InfoHub Logo

Óziniń saýatsyz ekenin jasyryp, 17 jyl boıy Shtattarda muǵalim bolyp jumys istegen adamnyń tarıhy.

Djon Korkoran es bilgeli saýat ashýdan qınalǵan. Sózderdegi áripterdiń oryndary aýysyp, daýystylar men daýyssyzdar onyń mıyna esh qonbaıtyn. Mektepte ol tas sıaqty únsiz, qozǵalmaı otyratyn, barynsha kórinbeýge tyrysatyn. Ol kóptiń biri bolmaıtynyna senimdi edi.

Bireý kelip ony qushaǵyna alyp: «Qoryqpa, men saǵan kómektesemin» demeıinshe onyń ómiri basqasha órbıtin edi. Biraq ótken ǵasyrdyń 50-shi jyldary eshkim dısleksıa jaıly bilmegen bolatyn. Jeti jasar Djonnı muǵalimderge sımvoldardy logıkalyq júıelilikpen ornalastyratyn sol jaq mı jartysharynda aqaý baryn túsindire almaıtyn. Ekinshi synypta ony nashar oqıtyndardyń qataryna jatqyzdy. Úshinshi synypta oqymaǵany úshin muǵalim jaza túrinde synyptastaryna shybyq berip, árqaısyna Djonnyń aıaǵynan urýǵa ruqsat bergen. Ony árdaıym muǵalimder jazalap, synyptan synypqa aýystyratyn.

«Esimde, 8 jasymda men Qudaıdan suraıtynmyn: «Erteń, meniń oqıtyn kezegim kelgende, oqı alatyndaı bolsam ǵoı» - dep. Al synypta kórinbeýge tyrysatynmyn, alaıda muǵalim meni kórip: «Djonnı, oqy» degen kezinde men ýaqyt sozyp turyp alatynmyn», - deıdi Korkoran.

Keıin, saýatsyzdyǵyn jasyrý úshin Korkoran tártip buza bastaıdy. Besinshi synyptan jetinshi synypqa deıin ony árdaıym mektepten qýyp, sabaqtan shyǵaryp jiberetin bolǵan. «Muǵalimder mende oqýmen emes, emosıonaldyq, psıhologıalyq jáne minez-qulyqtyq problemalar bar dep eseptedi», - deıdi ol.

Túrli aılakerlik joldarmen ol 1956 jyly mektepti bitirip, atestat alady. «Bireýlerdiń jumystaryn tapsyryp, kerek adamdarmen sóılesip otyrdym, túlektermen áńgimelestim. Testterdi urlap, dostarymnan men úshin tapsyrma oryndap berýlerin ótindim. Men jazylǵan nárseni túsinbeıtinmin, biraq men júıeni, adamdardy túsindim» - deıdi Korkoran. Keıinen ol basketboldy jaqsy oınaıtyny anyqtaldy, sondyqtan joǵarǵy synyptarda onyń oqı alyp-almaıtyny eshkimdi qyzyqtyrǵan joq. Djon Korkoran mektepti bitirip, kolejge túsedi. Onda ony sporttyq shákirtaqy men basketbol komandasy kútip turǵan edi.

Kolejde oqý Djon úshin kúndelikti aıla tabýmen ótti. Ol qaı muǵalim esse jazýǵa tapsyrma beretinin, tek belgi qoıasalý úshin kimniń test ótkizetinin anyqtaıtyn. Árdaıym dápterine leksıa jazyp júrgendeı synaı tanytatyn, al keıin eshkim onyń jaza almaıtynyn bilip qoımaýy úshin paraqtardy jyrtyp tastaıtyn. Bólmeles kórshisi kitap oqı almaıtynyn bilip qoımas úshin oqýlyqty ashyp qoıyp betine qarap otyratyn bolǵan. Keıin ol uıqysyzdyq aýrýyna shaldyǵady. Eger Qudaı oǵan dıplom alýǵa kómektesse, 30 kún boıy tańǵy messege baryp otyramyn dep ózine ýáde bergen. Osylaısha ol «aǵylshyn tiliniń muǵalimi» mamandyǵy boıynsha dıplom alady. Mektep muǵalimderi jetispegendikten, Djon Korkoran ne oqı almaıtyn, ne jaza almaıtyn muǵalim bolyp shyǵady.

Kúndelikti synyptaǵy bireýge kitapty daýystap oqýǵa, oqýshylardy túgendep shyǵýǵa, taqtaǵa jazýǵa tapsyrma berip otyrǵan. Oqýshylarǵa tekserýge múmkindigi bar qarapaıym testterdi usynǵan. Birtindep oda kúızelis bastalǵan, uıqysyzdyq qalypty dúnıege aınalǵan. Ol túrli mektepterde 17 jyl jumys istegen.

«Men jazbasha sózderi joq, aýyzsha jáne kózben kórýge bolatyn orta qalyptastyrdym. Ár synypta jazatyn jáne oqıtyn eki-úsh kómekshim boldy», - deıdi ol.

