InfoHub Logo

Tarıh bizge kóptegen jumbaq dúnıeni qaldyryp ketti, degenmen qazirgi zamanaýı tehnologıalar men bilim deńgeıiniń arqasynda kóbiniń jaýaby tabylyp, túsinik berildi. Biraq jaýaby tabylmaǵan artefaktar áli de bar.

Tabylǵan kezinen kóptegen suraq týdyratyn jumbaq zattar týraly Bilim-all.kz áńgimeleıdi.

Antarktıdadaǵy pıramıda

^{© sevzirfo}

Antarktıdadaǵy jumbaq pıramıda Google Earth-tiń arqasynda tabyldy. Jerdiń ońtústik polúsindegi pıramıdalar jaıly derek 1910-1913 jyldar aralyǵynda paıda bolǵan edi. Sol kezderi Brıtan antarktıkalyq ekspedısıasynyń zertteýshileri olardyń birin anyqtaǵan bolatyn. Sodan beri álemniń ǵalymdary pikirtalasyp keledi, bul ne: túp-túzý nýntakı-taýlary ma, álde ejelgi órkenıet izi me? Sebebi, ǵalymdardyń aıtýynsha, osydan 100 mıllıon jyl buryn Antarktıda tropıkalyq ormandy jer bolǵan.

 

Festtik dısk

^{© Aserakov}

Krıttyq Fest qalasynyń saraıynda qazba jumystaryn júrgizý barysynda 1908 jyly jasyryn qoımadan dısk tabyldy, jáne bul zat álemniń kóptegen elderiniń ǵalymdaryn qyzyqtyrdy. Bul adamzat tarıhyndaǵy tuńǵysh basylyp jazylǵan mátini bar zat. Dısktiń jazbalyq ereksheligi Krıtte b.z.d. 1600 jyly bolǵan jazbadan tolyqtaı erekshelenedi, al jazba dál osy aralyqta jazylǵan degen boljam bar. Zertteýshilerdiń pikirtalasy áli de jalǵasyp keledi: bireýler artefakty aralǵa bireýler alyp kelgen dese, ekinshileri — dál sonda jasalǵan degendi aıtady. Úshinshileri bunyń shıfr ekenine senimdi, tórtinshileri munyń jalpy qandaı da bir tildi bildiretinine kúmándi. Ǵalymdar dısktiń qupıasyn sheshý úshin áli de eńbektenip keledi jáne ony Ejelgi Jerorta teńiziniń eń tamasha qupıa eskertkishi dep esepteıdi.

 

Beıl krıptogrammalary

^{© Historicair}

Bul krıptogrammalar jaıly tuńǵysh 1865 jyly aıtyla bastady. Dál sol kezde Tomas Djefferson Beıldiń basshylyǵymen altyn izdeýshilerdiń $ 30 mln (qazirgi baǵam boıynsha) qoıma tyqqany jaıly aqparat paıda boldy. Onyń ornalasqan jeri belgisiz avtordyń broshúrasynyń arqasynda qoljetimdi bolǵan úsh habarlamanyń ishinde shıfrlanǵan bolatyn. Onda bul shıfrlardyń paıda bolýy jaıly shynaıy bola alatyn oqıǵa jazylǵan. Bul ejelgi mıstıfıkasıa ma, álde shyn beldeýler me — áli kúnge deıin qupıa ashylǵan joq. Alaıda kiltti tanymal mamandar da, qarapaıym altyn izdeýshiler de áli taba alǵan joq. Aıtpaqshy, kez kelgen adam shıfr sheshýde óz baǵyn synap kóre alady — jelide kodttyń barlyq úsh beti usynylǵan. Al broshúranyń túpnusqasy burynǵydaı Kongres kitaphanasynda saqtaýly.

