qarǵa tamyrly qazaqtyń urpaq tárbıesinde san esim sóz tabynyń da alatyn orny erekshe. Máselen, biz 5 – synypta «Sheshendik sózder» bólimindegi «Qazybektiń tapqyrlyǵyn» bilemiz Buqar jyraýdyń qartaıǵan kezinde kóńilin suramaq bolyp Qazybek bı keledi. Sonda Buqar
«1 - den 10 - ǵa deıingi sannyń maǵynasy eshkim aıtyp bere almady, sen aıtshy» deıdi. Sonda Qazybek aıtyp beredi.
Aqyndarymyzdyń osy sekildi birneshe sanamaqtary da bar. Endeshe bárimiz ózimizge arnap jazylǵan sanamaqty aıtaıyq.
Bir degenim - bilim alý.
Eki degenim – elin súıý.
Úsh degenim – úlgili bolý.
Tórt degenim - tózimldi bolý.
Bes degenim – birlikti bolý.
Alty degenim – aqyldy bolý.
Jeti degenim - jetistikke jetý.
Segiz degenim – sezine bilý.
Toǵyz degenim – tolǵaný.
On degenim – osynyń bárin oıǵa alý.
Balalar, osyndaı qasıetterdi oıǵa alyp qazaq degen qasıetti eldiń bir perzenti bolý úshin Qazybekteı, Tóle bıdeı, Áıtekedeı tulǵalary bar halyqtyń izin jalǵastyrýshy «Biz kimbiz?» degen suraqu týyndaıdy.
Biz kimbiz?
Keshe 3 - 4 jasar Biz baldyrǵan balamyz
Búgin 6 – synyp oqýshysy Bilim qýǵan órenbiz
Erteń HHİ ǵasyrdyń bolashaq barystarymyz

Úıge tapsyrma: 160 - jattyǵý, dara jáne kúrdeli san esim qatysqan maqal - mátelder jazyp kelý.
Bilimdi baǵalaý: Oqýshylardyń ózin - ózi betshege, bilim aǵashynda baǵalaýy, toptar birin - biri smaılıkpen baǵalaýy.