Ótkendi esine ala otyryp, Korkoran bylaı deıdi: «Muǵalim retinde oqı almaıtynymdy oılasam, júregim aýyratyn. Bul uıat tirlik bolatyn, men úshin, elim úshin, mektep úshin».

1965 jyly Djon Keıtılındi kezdestiredi, keıin oǵan úılenedi. Ol qalyńdyǵyna ǵana qupıasyn ashyp aıtty. «Men saǵan birdeńe aıtýym kerek, — deıdi ol oǵan toı aldynda. — Men oqı almaımyn». Biraq ol oǵan sengen joq, ol muǵalim edi ǵoı. Bálkim, ol kitap oqyǵandy jaqsy kórmeıtin bolar? «Mahabbat kórsoqyr ǵana emes, tas kereń eken ǵoı» — deıdi Djon. Keıtılın jyldar ótken soń ǵana qateleskenin túsindi: Djon bir jarym jasar qyzyna balalar kitabyn oqı almaı otyrǵanyn baıqaıdy. Birge ómir súrgen kezeńderdiń barlyǵynda áıeli Djon úshin qujattar toltyryp, hattar jazatyn bolǵan... Ol nege onyń saýatyn ashýǵa umtylmady? Sebebi Djon oǵan eshkimniń kómektese almaıtynyna senimdi bolǵan.

Djon 28 jasqa tolǵanda, qaryzǵa aqsha surap, kishigirim úı satyp alyp, ony jóndep, jalǵa beretin boldy. Al keıin taǵy bir úıdi satyp alyp, jóndep, taǵy jalǵa berdi. Kásibi alǵa basty. Djon developer boldy. Ol mektepten shyǵyp ketip, hatshy, zańger men esepshi jaldaıdy. Birde ol óziniń mıllıoner atanǵanyn biledi. Tamasha! Eger sen baı bolsań, «ózińe qaraı» dep jazylyp turǵan esikti ıterip jatqanyńa eshkim nazar aýdarmaıdy.

Alaıda 1982 jyly Djon kedergilerge tap bolady. Úıler bos turdy, ınvestorlar aqshalaryn qaıtaryp aldy. Ústelde banktiń qaryzyn jabý týraly ótinishter men sotqa shaǵymdar úıilip jatty. Ol bankırlerden nesıe óteý merzimin uzartýdy surady, qurylysshylardy jumystaryn jalǵastyra berýin ótindi jáne jumys ústeliniń ústindegi qaǵaz pıramıdalarymen ne istesem dep basy qatty. Kóp uzamaı sottyń aldynda turyp, «Mıster Korkoran, siz ne, oqı almaısyz ba?» — degen suraqqa jaýap berýge májbúr bolatynyn bilgen edi. 1986 jyldyń kúzinde Djon 48-ge toldy, qaryzdarynan qutylý úshin ol óz úıin kepildikke qoıyp, qalalyq kitaphanaǵa bardy. Onda oqý úıirmesi bar edi. Ol úıirmeni júrgizetin áıelge jaqyndap: «Men oqı almaımyn» — deıdi de, jylap jiberedi.

65 jastaǵy Eleanora Kondıt onyń jattyqtyrýshysy boldy. Fonetıkalyq ádisti paıdalana otyryp, óte baıaý jáne sabyrly kúıde ol ony saýattylyqqa úırete bastaıdy. Bir jyldan keıin Djonnyń kásibi tirile bastaıdy, al ol oǵan deıin oqýdy birshama úırenedi. Ol qolyna túskenniń bárin oqıtyn boldy: kitaptar, jýrnaldar, gazetter... Kólik aıdap kele jatyp jolda kezikken barlyq mańdaıshadaǵy jazýlardy oqıtyn boldy, tipti áıelin de sharshatyp jiberdi. Ol oqýdan quddy bir án aıtqan sıaqty lázzat aldy. Uıqysy retteldi. Birde ol 25 jyl buryn isteýi kerek dúnıeni endi isteýdiń ýaqyty keldi deıdi. Ol shatyrdan shań basqan qorapty taýyp alyp, sarǵaıǵan hattardyń býmasyn alyp, áıeliniń qyz kezinde oǵan jazǵan hattaryn oqıdy.

Kelesi qadam kópshilik aldynda moıyndaý boldy. San-Dıegoda ótken konferensıada, júzdegen bıznesmenniń aldynda, Djon Korkorankásipti oqı da, jaza da almaı júrgizgenin moıyndady.

Qazirde Korkoran saýattylyq ıdeıasyn jaqtaýshy. «Meniń oıymsha Amerıkadaǵy saýatsyzdyq — bul balalardy elemeý men olarǵa qatygezdikpen qaraýdyń bir formasy», — deıdi ol.

Ol saýatsyzdyqpen kúresý qalalyq keńesiniń múshesi atandy jáne eki kitap jazdy: «Oqı almaıtyn muǵalim» jáne «Saýattylyqqa jol». Sonymen qatar, Kalıfornıa men Kolorado shtattarynda saýatsyzdardy oqytýmen aınalysatyn qor qurdy.

---