 

Rımdyq dodekaedrler

^{© itub}

Kólemi 4-11 sm quraıtyn bul kishigirim zattar shamamen b.z.d. II–III ǵasyrǵa tıesili. Bári bir-birine uqsas — 12 jalpaq besjuldyzdy qyrlary men dıametri ártúrli sańylaýlary bar. Shamamen júzdegen osyndaı qola, temir jáne tipti altyn dodekaedrlerdi arheologtar kóptegen elderden tapty, biraq kóbinese Rım ımperıasynyń tarıhı terıtorıasynan tabyldy. Ár tabylǵan saıyn munyń ne ekenin bildiretin jańa gıpotezalar jaryq kóredi. Túrli boljamdar bar: oıyn súıekteri, bal ashý zattary, áshekeıler, sý qubyrlaryn kalıbrleý qurylǵysy jáne tipti saýsaqtardyń ártúrli pishinine arnalǵan perchatkalardy toqýdyń temiri deıtinder de bar. Bir qyzyǵy, ejelgi rımdikter qoljazbalarynda bul fıgýralar jaıly jazbaǵan.

 

Pırı-reıs kartasy

^{© wikipedia}

1513 jyly jasalǵan álem kartasynda resmı túrde 1820 jyly ǵana ashylǵan Antarktıda qaıdan júr? Bul tańǵajaıyp derek jáne sol kezeń úshin kartanyń dáldigi ǵalymdardyń basyn áli de qatyryp keledi. Artefakty zerttegennen keıin ǵalymdardyń biri mundaı dál karta jasaýdyń bir ǵana joly bar — ol aerotúsirý dep boljady. Kartany jasaýshy — tanymal túrik admıraly Pırı Reıs qandaı qupıa qurylǵylardy paıdalanǵany belgisiz. Qoljazbalarynda jalpylaı kórsetkenin jáne kóptegen basqa kartalardaǵy, onyń ishindegi ejelgi málimetterdi kóshirgenin aıtqan. Biraq bir anyǵy, admıraldyń kartasynan zertteýshiler Antarktıdanyń muz qabatynsyz keskinin kórgen. Ol mundaı qalypta bizdiń dáýirimizge deıingi kóptegen jyl buryn bolǵan.

 

Sabý dıski

^{© Tropican}

1936 jyly arheologtarmen Egıpette tabylǵan dısk tabylǵaly beri kóptegen boljam týdyryp keledi. Shamamen b.z.d. 3000 jyldary paıda bolǵan 70-santımetrlik tas «tárelke» ne úshin paıdalanylýy múmkin edi? Ydys úshin tym yńǵaısyz. Dóńgelek bir jarym myń jyldan keıin paıda boldy. Dısk hımıalyq prosesterge arnalǵan zamanaýı qurylǵylardy eske salady, biraq olaı bolsa korozıa izderi qaıda? Propeller nemese elektrgeneratorynyń bir bólshegine uqsas bolǵanymen, ol kezdegi tehnıkalyq damý kezeńine saı emes. Bir sózben aıtqanda, áli kúnge deıin dáleldi pikir joqtyń qasy.

 

Naska geoglıfteri

^{© Paul Williams   © CC BY-SA}

Perýdegi Naska ústirtindegi alyp beıneler HH ǵasyrdyń basynda ushaq bortynan kórindi, alaıda ınkterdiń topyraq betindegi belgileri bar úlken jol jaıly XVI ǵasyrdyń derekkózderinde aıtylady. Shamamen 30 jumbaq sýret jartylaı shóldala klımatynyń arqasynda Jer betinen jaqsy kórinedi. Bulardy kim, qashan, ne úshin jáne qalaı jasady — jaýaby tabylmaǵan suraqtar. Ǵalymdardyń kelisetin bir tusy — bular shól dalaǵa ınkter kelmeı turyp jasalǵan.

188 metr bolatyn kesirtke, 50 metrlik kolıbrı jáne taǵy basqa kóptegen jumbaq sımvoldar — árqaısy bir ǵana úzdiksiz jolaqpen jasalǵan. Jumbaq belgilerdi qus ushym bıiktikten nemese Google Earth-ten 14°41’18.0"S 75°07’22.0"W koordınatalary boıynsha muqıat qaraý arqyly kórýge bolady.

---